KÖK HARFLER:  ب ق ى

ANLAM: 

بَقِىَ : Kalmak, devam etmek, sürmek, dayanmak; kalıcı olmak. 

AÇIKLAMA:

بَقَاءٌ : Bir nesnenin ilk hali ile sabit kalması, varlığını sürdürmesi ya da dayanması. Zıddı فَنَاءٌ dır. 

Fiili olarak “O, ilk haliyle sabit kaldı, varlığını sürdürdü ya da dayandı” anlamında بَقِيَ-يَبْقَى şeklinde kullanılır. Mastırı بَقَاءٌ şeklinde gelir. Ayrıca بَقِيَ yerine بَقَي dendiği de söylenmiştir.

Bir hadiste şöyle geçer: بَقَيْنَا رَسُولَ الله , yani “Allah Rasulünü bekledik ve uzun süre yolunu gözledik”.

اَلْبَاقِي iki kısma ayrılır:

Birincisi: herhangi bir müddetle kayıtlı olmaksızın bizatihi baki olan. Bu sıfata haiz olan yalnızca Yüce Yaratıcıdır. Onun fenâ bulması veya böyle olacağını söylemek sahih olmaz. 

İkincisi: Başkasının aracılığıyla, başkasına bağlı olarak baki olan. Allah’ın dışındakiler bu kısma girer. Bunların fena bulması veya böyle olacağını söylemek sahih olur. 

Allah’ın aracılığıyla baki olanlar da iki kısma ayrılırlar: 

Birincisi: Allah’ın, fenâ bulmalarını dilediği zamana kadar zatları baki kalanlar. Örneğin gökteki cisimlerin bekası gibi. 

İkincisi: Zatı ve cüzü olmaksızın, türüyle ve cinsiyle baki kalanlar. Örneğin insanlar ve hayvanlar gibi. 

Aynı şekilde ahrette zatlarıyla baki kalanlar olacaktır. Örneğin cennet ehli gibi. Çünkü bunlar belirli bir müddet değil bilakis ebedi olarak baki kalacaklardır. Nitekim Yüce Allah şöyle buyurmuştur: خَالِدِينَ فِيهَا Orada sonsuza dek kalırlar (2/162).

Bunların dışında türüyle ve cinsiyle baki kalanlar olacaktır. Nitekim Allah Resulünden (s.a.v.) şöyle rivayet edilmiştir: اِنَّ ثِمَارَ أَهْلِ الْجَنَّةِ يَقْطَفُهَا أَهْلُهَا وَيَأْكُلُونَهَا ثُمَّ يَخْلُفُ مَكَانَهَا مِثْلُهَا : “Cennet ehli, cennet meyvelerinden koparıp yiyecek, sonra bu koparılıp yenmiş olanların yerini benzerleri alacaktır.” Ahrette olan şeylerin hepsinin daimi olmasından dolayı Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى Allah’ın katındakiler ise daha hayırlı ve daha kalıcıdır/sonsuzdur (28/60).

Şu sözüne gelince: وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ Baki olan salih ameller ise… (18/46), burada الْبَاقِيَاتُ kelimesi “sevabı insan için baki kalacak olan amelleri” ifade eder. 

1. Bazıları bunu “beş vakit namaz” olarak tefsir etmiştir. 
2. Kimisine göre de bundan maksat, سُبْحاَنَ الله ve الْحَمْدُ لِله sözleridir. Sahih olan ise, burada الْبَاقِيَاتُ kelimesi ile “Allah’ın rızası gözetilerek yerine getirilen bütün ibadetlerin” kast edildiğini söylemektir. Yüce Allah’ın şu sözü de bu anlama hamledilmiştir: بَقِيَّةُ اللّهِ خَيْرٌ لَكُمْ Allah’ın bakiyesi (bıraktığı) sizin için daha hayırlıdır (11/86). Burada بَقِيَّةُ kelimesinin Allah’a izafe edilmesi, tıpkı بَيْتُ الله ifadesinde olduğu gibi, onu yüceltmek içindir. Bununla “onun sevabına ve ahirette, kullarından salih olanlara hazırladığı, kendisine fenânın, yok olmanın ilişmeyeceği şeylere” işaret edildiği söylenmiştir. Yüce Allah’ın وَاِنَّ الدَّارَ الْاٰخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُۢ Ahiret yurduna gelince, işte gerçek hayat odur (29/64) sözüyle işaret edilen de budur. 

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: فَهَلْ تَرَى لَهُمْ مِنْ بَاقِيَةٍ Onların herhangi bir kalıntısını (bakiyesini) görebiliyor musun? (69/8). Yani “baki kalan bir topluluk” ya da “onların baki kalan herhangi bir fiilini görebilir misin?” Bir görüşe göre ise bu kelime بَقِيَّةٌ (bakiyye, geriye kalan) anlamındadır. Bu görüşün sahibi mastarlardan bazısının فَاعِلٌ vezninde, bazısının ise مَفْعُولٌ vezninde geldiğini söylemiştir. Fakat birinci açıklama daha sahihtir.

DİĞER BAZI TÜREVLER:

بَقِىَ (geniş zaman يَبْقَى mastar isim بَقَاءٌ ve بَاقِيَةٌ): Kaldı, devam etti, sürdü, dayandı; kalıcıydı veya kalıcı oldu.

بَقِىَ زَمَانًا طَوِيلًا : Uzun süre yaşadı.

بَقِىَ مِنَ الشَّىْءِ بَقِيَّةٌ : Arta kalan, atık, kalıntı veya kalan bir şeyin artığı.

اَبْقَاهُ  Onu kalıcı hale getirdi veya sonsuza dek yaşamaya devam etti.

اَبْقَاهُ اللّٰهُ : Allah (c.c.) onu korusun, veya Allah (c.c.) onu korudu.

اَبْقَى عَلَيْهِ : Ondan özür diledi; ona merhamet etti.

اَبْقَى : Daha devamlı.

اَلْبَاقِى : Allah’ın (c.c.) sıfatlarından biridir ve Ebedi anlamındadır. (Nekre: بَاقٍ)

بَاقِيَةٌ (çoğulu: بَوَاقِى ve بَاقِى erkek) : Ardından ödülü kalan doğru veya iyi işler; itaat etme; süregelen; devamlılık veya kalıcılık.

بَقِيَّةٌ : Anlamları: (1) Artık; (2) arta kalan; kalıntı; (3) Miras (4) kalıntı; (5) artık; (6) Mükemmellik; (7) hüküm ve zeka; (8) anlayış ve beğeni; (9) itaat; (10) gözleme niteliğine sahip olma ve böylece kendilerini koruma; (11) Bir toplumun en iyi yanı, (12) geriye kalan iyi durum veya koşul.

اُولُوا بَقِيَّةٍ : Zeka, beğeni, anlayış, sadakat, vb. özellikleri barındıran kişiler.

فُلَانٌ بَقِيَّةُ الْقَوْمِ : Öyle biri halkın en iyisidir.

بَقِيَّةُ اللّٰهِ : Allah’a itaat, Allah korkusu.