ح ي ي

KÖK HARFLER:  ح ي ي

ANLAM: 

حَيِىَ ، حَيٰ : Diri olmak, yaşamak, hayatta kalmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَيٰ ve حَىَّ geniş zamanlı يَحْيَى mastar ismi حَيَاةٌ ve حَيَوَانٌ ve حَيَاءٌ  : Yaşadı veya onda yaşam vardı.

حَىَّ الطَّرِيقُ : Yol göründü veya görülür hale geldi.

حَيَّاهُ (mastar ismi تَحِيَّةٌ ) : Ona, Allah (c.c.) sana uzun ömürler versin dedi.

حَيَّاهُ تَحِيَّةَ الْمُؤْمِنِ : Ona dedi ki اَلسَّلَامُ عَلَيْكُم 

حَيَّاهُ اللّٰهُ : Allah (c.c.) onu korudu.

تَحِيَّةٌ : Selamlama.

اَحْيَاهُ : Onu yaşattı, ona hayat verdi; Allah (c.c.) ona manevi veya fikri yaşam verdi; onu hızlandırdı, canlandırdı veya diriltti.

اَحْيَا اللَّيْلَ : Geceyi uyanık geçirdi; geceyi ibadet ve dua ederek geçirdi, uyumaktan sakındı.

اِسْتَحْيَاهُ : anlamları (1) Onu sağ bıraktı; yaşamasına izin verdi; canını bağışladı; onu öldürmedi; onu bıraktı; onu rahat bıraktı. (2) O şeyden utanç duyuyordu: اِسْتَحَى مِنْه veya o kişiden ya da onu yapmaktan utanıyordu, ona karşı utangaç veya çekingendi.

اِسْتَحَى مِنْهُ كَذَا : Öyle bir şeyi küçümsedi; hor gördüğünden veya kibrinden ötürü onu yapmayı reddetti; ondan kaçındı veya uzak durdu.

حَيَاءٌ : (şu sözcüğün mastar ismi halidir: حَىَّ): Utanç; utanma hissi; utangaçlık.

حَيَاةٌ (ve حَيَوَانٌ ve مَحْيَا ) : Hayat; mevcut dünyevi yaşam; hayvanlarda ve bitkilerdeki büyüme kabiliyeti; algılama kabiliyeti; düşünebilme kabiliyeti; acı veya kederden kurtulma; sonraki dünyada ebedi yaşam; daha fazla hayat; bunlara bağlı bir avantaj, kar veya imkan; hareket hali.

حَيَوَانٌ aynı zamanda yaşam barındıran her şey veya hayvan anlamına gelir.

حَىٌّ (çoğul hali اَحْيَاءٌ) : Yaşayan; hayat bulan; canlı veya diri; Allah (c.c.) için kullanılıp Ölümsüz anlamına gelir; hayvanların büyüme kabiliyetine sahip olması ve bitkiler için kullanıldığında taze ve sulu olması anlamındadır; manen hayatta; fikren hayatta; hayat dolu veya kedersiz; sağlıklı, salim.

اَرْضٌ حَيَّةٌ : Verimli toprak.

نَارٌ حَيَّةٌ : Yanan ateş.

طَرِيقٌ حَىٌّ : Açık bir yol veya yöntem; kavim.

اَلْحَىُّ : Her yönden eksiksiz, ebedi ve ezeli hayata Sahip Olan.

اَلْمُحْيِى : (etken ortaç  ismi fail) Hayat (canlılık) veren manasına gelmektedir.

حَيَّةٌ : Bir yılan.

هُمْ حَيَّةُ الْاَرْضِ : Onlar açık gözlü, kurnaz, habis ve güçlü, intikam almayı ihmal etmeyenler.

رَاَيْتُ فِى كِتَابِهِ حَيَّاتٍ وَ عَقَارِبَ : Onun kitabında gıybetler ve iftiralar gördüm.

تَحِيَّةٌ : Bir hitap veya selamlama; sonsuz ve ebedi mevcudiyet.

اَلتَّحِيَّاتُ لِلّٰهِ : Ebedi mevcudiyet Allah’ındır (c.c.) veya hakimiyet veya hükümdarlık veya tüm şerlerden azade veya güvende olmak ya da selamlar ve rahmetler Allah’a (c.c.) aittir.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


TürAdetAnlamÖrnekAçıklama
حَيٰ – حَيَّfiil-I7Diri oldu, yaşadı.7/25
حَيَّاfiil-II4Selâm verdi, selâmladı.4/86Meçhulü: حُيِّيَ
أحْيَاfiil-IV51Hayat verdi, diriltti.53/44
إِسْتَحْيَىfiil-X9Utandı, (Allah için) yapmayı terk etti, sağ bıraktı.7/127
مُحْيِىisim2Hayat veren, dirilten.41/39
حَيٌّisim24Diri, canlı, hayat sahibi.2/255Çoğulu: أَحْيَاءٌ
مَحْيَاisim2Hayat, dirilik, canlılık.45/21
حَيَاةٌisim76Hayat.40/39
اِسْتِحْيَاءٌisim1Utanmak.28/25
تَحِيَّةٌisim6Selam vermek, selamlamak.24/61
حَيَّةٌisim1Yılan.20/20
حَيَوَانٌisim1Canlı.29/64
يَحْيَىözel isim5Yahya (a.s.)3/39

Toplam189


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Benzer Manada Kelimeler

  • حَيِيَ
    • إِحْتَشَمَ
    • خَجِلَ
    • خَفِرَ
  • حَيَّةٌ
    • ثُعْبَانٌ > bak: ث ع ب
    • أَرْقَمُ > bak: ر ق م
    • أَفْعًى
    • أُفْعُوَانٌ
    • أَرْقَشُ
    • حُفَاثٌ
    • حَنَشٌ
  • حَيِيٌّ
    • خَفِرٌ
    • خَرِيدٌ
  • حَيَاءٌ
    • خِفْرٌ
    • صَفَاقَةٌ
    • وَقَاحَةٌ
    • جُرْأَةٌ
    • اِحْتِشَامٌ
    • خَجَلٌ
  • حَيٌّ

