KÖK HARFLER: ص ف و
ANLAM:
صَفَا : Saf olmak. Bir şeyin en hayırlı veya seçkin kısmını almak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
صَفَا (geniş zaman يَصْفُو mastar isim صَفَاءٌ ve صَفْوٌ ve صُفُوٌّ): O şey saftı ya da o hale geldi.
صَفَا الشَّىْءَ وَ اصْطَفَى الشَّىْءَ : O şeyin en hayırlı veya seçkin kısmını aldı.
اَصْفَى الشَّىْءَ : O şeyin bütününü aldı.
اَصْفَاهُ الشَّىْءَ : O şeyi sırf ona tahsis etti.
اَصْفَاهُ بِكَذَا : Böyle bir şeyi vermek için veya böyle bir şey için onu diğerlerine tercih etti, böyle bir şey vererek özellikle onu onurlandırdı ya da seçip ayırdı.
اِصْطَفَاهُ : O şeyi saf olarak addetti; o kişiyi veya şeyi seçti, ayırdı, seçip ayırdı ya da tercih etti.
اِصْطَفَيْتُ كَذَا عَلَى كَذَا : Böyle bir şeyi, böyle bir şeye tercihen üstün kıldım.
صَفَّاهُ : O şeyi (yani içeceği) temizledi ya da arındırdı; yüzen parçacıkları ve benzerini o şeyden ayırdı.
مُصَفًّى : Süzme; arıtılmış.
اَلْمُصْطَفَى : Seçkin kimseler; seçilen; seçilmiş; tercih edilmiş, seçkin.
اَلصَّفَا : Mekke yakınında küçük bir tepe.
صَفْوَانٌ : Tekil ve çoğul olarak kullanıldığı söylenir. Çoğul olarak kullanıldığında, tekil hali şu şekildedir: صَفْوَانَةٌ ve taşlar, yumuşak, yalçın taşlar manasına gelmektedir. Tekil olarak, “taş” manasına gelmektedir.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| أَصْفَى | fiil-IV | 2 | Seçti, tercih etti | 17/40 |
| اِصْطَفَى | fiil-VIII | 12 | Seçti, üstün tuttu, diledi | 3/42 |
| صَفْوَانٌ | isim | 1 | Kayalık, kaya, kaya tabakası | 2/264 |
| مُصْطَفَى | isim | 1 | Seçilen, üstün kılınan | 38/47 |
| مُصَفَّى | isim | 1 | Tasfiye edilmiş, süzülmüş | 47/15 |
| الصَّفَا | özel isim | 1 | Safâ (Kâ’be yakınında bulunan bir tepenin adı). | 2/158 |
|
| Toplam | 18 |
|
|
BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR:
Kök Harflerinin Yer Değişimi
Mahreci Benzeyen Kökler
Benzer Manada Kelimeler
- صَفَا (a)
- صَفَا (b)
- صَافَى
- صَفَا
- صَفَاءٌ
- جَلَاءٌ > bak: ج ل و
- نَقَاءٌ
- وُضُوحٌ
- صَفْوَانٌ
- صَفِيٌّ
- خَالِصٌ > bak: خ ل ص
- صَافٍ > bu kök
- مَحْضٌ
- بَحْتٌ
Zıt Manada Kelimeler
- صَفَا (a)
- صَفَا (b)
- صَافَى
- صَفَاءٌ
- صَفِيٌّ
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Sâf (Sâfî) | صَافِى | Samimi, içi temiz. Katışıksız, halis. | Çoğulu: Asfiyâ |
| Safiyye | صَافِيَّة | Samimi, içi temiz. Katışıksız, halis. |
|
| Safâ | صَفَا | Temiz, safi olmak. |
|
| Safvet | صَفْوَة | Halis ve güzide. Saf ve temiz. |
|
| Safvân | صَفْوَان | Yumuşak, düz ve kaygan taş veya kaya parçası. |
|
| Tasfiye | تَصْفِيَة | Arıtma, ayıklama, temizleme. |
|
| Musaffâ | مُصَفَّى | Safileşmiş. Temizlenmiş. |
|
| Mustafâ | مُصْطَفَى | Güzide. Istıfa edilmiş. Has ve seçilmiş. |
|
| İstisfâ’ | اِسْتِصْفَاء | Madeni eritip tasfiye etmek, halisini almak. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
أَصْفَى : Fiil-IV.
