KÖK HARFLER: س ر ر

ANLAM: 

سَرَّ : Birisini mutlu etmek, onu sevindirmek.

AÇIKLAMA:

إِسْرَارٌ : İlân etmenin (إِعْلَانٌ) zıddıdır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَيُنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلانِيَةً : Kendilerine verdiğimiz rızıktan gizli ve açık sarfetsinler (14/31). Yine şöyle buyurmuştur: وَيَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ : Allah gizlediğiniz ve açığa vurduğunuz şeyleri de bilir (64/4); وَأَسِرُّوا قَوْلَكُمْ أَوِ اجْهَرُوا بِهِ : İsterseniz sözünüzü gizleyin veya onu açıklayın (67/13).

“Hem maddi hem de manevi konularda” kullanılır.

سِرٌّ : Nefiste, içte ketmedilen, saklanan söz. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: يَعْلَمُ السِّرَّ وَأَخْفَى : Allah gizliyi de, gizlinin gizlisini de bilir (20/7). Yine şöyle buyurmuştur: أَنَّ اللّهَ يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُمْ : Allah, onların sırlarını ve gizli konuşmalarını bilir (9/78).

سَارَّهُ : Birine bir şeyi veya sırrı ketm etmesini, saklamasını tavsiye etti.

تَسَارَّ الْقَوْمُ : 

1. Topluluk, birbirine bir şeyi veya sırrı ketm etmesini, gizli tutmasını, saklamasını tavsiye ettiler; 
2. veya birbiriyle fısıldaştılar; 
3. gizlice, gizli bir şekilde konuştular ya da 
4. birbirine sırları açıkladılar, haber verdiler.

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: وَأَسَرُّوا النَّدَامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذَابَ : Azâbı gördükleri zaman, içlerinde pişmanlık duyarlar (10/54). Yani, “nedameti ketmederler, saklarlar…”

Şöyle denmiştir: Buradaki اَسَرَّ fiili “izhar etmek” anlamındadır. Zira Yüce Allah’ın, يَا لَيْتَنَا نُرَدُّ وَلاَ نُكَذِّبَ بِآيَاتِ رَبِّنَا : Keşke geri döndürülseydik de Rabbimizin âyetlerini inkâr etmeseydik (6/27) sözü de buna delalet eder.

Fakat bu doğru değildir. Çünkü ketmettikleri bu nedamet, “Ah ne olurdu bir geri çevrilsek de, Rabbimizin ayetlerini inkar etmesek, müminlerden olsaydık.” (6/27) sözünde izhar ettikleri şeye işaret etmemektedir.

أَسْرَرْتُ إِلَى فُلاَنٍ حَدِيثًا : Falan kişiye bir sözü gizlice ilettim. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَإِذْ أَسَرَّ النَّبِيُّ إِلَى بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِيثًا : Hani, Peygamber, eşlerinden birine bir sözü gizlice söylemişti (66/3). 

Şu sözüne gelince: تُسِرُّونَ إِلَيْهِم بِالْمَوَدَّةِ : Onlara gizlice sevgi besliyorsunuz (60/1). Yani “kendilerine karşı gizlediğiniz sevgiye onları muttali kılıyorsunuz”. “İzhar ediyorsunuz” anlamında da tefsir edilmiştir. Bu sahih bir tefsirdir. Çünkü bir başkasına gizlice bildirmek demek, her ne kadar başkalarından gizlenmiş olduğu anlamına gelse de, diğer taraftan kendisine gizlice bildirilen kimseye o sırrın izhar edildiği anlamına gelir. Dolayısıyla Arapların أَسْرَرْتُ إِلَى فُلاَنٍ (Falancaya gizlice söyledim) sözleri, bir yönden “izhar etme” bir yönden de “gizleme” anlamı taşır. Yüce Allah’ın şu sözünde bu çerçevededir: وَأَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْرَارًا : Onlarla gizli gizli konuştum (71/9).

Ayrıca kinayeli olarak “nikah; yani evlilik veya cimâ” سِرٌّ kelimesi ile ifade edilmiştir. Bunun nedeni “onun (nikahın; yani evliliğin veya cimânın) gizlenmesidir.” Müsteâr olarak “hâlis, safi” anlamında kullanılıp “Şu kişi, nesep ya da aile olarak kavminin en hâlisidir, en safisidir, en iyisidir” anlamında هُوَ فِي سِرِّ قَوْمِهِ denmiştir. Buradan hareketle “vadinin, derenin en iyi veya en verimli yerine” سِرُّ الْوَادِي ve سَرَارَةُ الْوَادِي denmiştir.

سُرَّةُ الْبَطْنِ : Göbek bağı kesildikten sonra karnın ortasında kalan kısım, göbek. “Karnın şişmanlık sebebiyle oluşan buruşukluklarını, kırışıklıklarını gizlemesinden” dolayı böyle adlandırılmıştır. “Göbekten kesilen göbek bağına” da سُرّ ve سُرَر denir. “El ayasındaki buruşukluklara, kırışıklıklara” أسِرَّةُ الرَّاحَةِ ve “alındaki buruşukluklara, kırışıklıklara” da أَسَارِيرُ الْجَبْهَةِ denir.

