ه و ي

KÖK HARFLER:  ه و ي

ANLAM: 

هَوَى : Yüksek bir yerden alçak bir yere düşmek; yükselmek ve çıkmak.

AÇIKLAMA:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


TürAdetAnlamÖrnek ÂyetAçıklama
هَوَىfiil-I4Düştü. (بِ) ile: İndirdi, düşürdü. Helak oldu, öldü. Koştu. Özledi, hasret çekti. Kaydı, battı.53/1
هَوِيَfiil-I3Arzuladı, kapıldı, gönlü kaldı, canı çekti, sevdalandı, heveslendi.2/87
أَهْوَىfiil-VI1Düşürdü, devirdi, yere çaldı.53/53
اِسْتَهْوَىfiil-X1Koşturdu, ayarttı, şaşırttı6/71
هَاوِيَةٌisim1Çok derin çukur, uçurum101/9
هَوَىisim27Heva, heves, keyf, kötü meyil38/26Çoğul: اَهْوَاءٌ
هَوَاءٌisim1Hava, boşluk, bomboş14/43

Toplam38


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

AÇIKLAMA:

HEVÂ ile ŞEHVET kelimeleri arasındaki fark

( ش ه و – ه و ي )

Hevâ, “nefsin kendisini ilgilendirmeyen bir şeye meyletmesi, uygun olmayacak bir şekilde ona yaklaşması”dır. Bu nedenle genellikle hevâ, bir yergi nitelemesi olarak kabul edilir. İnsan yemeğe karşı şehvet (aşırı arzu) duyabilir, ancak yemeğe karşı hevâ (za’f) göstermez. (Farklar Sözlüğü 167) Bknz: ( ش ه و )

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Hevâ هَوَى İstek. Nefsin isteği. Düşkünlük. Çoğulu: Ehvâ, Ehviye
Havâ’ (Hevâ’) هَوَاء Hava. Dünyayı çeviren atmosfer. 
Havâi هَوَائِى Hava ile ilgili, havada bulunan.
Hâviye هَاوِيَة Cehennemin 7. tabakası. En korkunç yer.
Tehviye تَهْوِيَة Havalandırma.
İstihvâ’ اِسْتِهْوَاء Heva ve hevesi hoş görmek.
Havya ——— Lehimin eritilmesinde kullanılan alet. 

Havya kelimesi, “uçurum, dipsiz kutu, cehennem” manasındaki “hâviye” kelimesinden gelmektedir. (Nişanyan Sözlük) 

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

هَوَى : Fiil-I. 

14:37فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ
Diyanet Meali:“(Rabbimiz!) Sen de insanlardan bir kısmının gönüllerini onlara meylettir, onları ürünlerden rızıklandır…”
20:81وَمَنْ يَحْلِلْ عَلَيْهِ غَضَبِي فَقَدْ هَوَىٰ
Diyanet Meali:“Gazabım da kimin üzerine inerse, o muhakkak helâk olmuş demektir.”
22:31فَتَخْطَفُهُ الطَّيْرُ أَوْ تَهْوِي بِهِ الرِّيحُ فِي مَكَانٍ سَحِيقٍ
Diyanet Meali:(Kim Allah’a ortak koşarsa, sanki gökten düşmüş de) kendisini kuşlar kapışıyor veya rüzgâr onu uzak bir yere sürüklüyor gibidir.
53:1وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَىٰ
Diyanet Meali:Battığı zaman yıldıza andolsun ki…*

هَوِىَ : Fiil-I. 

