KÖK HARFLER: ر د د

ANLAM: 

رَدَّ:

1: Bir şeyin veya birisinin geri gitmesine sebep olmak, geri döndürmek. Bir kişiyi veya şeyi geri çevirmek, reddetmek, engellemek veya bertaraf etmek. 

2: Zulmetmek, tecavüz etmek.

AÇIKLAMA:

رَدٌّ : Bir nesneyi ya zatıyla ya da herhangi bir haliyle geri çevirmek, döndürmek. Fiil olarak “Onu ya zatıyla ya da herhangi bir haliyle geri çevirdi, döndürdü. Böylece o da ya zatıyla ya da herhangi bir haliyle geri çevrilmiş, dönmüş oldu” anlamında رَدَدْتُهُ فَارْتَدَّ şekillerinde kullanılır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَلاَ يُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ : O’nun azabı suçlu toplumdan geri çevrilmez (6/147). 

1. Yüce Allah’ı şu sözünde “zatıyla geri çevirme, döndürme” anlamındadır: وَلَوْ رُدُّوا لَعَادُوا لِمَا نُهُوا عَنْهُ : Geri gönderilselerdi yine men’olundukları şeyi yapmaya dönerlerdi (6/28); ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ : Sonra onlar üzerinde size tekrar egemenlik verdik (17/6); رُدُّوهَا عَلَيَّ : Onları bana getirin (38/33); فَرَدَدْنَاهُ إِلَى أُمِّهِ : Böylece biz onu annesine geri döndürdük (28/13); يَا لَيْتَنَا نُرَدُّ وَلاَ نُكَذِّبَ بِآيَاتِ رَبِّنَا : Âh ne olurdu keşke biz (dünyaya) geri döndürülseydik de Rabbimizin âyetlerini yalanlamasaydık (6/27). 
2. Şu sözünde ise “bir nesnenin önceden üzere bulunduğu hale geri çevrilmesi, döndürülmesi” anlamındadır: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوَا إِنْ تُطِيعُوا الَّذِينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِينَ : Ey iman edenler! Şâyet siz kâfirlere itâat ederseniz, onlar sizi, ökçeleriniz üstüne geri çevirirler/dininizden döndürürler (3/149).

Şu sözüne gelince: وَإِنْ يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلاَ رَآدَّ لِفَضْلِهِ : Eğer Allah sana bir hayır dilese, O’nun keremini geri çevirecek yoktur (10/107). Yani “fazlını ne def edecek, uzaklaştıracak veya geri çevirecek ne de engelleyecek, mani olacak vardır”. Yüce Allah’ın şu sözünde de bu çerçeve dedir: عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ : Geri çevrilmez azâb (11/76). Yüce Allah’a geri çevrilme, döndürülme de bu çerçevededir: وَلَئِنْ رُدِدتُّ إِلَى رَبِّي لاجِدَنَّ خَيْرًا مِنْهَا مُنْقَلَبًا : Rabbime döndürülürsem de orada daha iyisini bulurum (18/36); ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ : Sonra görünmeyeni ve görüneni bilen Allah’a döndürüleceksiniz (62/8); ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللّهِ مَوْلاَهُمُ الْحَقِّ : Sonra gerçek Mevlaları olan Allah’a döndürülürler (6/62).

رَدٌّ ile رَجْعٌ kelimeleri aynı anlamdadır. Mesela: ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ : Sonra O’na döndürüleceksiniz (2/28).

Bazı kimseler şöyle demiştir: رَدٌّ kelimesi ile ilgili iki görüş vardır:

Birincisi: İnsanların Yüce Allah’ın مِنْهَا خَلَقْنَاكُمْ وَفِيهَا نُعِيدُكُمْ : Sizi o yerden yarattık, sizi tekrar ona döndüreceğiz (20/55) sözünde işaret edilen şeye geri çevrilmesi, döndürülmesidir.

İkincisi ise, ayetin devamındaki şu sözünde işaret edilen hayata geri çevrilmesi, döndürülmesidir: وَمِنْهَا نُخْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَى : Bir kez daha sizi ondan çıkartacağız (20/55).

Bu düşünceyle aslında, her ikisi de lafzın genel anlam çerçevesine giren iki hale işaret edilmiştir.

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: فَرَدُّوا أَيْدِيَهُمْ فِي أَفْوَاهِهِمْ : Ellerini ağızlarına götürdüler (14/9). Bu ifade:

Bir görüşe göre, “öfkelerinden parmak uçlarını ısırdılar”,

Bir görüşe göre “elle ağza işaret ederek, onların susmalarını ima ettiler”,

Bir diğer görüşe göre ise, “ellerini peygamberlerin ağızlarına geri çevirip (götürüp) onları susturdular” anlamındadır. Onların bunu tekrar tekrar yaptıklarına dikkatleri çekmek için burada رَدٌّ kelimesi kullanılmıştır.

Şu sözüne gelince: وَدَّ كَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِكُمْ كُفَّارًا حَسَدًا مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ : Kitab ehlinin çoğu, hak kendilerine apaçık belli olduktan sonra içlerindeki çekememezlikten ötürü, sizi imanınızdan sonra küfre döndürmeyi arzu ederler (2/109). Yani, “küfür halinden ayrılmanızın ardından sizi tekrar küfür haline döndürmek isterler”. Yüce Allah’ın 

şu sözünde de bu çerçeve dedir: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوَا إِنْ تُطِيعُوا فَرِيقًا مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ يَرُدُّوكُمْ بَعْدَ إِيمَانِكُمْ كَافِرِينَ : Ey inananlar, Eğer Ehl-i kitaptan bir kısmına uyacak olursanız, imanınızdan sonra, sizi döndürüp kâfir yaparlar (3/100).