Zıt Manada Kelimeler

AÇIKLAMA:

HAYAT ile ‘IYŞ kelimeleri arasındaki fark

( ح ي ي – ع ي ش )

‘Iyş (yaşantı), “yeme, içme vs.” gibi hayat sebebi olan unsurlar için kullanılır. Hiç bir konuda ‘ıyş kelimesi, hayatın bizzat kendisi değildir. Maîşet kelimesi de “birinin hayatını sürdürmesine sebep olan yiyecek ve içecekler”dir. (Farklar Sözlüğü 133)  Bknz: ( ع ي ش )

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Hayy حَيّ Diri, canlı, sağ.
Ahyâ’ أحْيَاء Diri olanlar. Hay olanlar. Canlılar. 
Hayâ’ حَيَاء Utanma duygusu, utanç, utanma, sıkılma.
Hayât حَيَاة 1: Canlı, sağ olma durumu. 2: Yaşam. 3: Geçim şartlarının bütünü. Hayatî, hayâtiyyet
Hayvân حَيَوَان Duygu ve hareket yeteneği olan, içgüdüleriyle hareket eden canlı yaratık.
İhyâ إِحْياء 1: Yeniden canlandırma, diriltme. 2: Çok iyi duruma getirme, geliştirme, güçlendirme. İhya etmek, İhya olmak.
Muhyî مُحْيِى 1: ihya eden, dirilten, canlandıran, hayat veren.  2: Allah’ın isimlerindendir.
Tahiyye تَحِيَّة Selamlar, dualar. Hayır duaları.
İstihyâ’ اِسْتِحْيَآء Utanma, haya etme.
Müstahyî مُسْتَحْيِي Utanan, utangaç. Haya eden.
Yahyâ يَحْيَي “Allah lütufkardır” anlamında. Kur’an-ı Kerim’de 5 yerde ismi geçen ve Zekeriyya (a.s.)’ın oğlu olan Peygamber. Erkek ismi.
Havvâ حَوَّاء Hz. Adem’in (a.s.) muhterem zevcesi. Kadın ismi.
Hay-di ——— Hay de!

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

حَيٰ / حَيَّ : Fiil-I:

7:25قَالَ فِيهَا تَحْيَوْنَ وَفِيهَا تَمُوتُونَ وَمِنْهَا تُخْرَجُونَ
Diyanet Meali:Allah, dedi ki: “Orada yaşayacaksınız, orada öleceksiniz ve oradan (mahşere) çıkarılacaksınız.” *
8:42لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَيَحْيَىٰ مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ
Diyanet Meali:(Fakat Allah, olacak bir işi mü’minlerin zaferini gerçekleştirmek için böyle yaptı ki), ölen açık bir delille ölsün, yaşayan da açık bir delille yaşasın.
8:42لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَيَحْيَىٰ مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ
Diyanet Meali:(Fakat Allah, olacak bir işi mü’minlerin zaferini gerçekleştirmek için böyle yaptı ki), ölen açık bir delille ölsün, yaşayan da açık bir delille yaşasın.
20:74إِنَّهُ مَنْ يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِمًا فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَىٰ
Diyanet Meali:Şüphesiz, kim Rabbine günahkâr olarak varırsa, kesinlikle ona cehennem vardır. Orada ne ölür, ne de (güzel bir hayat) yaşar. *
23:37إِنْ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا وَمَا نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ
Diyanet Meali:“Hayat, bu dünya hayatından ibarettir. Ölürüz ve yaşarız. Biz tekrar diriltilecek değiliz.” *
45:24وَقَالُوا مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا
Diyanet Meali:Dediler ki: “Dünya hayatımızdan başka hayat yoktur. Ölürüz ve yaşarız.”
87:13ثُمَّ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَىٰ
Diyanet Meali:Sonra orada ne ölür (kurtulur), ne de (rahat bir hayat) yaşar. *

حَيَّا : Fiil-II. Meçhulü: حُيِّيَ

4:86وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا
Diyanet Meali:Size bir selâm verildiği zaman, ondan daha güzeliyle veya aynı selâmla karşılık verin.
4:86وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا
Diyanet Meali:Size bir selâm verildiği zaman, ondan daha güzeliyle veya aynı selâmla karşılık verin.
58:8وَإِذَا جَاءُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ
Diyanet Meali:Sana geldiklerinde Allah’ın seni selâmlamadığı selâmla seni selâmlıyorlar.
58:8وَإِذَا جَاءُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ
Diyanet Meali:Sana geldiklerinde Allah’ın seni selâmlamadığı selâmla seni selâmlıyorlar.

أَحْيَا : Fiil-IV.