2:87أَفَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَىٰ أَنْفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ
Diyanet Meali:Size herhangi bir peygamber, hoşunuza gitmeyen bir şey getirdikçe, kibirlenip (onların bir kısmını yalanlayıp bir kısmını da öldürmediniz mi)?
5:70كُلَّمَا جَاءَهُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَىٰ أَنْفُسُهُمْ فَرِيقًا كَذَّبُوا وَفَرِيقًا يَقْتُلُونَ
Diyanet Meali:Fakat her ne zaman bir Peygamber, onlara nefislerinin hoşlanmadığı bir hükmü getirdiyse; onlardan bir kısmını yalanladılar, bir kısmını da öldürdüler.
53:23إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنْفُسُ
Diyanet Meali:Onlar (putperestler) yalnız zanna ve nefislerin arzusuna tâbi oluyorlar.

أَهْوَى : Fiil-IV. 

53:53وَالْمُؤْتَفِكَةَ أَهْوَىٰ
Diyanet Meali:O, “Mu’tefike”yi de kaldırıp yere çarpmıştır. *

اِسْتَهْوَى : Fiil-X. 

6:71 كَالَّذِي اسْتَهْوَتْهُ الشَّيَاطِينُ فِي الْأَرْضِ حَيْرَانَ
Diyanet Meali: “(Arkadaşları ‘bize gel!’ diye doğru yola çağırdıkları hâlde) yeryüzünde şaşkın şaşkın dolaşıp şeytanların ayarttığı kimse gibi mi (olalım)?”

هَاوِيَةٌ : İsim. İsm-i Fâil. Müennes.

101:9 فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ
Diyanet Meali: İşte onun anası (varacağı yer) Hâviye’dir. *

هَوَى :  İsim. Çoğulu: اَهْوَاءٌ

4:135فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَىٰ أَنْ تَعْدِلُوا
Diyanet Meali:Öyle ise adaleti yerine getirmede nefsinize uymayın.
7:176وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَٰكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ
Diyanet Meali:Dileseydik o âyetlerle onu elbette yüceltirdik. Fakat o, dünyaya saplanıp kaldı da kendi heva ve hevesine uydu.
18:28وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ
Diyanet Meali:Kalbini bizi anmaktan gafil kıldığımız, boş arzularına uymuş kimselere boyun eğme.
20:16فَلَا يَصُدَّنَّكَ عَنْهَا مَنْ لَا يُؤْمِنُ بِهَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَتَرْدَىٰ
Diyanet Meali:“Buna inanmayan ve nefsinin arzusuna uyan kimseler, seni ondan (ona hazırlanmaktan) sakın alıkoymasın, sonra helâk olursun!” *
25:43أَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَٰهَهُ هَوَاهُ أَفَأَنْتَ تَكُونُ عَلَيْهِ وَكِيلًا
Diyanet Meali:Kendi nefsinin arzusunu kendisine ilâh edineni gördün mü? Ona sen mi vekil  olacaksın? *
28:50وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَيْرِ هُدًى مِنَ اللَّهِ
Diyanet Meali:Kim, Allah’tan bir yol gösterme olmaksızın kendi nefsinin arzusuna uyandan daha sapıktır.
38:26فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَىٰ فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ
Diyanet Meali:“İnsanlar arasında hak ile hüküm ver. Nefis arzusuna uyma, yoksa seni Allah’ın yolundan saptırır.”
45:23أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَٰهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَىٰ عِلْمٍ
Diyanet Meali:Nefsinin arzusunu ilâh edinen, Allah’ın; (hâlini) bildiği için saptırdığı kimseyi gördün mü?
53:3وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَىٰ
Diyanet Meali:O, nefis arzusu ile konuşmaz. *
79:40وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَىٰ
Diyanet Meali:Kim de, Rabbinin huzurunda duracağından korkar ve nefsini arzularından alıkoyarsa…*

