خ ل ل

KÖK HARFLER:  خ ل ل

ANLAM: 

خَلَّ : Fakir veya ihtiyaç halinde olmak. Bir şeyi delmek ya da o şey üzerinde bir delik açmak. Birine gerçek ve samimi bir dost olarak yaklaşmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek Açıklama
خُلَّةٌ isim 9 Samimi sadakat, dostluk, arkadaşlık 2/254 Çoğul: خِلَالٌ
خَلِيلٌ isim 4 Samimi, içten dost, sevgili 25/28 Çoğulu: أَخِلَّاءُ

 Toplam 13


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Halel خَلَل İki şeyin aralığı. Boşluk. Açıklık. Bozukluk. Eksiklik. Başkası tarafından verilen zarar.
Halel gelmek, çoğulu: Hilâl
Halîl خَلِيل 1: Sadık, samimi, dost. 2: Zevc, koca. Nikahlı karı. Zevce.
Hilâl خِلَال Aralar. Aralıklar. Çoğulu: Ehille
Hullet خُلَّة İçten, samimi sevgi. Dostluk. Muhabbet. Haslet.
Halâl(et) خَلَالَة İki şeyin arası açık olmak. Dostluk.
Tahlîl تَخْلِيل Sirkeleştirme.
İhlâl إِخْلَال 1: Bozma, zarar verme. Sakatlama. 2: Yasa ve düzene uymama.
Tahallül تَخَلُّل  Ayrışma. Bozulmak. Ekşimek.
İhtilâl اِخْتِلَال Kargaşalık, düzensizlik, karışıklık. Ayaklanma, devlete isyan. 

“Abdest alırken parmak aralarını hilallemek” şeklinde kullandığımız “hilallemek” fiili bu kökten gelmektedir.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

خُلَّةٌ : İsim. Çoğulu: خِلَالٌ

2:254 مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ
Diyanet Meali: Hiçbir alışverişin, hiçbir dostluğun ve hiçbir şefaatin olmadığı kıyamet günü gelmeden önce …

خِلَالٌ : İsim. Çoğul. Tekili: خُلَّةٌ

9:47 وَلَأَوْضَعُوا خِلَالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ
Diyanet Meali: Ve sizi fitneye düşürmek için aranızda koşuşturacaklardı. 
14:31 مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خِلَالٌ
Diyanet Meali: Hiçbir alışveriş ve dostluğun bulunmadığı bir gün gelmeden önce …
17:5 فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّيَارِ
Diyanet Meali: Onlar evlerinizin arasına kadar sokuldular. 
17:91 أَوْ تَكُونَ لَكَ جَنَّةٌ مِنْ نَخِيلٍ وَعِنَبٍ فَتُفَجِّرَ الْأَنْهَارَ خِلَالَهَا تَفْجِيرًا
Diyanet Meali: Yahut senin hurmalardan, üzümlerden oluşan bir bahçen olup, aralarından şarıl şarıl ırmaklar akıtmadıkça…*
18:33 وَفَجَّرْنَا خِلَالَهُمَا نَهَرًا
Diyanet Meali: Bu iki bağın arasından bir de nehir fışkırtmıştık.
24:43 ثُمَّ يَجْعَلُهُ رُكَامًا فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ
Diyanet Meali: Sonra, onları kaynaştırıp üst üste yığar. Nihayet yağmurun, onların arasından yağdığını görürsün.
27:61 أَمَّنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَرَارًا وَجَعَلَ خِلَالَهَا أَنْهَارًا
Diyanet Meali: Yahut yeryüzünü karar kılma yeri yapan, içinde nehirler akıtan mı?
30:48 وَيَجْعَلُهُ كِسَفًا فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ
Diyanet Meali: (Allah, onları dilediği gibi, bazen yayar) ve (bazen) yoğunlaştırır.  Nihayet yağmurun onların arasından çıktığını görürsün. 

خَلِيلٌ : İsim. Çoğulu: أَخِلَّاءُ

4:125 وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا
Diyanet Meali: Allah, İbrahim’i dost edindi.
17:73 وَإِذًا لَاتَّخَذُوكَ خَلِيلًا
Diyanet Meali: şte o zaman seni dost edinirlerdi.
25:28 يَا وَيْلَتَىٰ لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا
Diyanet Meali: “Yazıklar olsun bana, keşke falanı dost edinmeseydim!”*
43:67 الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِينَ
Diyanet Meali: O gün Allah’a karşı gelmekten sakınanlar dışında, dostlar birbirine düşman olurlar.*