2:28كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَكُنْتُمْ أَمْوَاتًا فَأَحْيَاكُمْ
Diyanet Meali:Siz cansız (henüz yok) iken sizi dirilten (dünyaya getiren) Allah’ı nasıl inkâr ediyorsunuz?
2:28ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
Diyanet Meali:Sonra sizleri öldürecek, sonra yine diriltecektir. En sonunda O’na döndürüleceksiniz.
2:73كَذَٰلِكَ يُحْيِي اللَّهُ الْمَوْتَىٰ وَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
Diyanet Meali:İşte, Allah ölüleri böyle diriltir, düşünesiniz diye mucizelerini de size böyle gösterir.
2:164وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا
Diyanet Meali:Allah’ın gökyüzünden indirip kendisiyle ölmüş toprağı dirilttiği yağmurda…
2:243فَقَالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْيَاهُمْ
Diyanet Meali:Allah, onlara “ölün” dedi, sonra da onları diriltti.
2:258إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّيَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ
Diyanet Meali:Hani İbrahim, “Benim Rabbim diriltir, öldürür.” demişti.
2:258إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّيَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ
Diyanet Meali:Hani İbrahim, “Benim Rabbim diriltir, öldürür.” demiş; o da, “Ben de diriltir, öldürürüm” demişti.
2:259قَالَ أَنَّىٰ يُحْيِي هَٰذِهِ اللَّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا
Diyanet Meali:O, “Allah, burayı ölümünden sonra nasıl diriltecek (acaba)?” demişti.
2:260وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَىٰ
Diyanet Meali:Hani İbrahim, “Rabbim! Bana ölüleri nasıl dirilttiğini göster” demişti.
3:49وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَىٰ بِإِذْنِ اللَّهِ
Diyanet Meali:“Körü ve alacalıyı iyileştiririm ve Allah’ın izniyle ölüleri diriltirim.”
3:156وَاللَّهُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
Diyanet Meali:Allah, yaşatır ve öldürür. Allah, yaptıklarınızı görmektedir.
5:32وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا
Diyanet Meali:Her kim de birini (hayatını kurtararak) yaşatırsa, sanki bütün insanları yaşatmıştır.
5:32وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا
Diyanet Meali:Her kim de birini (hayatını kurtararak) yaşatırsa, sanki bütün insanları yaşatmıştır.
6:122أَوَمَنْ كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا
Diyanet Meali:Ölü iken dirilttiğimiz ve kendisine, insanlar arasında yürüyeceği bir nur verdiğimiz kimsenin durumu, hiç, karanlıklar içinde kalmış, bir türlü ondan çıkamamış kimsenin durumu gibi olur mu?
7:158لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ
Diyanet Meali:“O’ndan başka hiçbir ilâh yoktur. O, diriltir ve öldürür. O hâlde, Allah’a ve Resûlüne iman edin.”
8:24اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ
Diyanet Meali:Size hayat verecek şeylere sizi çağırdığı zaman, Allah’ın ve Resûlü’nün çağrısına uyun.
9:116إِنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُحْيِي وَيُمِيتُ
Diyanet Meali:Şüphesiz göklerin ve yerin hükümranlığı yalnız Allah’ındır. O, diriltir ve öldürür.
10:56هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
Diyanet Meali:O, diriltir ve öldürür; ancak O’na döndürüleceksiniz. *
15:23وَإِنَّا لَنَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَنَحْنُ الْوَارِثُونَ
Diyanet Meali:Hiç şüphesiz biz diriltir, biz öldürürüz ve biz (her şeye gerçek) varisleriz. *
16:65وَاللَّهُ أَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا
Diyanet Meali:Allah, gökten su indirdi de onunla yeryüzünü ölümünden sonra diriltti.
16:97مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً
Diyanet Meali:Erkek veya kadın, kim mü’min olarak iyi iş işlerse, elbette ona hoş bir hayat yaşatacağız…
22:6ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّهُ يُحْيِي الْمَوْتَىٰ
Diyanet Meali:Bu böyle. Çünkü Allah, hakkın ta kendisidir. Şüphesiz O, ölüleri diriltir.
22:66وَهُوَ الَّذِي أَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ
Diyanet Meali:O, size hayat veren, sonra sizi öldürecek, daha sonra da diriltecek olandır.
22:66وَهُوَ الَّذِي أَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَكَفُورٌ
Diyanet Meali:O, size hayat veren, sonra sizi öldürecek, daha sonra da diriltecek olandır. Şüphesiz, insan çok nankördür. *
23:80وَهُوَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ وَلَهُ اخْتِلَافُ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ
Diyanet Meali:O, diriltendir, öldürendir. Gece ile gündüzün birbirini takib etmesi de O’na aittir.
25:49لِنُحْيِيَ بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا وَنُسْقِيَهُ مِمَّا خَلَقْنَا أَنْعَامًا وَأَنَاسِيَّ كَثِيرًا
Diyanet Meali:Ölü toprağı canlandıralım, yarattıklarımızdan birçok hayvanları ve insanları sulayalım diye (gökten tertemiz bir su indirdik). *
26:81وَالَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحْيِينِ
Diyanet Meali:“O, benim canımı alacak ve sonra diriltecek olandır.” *
29:63وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّهُ
Diyanet Meali:Andolsun, eğer onlara, “Gökten yağmuru kim indirip de onunla yeryüzünü ölümünden sonra diriltti?” diye soracak olsan, mutlaka, “Allah” diyeceklerdir.
30:19يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَيُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا
Diyanet Meali:Allah, diriyi ölüden çıkarır, ölüyü de diriden çıkarır. Ölümünden sonra yeryüzünü diriltir.
30:24وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا
Diyanet Meali:Gökten yağmur indirip onunla yeryüzünü ölümünden sonra diriltmesi…
30:40اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ
Diyanet Meali:Allah, sizi yaratan, sonra size rızık veren, sonra sizi öldürecek ve daha sonra da diriltecek olandır.
30:50فَانْظُرْ إِلَىٰ آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا
Diyanet Meali:Allah’ın rahmetinin eserlerine bak! Yeryüzünü ölümünden sonra nasıl diriltiyor.
35:9فَسُقْنَاهُ إِلَىٰ بَلَدٍ مَيِّتٍ فَأَحْيَيْنَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا
Diyanet Meali:Biz de bulutları ölü bir toprağa sürer ve onunla ölümünden sonra yeryüzünü diriltiriz.
36:12إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ
Diyanet Meali:Şüphesiz biz, ölüleri mutlaka diriltiriz. Onların yaptıklarını ve bıraktıkları eserlerini yazarız.
36:33وَآيَةٌ لَهُمُ الْأَرْضُ الْمَيْتَةُ أَحْيَيْنَاهَا وَأَخْرَجْنَا مِنْهَا حَبًّا
Diyanet Meali:Ölü toprak onlar için bir delildir. Biz, onu diriltir ve ondan taneler çıkarırız.
36:78وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ
Diyanet Meali:Bir de kendi yaratılışını unutarak bize bir örnek getirdi. Dedi ki: “Çürümüşlerken kemikleri kim diriltecek?” *
36:79قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنْشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيمٌ
Diyanet Meali:De ki: “Onları ilk defa var eden diriltecektir. O, her yaratılmışı hakkıyla bilendir.” *
40:11قَالُوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَأَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ فَاعْتَرَفْنَا بِذُنُوبِنَا
Diyanet Meali:Onlar da şöyle derler: “Ey Rabbimiz! Bizi iki defa öldürdün, iki defa da dirilttin.  Günahlarımızı kabulleniyoruz.”
40:68هُوَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ فَإِذَا قَضَىٰ أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ
Diyanet Meali:O, yaşatan ve öldürendir. Bir şeye karar verdiğinde, ona sadece “ol” der, o da oluverir. *
41:39إِنَّ الَّذِي أَحْيَاهَا لَمُحْيِي الْمَوْتَىٰ إِنَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
Diyanet Meali:Şüphesiz ki, onu dirilten, elbette ölüleri de diriltir. Şüphesiz O, her şeye gücü hakkıyla yetendir.
42:9فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ وَهُوَ يُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
Diyanet Meali:Hâlbuki gerçek dost Allah’tır. O, ölüleri diriltir. O, her şeye hakkıyla gücü yetendir.
44:8لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ يُحْيِي وَيُمِيتُ رَبُّكُمْ وَرَبُّ آبَائِكُمُ الْأَوَّلِينَ
Diyanet Meali:O’ndan başka hiçbir ilâh yoktur. Yaşatır, öldürür. O, sizin de Rabbiniz, önceki atalarınızın da Rabbidir. *
45:5وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا
Diyanet Meali:Allah’ın gökten rızık (sebebi olarak yağmur) indirip, onunla yeryüzünü ölümünden sonra diriltmesinde…
45:26قُلِ اللَّهُ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يَجْمَعُكُمْ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا رَيْبَ فِيهِ
Diyanet Meali:De ki: “Allah sizi yaşatıyor. Sonra sizi öldürecek, sonra da kendisinde şüphe olmayan Kıyamet gününde sizi bir araya getirecek…”
46:33أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَمْ يَعْيَ بِخَلْقِهِنَّ بِقَادِرٍ عَلَىٰ أَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتَىٰ
Diyanet Meali:Gökleri ve yeri yaratan ve onları yaratmaktan yorulmayan Allah’ın, ölüleri diriltmeye gücünün yeteceğini görmediler mi?
50:11رِزْقًا لِلْعِبَادِ وَأَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا كَذَٰلِكَ الْخُرُوجُ
Diyanet Meali: Kullar için rızık olarak… Ve böylece onunla ölü bir beldeye hayat verdik. İşte (dirilip kabirlerden) çıkış da böyledir. *
50:43إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي وَنُمِيتُ وَإِلَيْنَا الْمَصِيرُ
Diyanet Meali:Şüphesiz biz diriltir ve öldürürüz. Dönüş de ancak bizedir. *
53:44وَأَنَّهُ هُوَ أَمَاتَ وَأَحْيَا
Diyanet Meali:Şüphesiz O, öldürür ve diriltir. *
57:2لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُحْيِي وَيُمِيتُ
Diyanet Meali:Göklerin ve yerin hükümranlığı yalnızca O’nundur. Diriltir, öldürür.
57:17اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا
Diyanet Meali:Bilin ki Allah, yeryüzünü ölümünden sonra diriltmektedir.
75:40أَلَيْسَ ذَٰلِكَ بِقَادِرٍ عَلَىٰ أَنْ يُحْيِيَ الْمَوْتَىٰ
Diyanet Meali:Şimdi, bunları yapan Allah’ın ölüleri diriltmeye gücü yetmez mi? *