سَرَارٌ : Ayın ay sonunda gözlerden gizlendiği, saklandığı, görünmediği gün.

سُرُورٌ : İçte ketmedilen, gizlenen sevinç. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا : Allah yüzlerine bir aydınlık ve içlerine bir sevinç vermiştir (76/11).

Yüce Allah’ın cennetliklerle ilgili şu sözüne gelince: وَيَنْقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُورًا : Kendi ailesine sevinç içinde dönecektir (84/9) ve cehennemliklerle ilgili şu sözüne gelince: إِنَّهُ كَانَ فِي أَهْلِهِ مَسْرُورًا : Çünkü o, ailesi içinde sevinçliydi (84/13). Burada, “ahiret sürûrunun dünya sürûrunun tersi şeklinde olacağına” dikkat çekilmektedir.

سَرِيرٌ : Sürûrdan dolayı üzerine oturulan şey. Zira nimetin başı budur. Çoğulu أَسِرَّةٌ ve سُرُرٌ şekillerinde gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: مُتَّكِئِينَ عَلَى سُرُرٍ مَصْفُوفَةٍ : Art arda dizilmiş koltuklar üzerinde yaslanmış olarak (52/20); فِيهَا سُرُرٌ مَرْفُوعَةٌ : Orada yükseltilmiş tahtlar vardır (88/13); وَلِبُيُوتِهِمْ أَبْوَابًا وَسُرُرًا عَلَيْهَا يَتَّكِؤُونَ : Evlerine kapılar ve üzerine yaslanacakları koltuklar yapardık (43/34).

1. Biçim olarak سَرِيرٌ’e benzetilerek ve 
2. Yüce Allah’a dönüşü ve Allah Rasulünün (s.a.v.) اَلدُّنْيَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ “Dünya müminin zindanıdır” sözünde işaret edilen zindandan kurtuluşu nedeniyle ölüye erişen sürûrun verdiği iyimserlikten dolayı “ölü, üzerine taşınmazdan evvel boş tabuta” سَرِيرُ الْمَيِّتِ denmiştir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

سَرَّ (geniş zaman يَسُرُّ mastar isim سُرُورٌ ve مَسَرَّةٌ):

سَرَّهُ : Onu mutlu etti, o kişi veya şey onu sevindirdi.

سُرَّ : Kıvançlı, mutluydu, sevinçliydi; onun (çocuğun) göbek kordonu kesildi.

سَرَّهُ : Onu göbeğinden bıçakladı.

 اَسَرَّهُ : O şeyi gizledi, sakladı; o şeyi ortaya çıkardı ya da bilinir hale getirdi.

اَسَرُّوا النَّدَامَةَ : İçten içe pişmanlık duyarlar ya da pişmanlıklarını içlerine atarlar, gizlerler veya pişmanlıklarını açık ederler (34:33).

اَسَرَّ اِلَيْهِ حَدِيثًا : Ona bir hikaye anlattı.

اَسْرَرْتُهُ : Ona gizlilik isnat ettim; onunla özel olarak konuştum.

اَسَرَّ الْفَاتِحَةَ : Kısık bir sesle ezberden Fatiha suresini okudu.

سِرٌّ : Bir giz; gizli bir şey (aynı zamanda şu şekilde: سَرِيرَةٌ); gizem; açığa çıkarılan bir şey (çoğul hali şu şekildedir: اَسْرَارٌ)

اَلسِّرُّ şu manaya da gelmektedir: Kalp; akıl; aklın gizli yerleri; gizli düşünceler; ruh; gizlilik veya mahremiyet.

 قَدَّسَ اللّٰهُ سِرَّهُ : Allah (c.c.) ruhunu günahlarından arındırsın.

سِرًّا وَ عَلَانِيَّةً : Gizli ve açık olarak (2:274).

فُلَانٌ سِرٌّ بِهٰذَا الْاَمْرِ : Falanca birinin bu işe dair özel bir bilgisi vardır.

هُوَ كَرِيمُ السِّرِّ كَثِيرُ الْبِرِّ : Özünde cömert ve oldukça hayırlı.

اَرْضٌ سِرٌّ : Verimli toprak; iyilik veya mükemmellik.

سَرِيرَةٌ : Bir giz; bir adamı işinden sebep mutlu eden gizli bir faaliyet; kalp veya akıl. سَرَائِرُ çoğul haldedir.

هُوَ طَيِّبُ السَّرِيرَةِ : Yüce bir aklı ve kalbi var.

سُرُورٌ : Mutluluk veya kıvanç; memnuniyet; sevinç.

سَرَّاءُ : Mutluluk; memnuniyet, yaşam sevinci, cefanın zıttı.

هُوَ صَدِيقٌ فِى السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ : Mutlulukta da cefada da o arkadaştır.

مَسْرُورٌ : Mutlu veya kıvançlı.

سَرِيرٌ : Bir yatma yeri; yüksek bir sedir veya bir gövde üzerindeki sedir; egemenlik, hakimiyet, saltanat veya otorite; ferahlık, rahatlık veya refah. سُرُرٌ ve اَسِرَّةٌ çoğul haldedir.

زَالَ عَنْ سَرِيرِهِ : Gücü, otoritesi, sürdüğü ferahlık, rahatlık bitti.