KÖK HARFLER: ث ب ت

ANLAM: 

ثَبَتَ : Devam etmek, sürmek, dayanmak. Sabit ve durağan kalmak.

Zıddı: Tezelzül ve ızdırab.

AÇIKLAMA:

ثَبَاتٌ kelimesi زَوَال kelimesinin zıddıdır. Fiil olarak ثَبَتَ-يَثْبُتُ şeklinde kullanılır. Bu fiilin mastarı ثَبَاتٌ şeklinde gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا Ey mü’minler, bir topluluk ile karşılaştığınız zaman sebat edin… (8/45). 

رَجُلٌ ثَبْتٌ وَثَبِيتٌ فِي اْلحَرْب : Harpte kalbi sâbit, sağlam olan veya süvari olarak cesur, yiğit ya da yürekli adam.

أَثْبَتَهُ السُّقْمُ : Hastalık onu hiç bırakmadı ya da hastanın hareket etmeye gücü, takati yetmedi. 

ثَبَاتٌ kelimesi “basar ya da basiret itibarıyla mevcut olan şeylerle” ilgili kullanılır. Bu bakımdan mesela şöyle denir: فُلاَنٌ ثاَبِتٌ عِنْدِي (Filan kişi benim yanımda ya da bana göre sabittir) ve نُبُوَّةُ النَّبِّي ثَابِتَةٌ (Hz. Peygamberin (s.a.v.) nübüvveti sabittir).

إِثْباَت ve تَثْبِيت kelimeleri 

1. bazen bil-fiil sabit olan şeylerle ilgili kullanılır ve “yokluktan varlığa geçen şeyleri” ifade etmek için söylenir. Mesela أَثْبَتَ اللهُ كَذَا (Allah şöyle bir şeyi ispat etti, var etti) sözü gibi.
2. Bazen “hükümle, hükmen sabit olan şeylerle” ilgili kullanılır ve örneğin “Hakim falan kimse üzerine şunu sabit, zorunlu kıldı” anlamında أَثْبَتَ الْحَاكِمُ عَلَى فُلَانٍ كَذَا، وَثَبَّتَهُ denir.
3. Bazen de “doğru ya da yanlış olsun, sözle sabit olanlarla” ilgili kullanılır ve mesela “Tevhidi ve nübüvvetin doğruluğunu ispat etti, diliyle doğruladı, teyit etti” anlamında أَثْبَتَ التَّوْحِيدَ وَصَدَقَ النُّبُوَّةَ ve “Filan kişi Allah’la beraber başka bir tanrının olduğunu ispat etti, diliyle doğruladı, teyit etti” anlamında فُلاَنٌ أَثْبَتَ مَعَ اللهِ إِلَهاً آخَرَ denir.

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ …Seni tutup bağlamak veya öldürmek için.. (8/30) Yani “işini, vazifeni yapmana engel olmak, seni bundan alıkoymak ve şaşırtmak, zihnini karıştırmak için…”

Şu sözüne gelince: يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي اْلآخِرَةِ Allah, iman edenleri, dünya hayatında da, âhirette de sağlam bir söz ile sabitler (14/27). Yani “güçlü delillerle onları kuvvetlendirir, destekler”.

وَلَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا مَا يُوعَظُونَ بِهِ لَكَانَ خَيْراً لَهُمْ وَأَشَدَّ تَثْبِيتاً Fakat kendilerine verilen öğütleri tutsalardı, elbette haklarında çok hayırlı ve payidar kılmak itibarıyla da en sağlam bir hareket olurdu (4/66). Yani “bilgilerinin semeresini alma noktasında en sağlam hareket olurdu”. 

Bir görüşe göre ise, “onların kendi amelleri için ve fiillerinin semeresini, meyvesini toplamaları için ve ayrıca Yüce Allah’ın kendileri ile ilgili, “Hem varmışızdır da her ne amel işledilerse onu bir hebâi mensure çevirmişizdir” (25/23) buyurduğu kimselerin aksi bir durumda olmaları için daha sabit, daha sağlam bir hareket olurdu” anlamındadır.