إِسْتَحْيَى : Fiil-X. 

2:26إِنَّ اللَّهَ لَا يَسْتَحْيِي أَنْ يَضْرِبَ مَثَلًا مَا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا
Diyanet Meali:Allah, bir sivrisineği, ondan daha da ötesi bir varlığı örnek olarak vermekten çekinmez.
2:49يُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ
Diyanet Meali:Kadınlarınızı sağ bırakıp, oğullarınızı boğazlayan (Firavun ailesinden kurtarmıştık).
7:127قَالَ سَنُقَتِّلُ أَبْنَاءَهُمْ وَنَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ
Diyanet Meali:Firavun, “Biz onların oğullarını öldüreceğiz, kadınlarını sağ bırakacağız.” dedi.
7:141يُقَتِّلُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ
Diyanet Meali:Oğullarınızı öldürüyor, kadınlarınızı sağ bırakıyorlardı.
14:6يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ وَيُذَبِّحُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ
Diyanet Meali:“Onlar sizi işkencenin en ağırına uğratıyorlar, oğullarınızı boğazlayıp kadınlarınızı sağ bırakıyorlardı.”
28:4يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ
Diyanet Meali:Oğullarını boğazlıyor, kadınlarını ise sağ bırakıyordu. Şüphesiz o, bozgunculardandı.
33:53إِنَّ ذَٰلِكُمْ كَانَ يُؤْذِي النَّبِيَّ فَيَسْتَحْيِي مِنْكُمْ
Diyanet Meali:Çünkü bu davranışınız Peygamber’i rahatsız etmekte, fakat o sizden de çekinmektedir.
33:53وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ
Diyanet Meali:Allah ise gerçeği söylemekten çekinmez.
40:25قَالُوا اقْتُلُوا أَبْنَاءَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ وَاسْتَحْيُوا نِسَاءَهُمْ
Diyanet Meali:“Onunla beraber iman edenlerin oğullarını öldürün, kadınlarını sağ bırakın” dediler.

مُحْيِى :  İsim. İsm-i Fâil. İf’âl Bâbı (IV. Bâb). 

30:50إِنَّ ذَٰلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
Diyanet Meali:Şüphe yok ki O, ölüleri de elbette diriltecektir. O, her şeye hakkıyla gücü yetendir.
41:39إِنَّ الَّذِي أَحْيَاهَا لَمُحْيِي الْمَوْتَىٰ إِنَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
Diyanet Meali:Şüphesiz ki, onu dirilten, elbette ölüleri de diriltir. Şüphesiz O, her şeye gücü hakkıyla yetendir.