اَهْوَاءٌ : İsim. Çoğul. Tekili: هَوَى

2:120 وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَ الَّذِي جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ
Diyanet Meali: Sana gelen ilimden sonra, eğer onların arzu ve keyiflerine uyacak olursan, bilmiş ol ki, Allah’tan sana ne bir dost, ne bir yardımcı vardır.
2:145 وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّكَ إِذًا لَمِنَ الظَّالِمِينَ
Diyanet Meali: Andolsun, eğer sana gelen bunca ilimden sonra onların arzu ve keyiflerine uyacak olursan, o takdirde sen de mutlaka zalimlerden olursun.
5:48 وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ عَمَّا جَاءَكَ مِنَ الْحَقِّ
Diyanet Meali: Sana gelen haktan ayrılıp da onların arzularına uyma.
5:49 وَأَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ
Diyanet Meali:  Aralarında, Allah’ın indirdiği ile hükmet. Onların arzularına uyma…
5:77 وَلَا تَتَّبِعُوا أَهْوَاءَ قَوْمٍ قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَأَضَلُّوا كَثِيرًا
Diyanet Meali: “Daha önce sapmış, birçoklarını da saptırmış bir milletin arzu ve keyiflerine uymayın.”
6:56 قُلْ لَا أَتَّبِعُ أَهْوَاءَكُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذًا وَمَا أَنَا مِنَ الْمُهْتَدِينَ
Diyanet Meali: “Ben sizin arzularınıza uymam. (Uyarsam) o takdirde sapmış olurum, hidayete erenlerden olmam.”
6:119 وَإِنَّ كَثِيرًا لَيُضِلُّونَ بِأَهْوَائِهِمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ
Diyanet Meali: Gerçekten birçokları nefislerinin arzularına uyarak bilmeden (halkı) saptırıyorlar.
6:150 وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا
Diyanet Meali: Âyetlerimizi yalanlayanların arzularına uyma.
13:37 وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ بَعْدَمَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ مَا لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا وَاقٍ
Diyanet Meali: Sana gelen bu ilimden sonra eğer sen onların heva ve heveslerine uyarsan, Allah tarafından senin için ne bir dost vardır, ne de bir koruyucu.
23:71 وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَاءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ
Diyanet Meali: Eğer hak onların arzularına uysaydı, gökler ile yer ve onlarda bulunanlar elbette bozulur giderdi.
28:50 فَإِنْ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّمَا يَتَّبِعُونَ أَهْوَاءَهُمْ
Diyanet Meali: Eğer (bu konuda) sana cevap veremezlerse, bil ki onlar sadece kendi nefislerinin arzularına uymaktadırlar.
30:29 بَلِ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَهْوَاءَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ
Diyanet Meali: Fakat, zulmedenler bilgisizce nefislerinin arzularına uydular.
42:15 فَلِذَٰلِكَ فَادْعُ وَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ
Diyanet Meali: (Ey Muhammed!) Bundan dolayı sen çağrıya devam et ve emrolunduğun gibi dosdoğru ol. Onların hevâ ve heveslerine uyma…
45:18 فَاتَّبِعْهَا وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ
Diyanet Meali: Sen ona uy, bilmeyenlerin heva ve heveslerine uyma.
47:14 أَفَمَنْ كَانَ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ كَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ
Diyanet Meali: Rabbinin katından açık bir belgesi olan kimse, kötü işleri kendisine güzel gösterilen ve nefislerinin arzularına uyan kimseler gibi midir? *
47:16 أُولَٰئِكَ الَّذِينَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ
Diyanet Meali: İşte bunlar, Allah’ın, kalplerini mühürlediği ve nefislerinin arzularına uyan kimselerdir.
54:3 وَكَذَّبُوا وَاتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ وَكُلُّ أَمْرٍ مُسْتَقِرٌّ
Diyanet Meali: Peygamberi yalanladılar, nefislerinin arzularına uydular. Hâlbuki her iş, (Allah nasıl takdir ettiyse öylece) gerçekleşecek (değişmeyecek)tir. *

هَوَاءٌ : İsim.  

14:43 لَا يَرْتَدُّ إِلَيْهِمْ طَرْفُهُمْ وَأَفْئِدَتُهُمْ هَوَاءٌ
Diyanet Meali: Gözleri kendilerine bile dönmez, kalpleri de bomboştur.