ج و ز

KÖK HARFLER:  ج و ز

ANLAM: 

جَازَ : Bir yeri geçip gitmek ve arkasında bırakmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

جَازَ (geniş zamanlı يَجُوزُ mastar isim جَوَازٌ ve مَجَازٌ):

جَازَ الْمَوْضِعَ اَوْ جَازَ الْمَكَانَ : O yeri geçip gitti ve arkasında bıraktı.

جَاوَزَ الْحَدَّ : Belirlenen haddi veya sınırı aştı ya da geçti; ölçüsüz veya aşırıydı ya da o hale geldi.

تَجَاوَزَ عَنْ ذَنْبِهِ : Onu bağışladı; günahını görmezden geldi ya da göz yumdu.

اَللّٰهُمَّ تَجَاوَزْ عَنِّى : Allah’ım beni bağışla.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek
جَاوَزَ fiil-III 4 Mesafe katetti, geçti 18/62
تَجَاوَزَ fiil-VI 1 Affetti 46/16

Toplam 5

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Benzer Manada Kelimeler

  • جَازَ (a)
  • جَازَ (b)
  • جَوَّزَ
    • أَحَلَّ > bak: ح ل ل
    • حَلَّلَ > bak: ح ل ل
    • أَذِنَ > bak: أ ذ ن
    • سَوَّغَ > bak: س و غ
    • أَجَازَ > bu kök
    • أَبَاحَ
    • سَمَحَ
    • رَخَّصَ
  • جَاوَزَ
    • زَادَ > bak: ز ي د
    • تَخَطَّى > bak: خ ط و
    • تَعَدَّى > bak: ع د و
    • تَجَاوَزَ > bu kök

Zıt Manada Kelimeler

  • جَازَ (a)
  • جَازَ (b)
  • جَوَّزَ
  • جَاوَزَ

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Cevz جَوْز 1: Malı toplayıp kimseye hayır ve sadaka etmemek. 2: Her nesnenin ortası. Kabuklu meyve.
Ceviz جَوْز Ceviz
Cevâz جَوَاز İzin, müsaade.
Câiz جَائِز Din, yasa, töre vb. bakımdan işlenmesinde, yapılmasında sakınca olmayan, yapılıp işlenmesine izin verilen. Câiziyyet
Câize جَائِزَة Yol yiyeceği, azık. Armağan, hediye. Çoğul: Cevâiz
Mecâz مَجَاز Yerinden ve haddinden tecvüz etmek. Hududunu aşmak. Bir ilgi veya benzetme sonucu gerçek anlamından başka anlamda kullanılan söz. Mecâzî
Tecvîz تَجْوِيز Yapılmasını uygun bulma, izin verme.
Mücevvez مُجَوَّز Caiz görülüp izin verilmiş.
Mücâveze مُجَاوَزَة Haddinden ileri geçmek. Normali aşmak.
İcâzet إِجَازَة İzin, onay, onaylama. Diploma. Ruhsat.
Mucîz مُجِيز *İzin ve icazet veren.
Mücâz مُجَاز Caiz görülmüş, yapılabilir, uygun ve muvafık görülmüş.
Tecâvüz تَجَاوُز Hücum etme, saldırma, saldırı, saldırış.
Mütecâviz مُتَجَاوِز Saldırgan, saldırıcı, sataşkan. Haddi aşan.
Tecevvüz تَجَوُّز Sözü mecaz olarak söyleme. Caiz olmayanı caiz görme.
Mütecevviz مُتَجَوِّز Sözü mecazla söyliyen. Mecazlı konuşan. Caiz olmayanı caiz gören.
İsticâze اِسْتِجَازَة İzin ve cevaz isteme.

Cevz kelimesinin asli manalarından biri, “her nesnenin ortası”dır. Aynı zamanda kabuklu meyve anlamındadır. Ceviz kelimesi de bu nedenle bu yemişe isim olmuştur.

Koz kelimesi Farsçaya, Arapçada bu kökten gelen “ceviz” kelimesinden geçmiştir.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

جَاوَزَ : Fiil-III.

2:249 فَلَمَّا جَاوَزَهُ هُوَ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ قَالُوا لَا طَاقَةَ لَنَا الْيَوْمَ بِجَالُوتَ
Diyanet Meali: Tâlût ve onunla beraber iman edenler ırmağı geçince, (geride kalanlar) “Bugün bizim Câlût’a karşı koyacak gücümüz yok.” dediler.
7:138 وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلَىٰ قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلَىٰ أَصْنَامٍ لَهُمْ
Diyanet Meali: İsrailoğullarını denizden geçirdik. Derken, kendilerine ait putlara tapan bir kavme rastladılar.
10:90 وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْيًا وَعَدْوًا
Diyanet Meali: İsrailoğullarını denizden geçirdik. Firavun da, askerleriyle birlikte zulmetmek ve saldırmak üzere, derhal onları takibe koyuldu.
18:62 فَلَمَّا جَاوَزَا قَالَ لِفَتَاهُ آتِنَا غَدَاءَنَا لَقَدْ لَقِينَا مِنْ سَفَرِنَا هَٰذَا نَصَبًا
Diyanet Meali: Oradan uzaklaştıklarında Mûsâ beraberindeki gence, “Öğle yemeğimizi getir, bu yolculuğumuzdan dolayı çok yorgun düştük” dedi. *

تَجَاوَزَ : Fiil-VI. 

46:16 أُولَٰئِكَ الَّذِينَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَنَتَجَاوَزُ عَنْ سَيِّئَاتِهِمْ
Diyanet Meali: İşte, yaptıklarının iyisini kabul edeceğimiz ve günahlarını bağışlayacağımız bu kimseler (cennetlikler arasındadırlar).