حَيٌّ : İsim. Çoğulu: أَحْيَاءٌ

2:154وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَٰكِنْ لَا تَشْعُرُونَ
Diyanet Meali:Allah yolunda öldürülenlere “ölüler” demeyin. Hayır, onlar diridirler. Ancak siz bunu bilemezsiniz. *
2:255اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ
Diyanet Meali:Allah, kendisinden başka hiçbir ilâh olmayandır. Diridir, kayyumdur. O’nu ne bir uyuklama tutabilir, ne de bir uyku.
3:2اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ
Diyanet Meali:Allah, kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayandır. Diridir, kayyumdur. *
3:27تُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَتُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ
Diyanet Meali:“Geceyi gündüze sokarsın, gündüzü geceye sokarsın. Ölüden diriyi çıkarırsın…”
3:27وَتُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَتَرْزُقُ مَنْ تَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
Diyanet Meali:“Diriden ölüyü çıkarırsın. Dilediğine de hesapsız rızık verirsin.”
3:169وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ
Diyanet Meali:Allah yolunda öldürülenleri sakın ölüler sanma. Bilakis onlar diridirler, Rableri katında rızıklandırılmaktadırlar.
6:95إِنَّ اللَّهَ فَالِقُ الْحَبِّ وَالنَّوَىٰ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ
Diyanet Meali:Şüphesiz Allah, taneyi ve çekirdeği yarıp filizlendirendir. Ölüden diriyi çıkarır.
6:95وَمُخْرِجُ الْمَيِّتِ مِنَ الْحَيِّ ذَٰلِكُمُ اللَّهُ فَأَنَّىٰ تُؤْفَكُونَ
Diyanet Meali:Diriden de ölüyü çıkarandır. İşte budur Allah! Peki (O’ndan) nasıl çevriliyorsunuz?
10:31أَمَّنْ يَمْلِكُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَمَنْ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ
Diyanet Meali:“Ya da işitme ve görme yetisi üzerinde kim mutlak hâkimdir? Ölüden diriyi, (diriden ölüyü) kim çıkarıyor?”
10:31وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَمَنْ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ
Diyanet Meali:“Diriden ölüyü kim çıkarıyor? İşleri kim yürütüyor?”
16:21أَمْوَاتٌ غَيْرُ أَحْيَاءٍ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ
Diyanet Meali:Onlar, diri olmayan cansız varlıklardır! Ne zaman dirileceklerinin de şuuruna varamazlar. *
19:15وَسَلَامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَيَوْمَ يَمُوتُ وَيَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا
Diyanet Meali:Doğduğu gün, öleceği gün ve diriltileceği gün ona selâm olsun! *
19:31وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا
Diyanet Meali:“Ve bana yaşadığım sürece namazı ve zekâtı emretti.”
19:33وَالسَّلَامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدْتُ وَيَوْمَ أَمُوتُ وَيَوْمَ أُبْعَثُ حَيًّا
Diyanet Meali:“Doğduğum gün, öleceğim gün ve diriltileceğim gün bana selâm (esenlik verilmiştir).” *
19:66وَيَقُولُ الْإِنْسَانُ أَإِذَا مَا مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَيًّا
Diyanet Meali:İnsan, “Öldüğümde gerçekten diri olarak (topraktan) çıkarılacak mıyım?” der. *
20:111وَعَنَتِ الْوُجُوهُ لِلْحَيِّ الْقَيُّومِ وَقَدْ خَابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْمًا
Diyanet Meali:Bütün yüzler; diri, yaratıklarına hâkim ve onları koruyup gözeten Allah’a boyun eğmiştir. Zulüm yüklenen, mutlaka hüsrana uğramıştır. *
25:58وَتَوَكَّلْ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوتُ وَسَبِّحْ بِحَمْدِهِ
Diyanet Meali:Sen, o ölümsüz ve daima diri olana (Allah’a) tevekkül et. O’nu her türlü övgüyle yücelterek tesbih et.
30:19يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ
Diyanet Meali:Allah, diriyi ölüden çıkarır…
30:19وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَيُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا
Diyanet Meali:Ölüyü de diriden çıkarır. Ölümünden sonra yeryüzünü diriltir.
35:22وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاءُ وَلَا الْأَمْوَاتُ
Diyanet Meali:Diriler ile ölüler de bir olmaz.
36:70لِيُنْذِرَ مَنْ كَانَ حَيًّا وَيَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكَافِرِينَ
Diyanet Meali:(Aklen ve fikren) diri olanları uyarması ve kâfirler hakkındaki o sözün (azabın) gerçekleşmesi için Kur’an’ı indirdik. *
40:65هُوَ الْحَيُّ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ
Diyanet Meali:O, diridir. O’ndan başka hiçbir ilâh yoktur. O hâlde sadece Allah’a itaat ederek (samimi olarak) O’na ibadet edin.
77:26أَحْيَاءً وَأَمْوَاتًا
Diyanet Meali:Dirileri de ölüleri de…*
21:30وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ
Diyanet Meali:Diri olan her şeyi sudan meydana getirdiğimizi (görmediler mi)?

مَحْيَا : İsim.

6:162قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
Diyanet Meali:Ey Muhammed! De ki: “Şüphesiz benim namazım da, diğer ibadetlerim de, yaşamam da, ölümüm de âlemlerin Rabbi Allah içindir.” *
45:21أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ اجْتَرَحُوا السَّيِّئَاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ كَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَوَاءً مَحْيَاهُمْ وَمَمَاتُهُمْ
Diyanet Meali:Yoksa kötülük işleyenler, kendilerini, inanıp salih amel işleyenler gibi kılacağımızı; hayatlarının ve ölümlerinin bir olacağını mı sanıyorlar?

حَيَاةٌ : İsim.