| 17:40 | أَفَأَصْفَاكُمْ رَبُّكُمْ بِالْبَنِينَ وَاتَّخَذَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ إِنَاثًا |
| Diyanet Meali: | Rabbiniz erkek çocukları size seçip ayırdı da kendisine meleklerden kız çocukları mı edindi? |
| 43:16 | أَمِ اتَّخَذَ مِمَّا يَخْلُقُ بَنَاتٍ وَأَصْفَاكُمْ بِالْبَنِينَ |
| Diyanet Meali: | Yoksa, Allah, yarattıklarından kendisine kızlar edindi de, oğulları size mi seçip ayırdı? * |
اِصْطَفَى : Fiil-VIII.
| 2:130 | وَلَقَدِ اصْطَفَيْنَاهُ فِي الدُّنْيَا |
| Diyanet Meali: | Andolsun, biz İbrahim’i bu dünyada seçkin kıldık. |
| 2:132 | إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ لَكُمُ الدِّينَ |
| Diyanet Meali: | “Allah, sizin için bu dini (İslâm’ı) seçti.” |
| 2:247 | قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ |
| Diyanet Meali: | Peygamberleri şöyle dedi: “Şüphesiz Allah, onu sizin üzerinize (hükümdar) seçti, onun bilgisini ve gücünü artırdı.” |
| 3:33 | إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ |
| Diyanet Meali: | Şüphesiz Allah, Âdem’i, Nûh’u, İbrahim ailesini (soyunu) seçip âlemlere üstün kıldı. |
| 3:42 | يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ |
| Diyanet Meali: | “Ey Meryem! Allah, seni seçti. Seni tertemiz yaptı …” |
| 3:42 | وَاصْطَفَاكِ عَلَىٰ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ |
| Diyanet Meali: | “…ve seni dünya kadınlarına üstün kıldı.” |
| 7:144 | إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ عَلَى النَّاسِ بِرِسَالَاتِي وَبِكَلَامِي |
| Diyanet Meali: | “Ey Mûsâ! Vahiylerim ve konuşmamla seni insanlar üzerine seçkin kıldım.” |
| 22:75 | اللَّهُ يَصْطَفِي مِنَ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا وَمِنَ النَّاسِ |
| Diyanet Meali: | Allah, meleklerden de resûller seçer, insanlardan da. |
| 27:59 | قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسَلَامٌ عَلَىٰ عِبَادِهِ الَّذِينَ اصْطَفَىٰ |
| Diyanet Meali: | (Ey Muhammed!) De ki: “Hamd Allah’a mahsustur. Selâm onun seçtiği kullarına.” |
| 35:32 | ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا |
| Diyanet Meali: | Sonra biz, o kitabı kullarımızdan seçtiğimiz kimselere (Muhammed’in ümmetine) miras olarak verdik. |
| 37:153 | أَصْطَفَى الْبَنَاتِ عَلَى الْبَنِينَ |
| Diyanet Meali: | Yoksa Allah kızları erkeklere tercih mi etti? * |
| 39:4 | لَوْ أَرَادَ اللَّهُ أَنْ يَتَّخِذَ وَلَدًا لَاصْطَفَىٰ مِمَّا يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ |
| Diyanet Meali: | Eğer Allah bir çocuk edinmek isteseydi, yarattıklarından dilediğini seçerdi. |
صَفْوَانٌ : İsim.
| 2:264 | فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا |
| Diyanet Meali: | Böylesinin durumu, üzerinde biraz toprak bulunan ve maruz kaldığı şiddetli yağmurun kendisini çıplak bıraktığı bir kayanın durumu gibidir. |
مُصْطَفَيْنِ : İsim. İsm-i Mef’ûl. İkili isim. İfti’âl Bâbı (VIII. Bâb). Tekili: مُصْطَفَى
| 38:47 | وَإِنَّهُمْ عِنْدَنَا لَمِنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيَارِ |
| Diyanet Meali: | Şüphesiz onlar, bizim katımızda hayırlı, seçkin kimselerdendir. * |
مُصَفَّى : İsim. İsm-i Mef’ûl. Tef’îl Bâbı (II. Bâb).
| 47:15 | وَأَنْهَارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ وَأَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى |
| Diyanet Meali: | İçenlere zevk veren şarap ırmakları ve süzme bal ırmakları … |
الصَّفَا : İsim. Özel isim.
| 2:158 | اِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللّٰهِ |
| Diyanet Meali: | Şüphesiz Safa ile Merve, Allah’ın (dininin) nişanelerindendir. |