ثَبَّتُّهُ fiili “Onu kuvvetlendirdim, sağlamlaştırdım ya da destekledim” anlamında kullanılır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur:  وَلَوْلاَ أَنْ ثَبَّتْنَاكَ Eğer biz seni sağlamlaştırmamış olsaydık… (17/74); فَثَبِّتُوا الَّذِينَ آمَنُوا Haydi, iman edenlere destek olun (8/12); وَتَثْبِيتاً مِنْ أَنفُسِهِمْ Kendilerinden bir kısmını Allah yolunda sabit kılmak için (2/265); وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا Ayaklarımızı sabit kıl (2/250).

DİĞER BAZI TÜREVLER:

ثَبَتَ (geniş zaman يَثْبُتُ mastar isim ثُبُوتٌ ile ثَبَاتٌ): Anlamları: (1) Devam etti, sürdü, dayandı veya sabit ve durağan kaldı; (2) o şey veya kişi kalıcı, kararlı, istikrarlı veya sabitti ya da öyle oldu; (eşanlamlısı: دَامَ ve اِسْتَقَرَّ) ; (3) bunun bir hakikat olduğu kanıtlandı; (4) kanıtlanmış, doğruluğu ortaya konmuş, mantıklı, geçerli, adil veya hakikiydi ya da öyle oldu.

ثَبَتَ بِالْمَكَانِ : Orada devam etti, o yerde durdu, kaldı veya ikamet etti.

ثَبَتَ عَلَى الْاَمْرِ : Sürekli olarak o şeye veya duruma tutundu.

ثَبَتَ الْاَمْرُ : Mevzuunun doğruluğu ortaya kondu.

ثَبَتَ عَلَيْهِ : O şeyi yapmaya zorunlu olduğu kanıtlandı.

ثَبَتَ لَهُ : O şeyin, o kişiden kaynaklandığı kanıtlandı.

اَثْبَتَ اَوْ ثَبَّتَ : Anlamları: (1) Bir şeyin gerçek olduğunu kanıtladı veya doğruluğunu ortaya koydu (2) onu sabit kıldı, diri veya istikrarlı hale getirdi.

اَثْبَتَ الْحَقَّ : Yaptığı açık iddialarla gerçeği ispat etti veya sabit kıldı.

اَثْبَتَ اسْمَهُ فِى الدِّيوَانِ : Adını kayda geçirdi.

اَثْبَتَهُ : O şeyi veya kişiyi hareket edemeyecek hale getirerek, sabit veya dingin kıldı; onu hareket edemeyeceği derecede yaraladı; onu tutsak etti.

ضَرَبُوهُ حَتَّى اَثْبَتُوهُ : Onu dövüp hareketsiz hale getirdiler.

اَثْبَتُوهُ بِوَثَاقٍ : Onu, hareket edemesin diye zincire vurdular.

ثَبَّتَهُ : O şeyi veya kişiyi kararlı, istikrarlı, sabit veya devamlı kıldı (تَثْبِيتًا mastar isim olup, sabit kılmak anlamına gelir).

ثُبُوتٌ veya ثَبَاتٌ (mastar isim): (1) kalıcılık, süreklilik, sadakat, sabitlik, kararlılık, istikrar, sağlamlık; (2) mantıklılık, geçerlilik, gerçeklik, hakikat.

ثَبَاتٌ : Anlamları: (1) Sürekli, kalıcı, kararlı, sabit, istikrarlı, sadık; (2) iyi olan veya iyi kalan; (3) mantıklı, samimi, somut, gerçek, doğru, adil, hakiki; (4) değişmez veya kanıtlanmış.

قَوْلٌ ثَابِتٌ : Mantıklı, geçerli, sağlam, hakiki söz.