2:85فَمَا جَزَاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذَٰلِكَ مِنْكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Artık sizden bunu yapanın cezası, dünya hayatında rezil olmaktan başka bir şey değildir.
2:86أُولَٰئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ
Diyanet Meali:Onlar, ahireti verip dünya hayatını satın alan kimselerdir.
2:96وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَىٰ حَيَاةٍ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا
Diyanet Meali:Andolsun, sen onların, yaşamaya, bütün insanlardan; hatta Allah’a ortak koşanlardan bile daha düşkün olduklarını görürsün.
2:179وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
Diyanet Meali:Ey akıl sahipleri! Kısasta sizin için hayat vardır. Umulur ki (bu hükme uyarak) korunursunuz. *
2:204وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيُشْهِدُ اللَّهَ عَلَىٰ مَا فِي قَلْبِهِ
Diyanet Meali:İnsanlardan öylesi de vardır ki, dünya hayatına ilişkin sözleri senin hoşuna gider. Bir de kalbindekine (Sözünün özüne uyduğuna) Allah’ı şahit tutar.
2:212زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا
Diyanet Meali:İnkâr edenlere dünya hayatı süslü gösterildi. Onlar iman edenlerle alay etmektedirler.
3:14ذَٰلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ
Diyanet Meali:Bunlar dünya hayatının geçimliğidir. Oysa asıl varılacak güzel yer ancak Allah’ın katındadır.
3:117مَثَلُ مَا يُنْفِقُونَ فِي هَٰذِهِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَثَلِ رِيحٍ فِيهَا صِرٌّ
Diyanet Meali:Onların bu dünya hayatında harcadıkları malların durumu, kavurucu ve soğuk bir rüzgârın durumu gibidir.
3:185وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ
Diyanet Meali:Dünya hayatı, aldatıcı metadan başka bir şey değildir.
4:74فَلْيُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يَشْرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا بِالْآخِرَةِ
Diyanet Meali:O hâlde, dünya hayatını ahiret hayatı karşılığında satanlar, Allah yolunda savaşsınlar.
4:94تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ
Diyanet Meali:(Size selâm veren kimseye), dünya hayatının geçici menfaatine (ganimete) göz dikerek, (“Sen mü’min değilsin” demeyin). Allah katında pek çok ganimetler vardır.
4:109هَا أَنْتُمْ هَٰؤُلَاءِ جَادَلْتُمْ عَنْهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:İşte siz öyle kimselersiniz (ki, diyelim) dünya hayatında onları savundunuz.
6:29وَقَالُوا إِنْ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا وَمَا نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ
Diyanet Meali:Derler ki: “Hayat ancak dünya hayatımızdır. Artık biz bir daha diriltilecek de değiliz.” *
6:32وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَعِبٌ وَلَهْوٌ
Diyanet Meali:Dünya hayatı ancak bir oyun ve bir eğlencedir.
6:70وَذَرِ الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَعِبًا وَلَهْوًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Dinlerini oyun ve eğlence edinenleri ve dünya hayatı kendilerini aldatmış olanları bırak.
6:130قَالُوا شَهِدْنَا عَلَىٰ أَنْفُسِنَا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Onlar şöyle diyecekler: “Biz kendi aleyhimize şahitlik ederiz.” Dünya hayatı onları aldattı.
7:32قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ
Diyanet Meali:De ki: “Bunlar, dünya hayatında mü’minler içindir. Kıyamet gününde ise yalnız onlara özgüdür.”
7:51الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَهْوًا وَلَعِبًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Onlar dinlerini oyun ve eğlence edinmişler ve dünya hayatı da kendilerini aldatmıştı.
7:152إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنَالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَذِلَّةٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Buzağıyı ilâh edinenlere mutlaka (ahirette) Rablerinden bir gazab, dünya hayatında ise bir zillet erişecektir.
9:38أَرَضِيتُمْ بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ
Diyanet Meali:Yoksa ahiretten vazgeçip dünya hayatını mı seçtiniz?
9:38فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ
Diyanet Meali:Oysa ahirete göre dünya hayatının yararı, pek az bir şeydir.
9:55إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ بِهَا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَتَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ
Diyanet Meali:(Onların malları ve çocukları seni imrendirmesin.) Allah, bununla ancak onlara dünya hayatında azap etmeyi ve canlarının (kâfir olarak) çıkmasını istiyor.
10:7إِنَّ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا وَرَضُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاطْمَأَنُّوا بِهَا
Diyanet Meali:Şüphesiz bize kavuşacağını ummayan ve dünya hayatına razı olup onunla yetinerek tatmin olan kimseler…
10:23يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا بَغْيُكُمْ عَلَىٰ أَنْفُسِكُمْ مَتَاعَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Ey İnsanlar! Sizin taşkınlığınız, sırf kendi aleyhinizedir. (Bununla) sadece dünya hayatının yararını elde edersiniz.
10:24إِنَّمَا مَثَلُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ
Diyanet Meali:Dünya hayatının hâli, ancak gökten indirdiğimiz bir yağmurun hâli gibidir ki, yeryüzü bitkileri onunla yetişip birbirine karışmıştır.
10:64لَهُمُ الْبُشْرَىٰ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ
Diyanet Meali:Dünya hayatında da, ahirette de onlar için müjde vardır.
10:88إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَمَلَأَهُ زِينَةً وَأَمْوَالًا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:“Gerçekten sen Firavun’a ve onun ileri gelenlerine, dünya hayatında nice zinet ve mallar verdin.”
10:98كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:(Yûnus’un kavmi iman edince), dünya hayatında (sürüklenebilecekleri) rezillik azabını onlardan uzaklaştırmıştık.
11:15مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا
Diyanet Meali:Kim yalnız dünya hayatını ve onun zinetini isterse, biz onlara yaptıklarının karşılığını orada tastamam öderiz.
13:26وَفَرِحُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Onlar ise dünya hayatı ile sevinmektedirler.
13:26وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا مَتَاعٌ
Diyanet Meali:Hâlbuki dünya hayatı, ahiretin yanında çok az bir yararlanmadan ibarettir.
13:34لَهُمْ عَذَابٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَقُّ
Diyanet Meali:Onlara dünya hayatında bir azap vardır. Ahiret azabı ise daha ağırdır.
14:3الَّذِينَ يَسْتَحِبُّونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الْآخِرَةِ
Diyanet Meali:Dünya hayatını ahirete tercih edenler…
14:27يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ
Diyanet Meali:Allah, iman edenleri hem dünya hayatında hem de ahirette sabit bir sözle sağlamlaştırır.
16:97مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً
Diyanet Meali:Erkek veya kadın, kim mü’min olarak iyi iş işlerse, elbette ona hoş bir hayat yaşatacağız.
16:107ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الْآخِرَةِ
Diyanet Meali:Bu, onların dünya hayatını sevip ahirete tercih etmelerindendir.
17:75إِذًا لَأَذَقْنَاكَ ضِعْفَ الْحَيَاةِ وَضِعْفَ الْمَمَاتِ