رِدَّةٌ ve اِرْتِدَادٌ : Gelinen yolda geri dönmek. Ancak رِدَّةٌ kelimesi yalnızca “küfür” anlamında kullanılır. اِرْتِدَادٌ kelimesi ise, “hem bu hususta hem de başka hususlarda” kullanılır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِم : Arkalarına (yine eski küfürlerine) dönenler… (47/25). Yine şöyle buyurmuştur: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ : Ey inananlar, sizden kim dininden dönerse (5/54). Burada kastedilen, “İslamdan küfüre geri dönmedir”. Aynı şekilde Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَمَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ : Sizden kim dininden döner ve kâfir olarak ölürse (2/217). Yine şöyle buyurmuştur: فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا قَصَصًا : Tekrar izlerini takip ederek geriye döndüler (18/64). Yine şöyle buyurmuştur: إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى : Kendilerine doğru yol belli olduktan sonra arkalarına (yine eski küfürlerine) dönenler (47/25). Yine şöyle buyurmuştur وَنُرَدُّ عَلَى أَعْقَابِنَا : Ökçelerimiz üzerinde gerisin geriye mi dönelim? (6/71).

Şu sözüne gelince: وَلاَ تَرْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِكُمْ : Arkanıza dönmeyin (5/21). Yani “Bir işi, meseleyi tahkik edip gerçek ya da doğru olduğunu tespit ettikten ve hayırlı olduğunu öğrendikten sonra ondan geriye dönmeyin”.

Şu sözüne gelince: فَلَمَّا أَنْ جَاءَ الْبَشِيرُ أَلْقَاهُ عَلَى وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِيرًا : Müjdeci gelip gömleği yüzünün üstüne bırakınca, gözü derhâl görür hâle geldi (12/96). Yani, “görme yetisi ona geri döndü”. 

“Şöyle bir şeyle ilgili hüküm vermeyi filan kişiye tevdi ettim, bıraktım ya da havale ettim” anlamında رَدَدْتُ الْحُكْمَ فِي كَذَا إِلَى فُلاَنٍ denir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الأَمْرِ مِنْهُمْ : Onu Resûl’e ve içlerindeki sorumluluk sahiplerine götürmüş olsalardı… (4/83). Yine şöyle buyurmuştur: فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ : Eğer herhangi bir şeyde anlaşmazlığa düşerseniz, onu Allah’a ve Elçiye götürün (4/59).

“Ona sözü geri döndürdü, onunla atıştı veya konuştu. Ona cevaben, söylediği sözü çürüterek, reddederek ya da kabul etmeyerek onunla tartıştı; onunla atıştı, ağız dalaşı yaptı.” anlamında رَادَّهُ فِي كَلاَمِهِ denir.

Bir hadiste şöyle denmiştir: البَيِّعَانِ يَتَرَادَّانِ. Yani “alışveriş yapan taraflardan her biri aldığını geri verir.”

رِدَّةُ اْلإِبِلِ : Develerin suya gidip gelmesi.

أَرَدَّتِ النَّاقَةُ : Yavrulamadan biraz önce dişi devenin memesine süt indi, geldi. Islak bir yerin üzerine çökmesinden dolayı dişi devenin memesi ve ferci şişti ya da çok su içmekten dolayı memesi ve ferci şişti.

اِسْتَرَدَّ الْمَتَاعَ : Malı geri aldım veya yeniden sahibi oldum, kazandım ya da elde ettim. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

رَدَّ (geniş zaman يَرُدُّ mastar ismi رَدٌّ ve مَرَدٌّ):

رَدَّهُ : Onun geri gitmesine sebep oldu veya geri döndürdü; o kişiyi veya şeyi geri çevirdi, reddetti, engelledi veya bertaraf etti.

رَدَّهُ عَنِ الْاَمْرِ : O meseleden veya şeyden onu nezaketle geri döndürdü.

رَدَّ اِلَيْهِ جَوَابًا : Ona bir karşılık verdi.

رَدَّ عَلَيْهِ السَّلَامَ : Onun selamına karşılık verdi.

رَدَّ عَلَيْهِ الشَّىْءَ : O şeyi kabul etmedi, yani o şeyi reddetti.  

رَدَّ عَلَيْهِ الشَّىْءَ اَوِ الْقَوْلَ : O şeyi veya söylemi tekrar etti.

رَدَّ اِلَيْهِ الْاَمْرَ : O meseleyi ona havale etti.

رَدَّ الْبَابَ : Kapıyı kapattı.

رَدَّ السَّائِلَ : Dilenciyi geri çevirdi.

رَدَدَ şu sözcükle eş anlamlıdır: رَدّ 

اِرْتَدَّ : O kişi veya şey geri gitti veya geri döndü, vb. = اِرْتَدَدَ

اِرْتَدَّ عَنِ الْاِسْلَامِ : İslam’dan kafirliğe geri döndü. 

تَرَدَّدَ : Sıkça veya tekrar tekrar geri geldi veya geri döndü.

مَرَدٌّ (ve رَدٌّ) mastar ismidir, geri döndürme; engelleme, eski haline döndürme, geri gitme, manalarına gelmektedir.

مَرْدُودٌ (ismi meful): Geri çevrilmiş, geri döndürülmüş bir şey veya kişi.

قَوْلٌ مَرْدُودٌ : Reddedilen veya tekzip edilen bir söylem.

رَدٌّ : Alındıktan sonra geri döndürülen bir şey; bir yanıt veya cevap; bayağı, kötü veya kabul görmeyen bir şey.

فِى لِسَانِهِ رَدٌّ : Dilinde telaffuz sorunu var.

اِرْتِدَادٌ : Din değiştirme.

مُرْتَدٌّ : Din değiştiren bir kimse; özellikle İslam’dan inançsızlığa geçen kimse.