Diyanet Meali:İşte o zaman sana, hayatın da, ölümün de katmerli acılarını tattırırdık.
18:28وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Dünya hayatının zînetini arzu edip de gözlerini onlardan ayırma.
18:45وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ
Diyanet Meali:Onlara dünya hayatının örneğini ver: (Dünya hayatı), gökten indirdiğimiz yağmur gibidir ki…
18:46الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Mallar ve evlatlar, dünya hayatının süsüdür.
18:104الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Dünya hayatındaki çabaları kaybolup giden kimseler…
20:72فَاقْضِ مَا أَنْتَ قَاضٍ إِنَّمَا تَقْضِي هَٰذِهِ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:“Artık sen vereceğin hükmü ver. Sen ancak bu dünya hayatında hüküm verirsin.”
20:97قَالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَكَ فِي الْحَيَاةِ أَنْ تَقُولَ لَا مِسَاسَ
Diyanet Meali:Mûsâ, “Çekil git! Artık sen hayatın boyunca (hastalanıp) “Bana dokunmak yok!” diyeceksin.”
20:131وَلَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَىٰ مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Onlardan bazı kesimlere, (kendilerini sınamak için) dünya hayatının süsü olarak verdiğimiz şeylere gözünü dikme.
23:33وَقَالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِلِقَاءِ الْآخِرَةِ وَأَتْرَفْنَاهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا مَا هَٰذَا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ
Diyanet Meali:O peygamberin kavminden, Allah’ı inkâr eden, ahireti yalanlayan ve bizim dünya hayatında kendilerine bol bol nimet verdiğimiz ileri gelenler şöyle dediler: “O da ancak sizin gibi bir insandır.”
23:37إِنْ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا وَمَا نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ
Diyanet Meali:“Hayat, bu dünya hayatından ibarettir. Ölürüz ve yaşarız. Biz tekrar diriltilecek değiliz.” *
24:33وَلَا تُكْرِهُوا فَتَيَاتِكُمْ عَلَى الْبِغَاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Dünya hayatının geçici menfaatlerini elde etmek için iffetli olmak isteyen cariyelerinizi fuhşa zorlamayın.
25:3وَلَا يَمْلِكُونَ مَوْتًا وَلَا حَيَاةً وَلَا نُشُورًا
Diyanet Meali:Öldürmeye, yaşatmaya ve ölüleri diriltip kabirden çıkarmaya güçleri yetmeyen (ilâhlar edindiler).
28:60وَمَا أُوتِيتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَزِينَتُهَا
Diyanet Meali:(Dünyalık olarak) size verilen her şey, dünya hayatının geçimliği ve süsüdür.
28:61أَفَمَنْ وَعَدْنَاهُ وَعْدًا حَسَنًا فَهُوَ لَاقِيهِ كَمَنْ مَتَّعْنَاهُ مَتَاعَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Kendisine güzel bir vaadde bulunduğumuz ve o vaad edilen şeye kavuşacak olan kimse, dünya hayatının geçimliklerinden yararlandırdığımız, (sonra da kıyamet günü hesaba çekilmek için huzura getirilecek) kimse gibi midir?
28:79قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ
Diyanet Meali:Dünya hayatını arzu edenler, “Keşke Kârûn’a verilen (servet) gibi bizim de (servetimiz) olsaydı.” dediler.
29:25إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا مَوَدَّةَ بَيْنِكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:“Sırf aranızda dünya hayatına mahsus bir sevgi (ve çıkar) uğruna Allah’ı bırakıp birtakım putlar edindiniz.”
29:64وَمَا هَٰذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ
Diyanet Meali:Bu dünya hayatı ancak bir eğlence ve oyundan ibarettir.
30:7يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ
Diyanet Meali:Onlar dünya hayatının ancak dış yönünü bilirler. Ahiret konusunda ise tamamen gaflettedirler. *
31:33فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ
Diyanet Meali:Sakın dünya hayatı sizi aldatmasın. O aldatıcı şeytan da Allah hakkında sizi aldatmasın.
33:28إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ
Diyanet Meali:“Eğer dünya hayatını ve onun süsünü istiyorsanız, gelin size mut’a  vereyim…”
35:5يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Ey insanlar! Şüphesiz Allah’ın vaadi gerçektir. Sakın dünya hayatı sizi aldatmasın.
39:26فَأَذَاقَهُمُ اللَّهُ الْخِزْيَ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Böylece Allah dünya hayatında onlara zilleti tattırdı.
40:39يَا قَوْمِ إِنَّمَا هَٰذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا مَتَاعٌ وَإِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ دَارُ الْقَرَارِ
Diyanet Meali:“Ey kavmim! Şüphesiz bu dünya hayatı ancak (geçici) bir yararlanmadır. Ahiret ise ebedî olarak kalınacak yerdir.” *
40:51إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Şüphesiz ki, peygamberlerimize ve iman edenlere dünya hayatında … yardım ederiz.
41:16لِنُذِيقَهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Biz de onlara dünya hayatında zillet azabını tattırmak için…
41:31نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ
Diyanet Meali:“Biz dünya hayatında da âhirette de sizin dostlarınızız.”
42:36فَمَا أُوتِيتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:(Dünyalık olarak) size her ne verilmişse, bu dünya hayatının geçimliğidir.
43:32نَحْنُ قَسَمْنَا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Dünya hayatında onların geçimliklerini aralarında biz paylaştırdık.
43:35وَإِنْ كُلُّ ذَٰلِكَ لَمَّا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Bütün bunlar, sadece dünya hayatının geçimliğidir.
45:24وَقَالُوا مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا
Diyanet Meali:Dediler ki: “Dünya hayatımızdan başka hayat yoktur. Ölürüz ve yaşarız.”
45:35ذَٰلِكُمْ بِأَنَّكُمُ اتَّخَذْتُمْ آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا وَغَرَّتْكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:“Bunun sebebi, Allah’ın âyetlerini alaya almanız ve dünya hayatının sizi aldatmasıdır.”
46:20أَذْهَبْتُمْ طَيِّبَاتِكُمْ فِي حَيَاتِكُمُ الدُّنْيَا وَاسْتَمْتَعْتُمْ بِهَا
Diyanet Meali:“Dünyadaki hayatınızda güzelliklerinizi bitirdiniz, onların zevkini sürdünüz.”
47:36إِنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ
Diyanet Meali:Şüphesiz dünya hayatı ancak bir oyun ve eğlencedir.
53:29فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّىٰ عَنْ ذِكْرِنَا وَلَمْ يُرِدْ إِلَّا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Öyle ise bizim zikrimizden (Kur’an’dan) yüz çeviren ve dünya hayatından başka bir şey istemeyen kimselerden yüz çevir. *
57:20اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ
Diyanet Meali:Bilin ki, dünya hayatı ancak bir oyun, bir eğlence, bir süs …ten ibarettir.
57:20وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ
Diyanet Meali:Dünya hayatı, aldanış metaından başka bir şey değildir.
67:2الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا
Diyanet Meali:O, hanginizin daha güzel amel yapacağını sınamak için ölümü ve hayatı yaratandır.
79:38وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Kim dünya hayatını tercih ederse…*
87:16بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا
Diyanet Meali:Fakat sizler dünya hayatını tercih ediyorsunuz. *
89:24يَقُولُ يَا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَيَاتِي
Diyanet Meali:“Keşke bu hayatım için önceden bir şey yapsaydım” der. *

اِسْتِحْيَاءٌ : İsim.

28:25فَجَاءَتْهُ إِحْدَاهُمَا تَمْشِي عَلَى اسْتِحْيَاءٍ
Diyanet Meali:Nihayet kızlardan biri utana utana yürüyerek ona geldi.

تَحِيَّةٌ : İsim. Mastar. Tef’îl Bâbı (II. Bâb). 

4:86وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا
Diyanet Meali:Size bir selâm verildiği zaman, ondan daha güzeliyle veya aynı selâmla karşılık verin.
10:10دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَام
Diyanet Meali:Bunların oradaki duaları, “Seni eksikliklerden uzak tutarız Allah’ım!”, aralarındaki esenlik dilekleri, “selâm”dır.
14:23خَالِدِينَ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ
Diyanet Meali:(İnanan ve salih ameller işleyenler), Rablerinin izniyle, ebedî kalacakları (ve içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokulacaklardır). Oradaki esenlik dilekleri “selâm”dır.
24:61فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَىٰ أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ
Diyanet Meali:Evlere girdiğiniz zaman birbirinize, Allah katından (mübarek ve hoş bir esenlik dileği olarak), selâm verin.
25:75أُولَٰئِكَ يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَيُلَقَّوْنَ فِيهَا تَحِيَّةً وَسَلَامًا
Diyanet Meali:İşte onlar, sabretmelerine karşılık cennetin yüksek makamlarıyla mükâfatlandırılacaklar ve orada esenlik dileği ve selâmla karşılanacaklardır. *
33:44تَحِيَّتُهُمْ يَوْمَ يَلْقَوْنَهُ سَلَامٌ وَأَعَدَّ لَهُمْ أَجْرًا كَرِيمًا
Diyanet Meali:Allah’a kavuşacakları gün mü’minlere yönelik esenlik dileği “Selâm”dır. Allah, onlara bol bir mükâfat hazırlamıştır. *

حَيَّةٌ : İsim.

20:20فَأَلْقَاهَا فَإِذَا هِيَ حَيَّةٌ تَسْعَىٰ
Diyanet Meali:Mûsâ da onu attı. Bir de ne görsün o, hızla akan bir yılan olmuş! *

حَيَوَانٌ : İsim.

29:64وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ
Diyanet Meali:Ahiret yurduna gelince, işte gerçek hayat odur. Keşke bilselerdi!

يَحْيَى : Özel İsim.

3:39أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَىٰ مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَسَيِّدًا وَحَصُورًا
Diyanet Meali:(Zekeriya mabedde namaz kılarken melekler ona), “Allah sana, kendisinden gelen bir kelimeyi (İsa’yı) doğrulayıcı, efendi, nefsine hâkim (ve salihlerden bir peygamber) olarak Yahya’yı müjdeler” (diye seslendiler).
6:85وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَىٰ وَعِيسَىٰ وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ
Diyanet Meali:Zekeriya’yı, Yahya’yı, İsa’yı, İlyas’ı doğru yola erdirmiştik. Bunların hepsi salih kimselerden idi. *
19:7يَا زَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ اسْمُهُ يَحْيَىٰ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِيًّا
Diyanet Meali:(Allah, şöyle dedi:) “Ey Zekeriyya! Haberin olsun ki biz sana Yahya adlı bir oğul müjdeliyoruz. Daha önce onun adını kimseye vermedik.” *
19:12يَا يَحْيَىٰ خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا
Diyanet Meali:“Ey Yahya, kitaba sımsıkı sarıl” dedik. Biz, ona daha çocuk iken hikmet … vermiştik. *
21:90فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَىٰ وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ
Diyanet Meali:Biz de onun duasını kabul ettik ve kendisine Yahya’yı bağışladık. Eşini de kendisi için, (doğurmaya) elverişli kıldık.