ذ ه ب

KÖK HARFLER: ذ ه ب

ANLAM: 

ذَهَبَ : Geçmek, geçip gitmek; ilerlemek; yol almak; devam etmek; göçmek; yola çıkmak. 

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

ذَهَبَ (geniş zaman يَذْهَبُ mastar isim ذَهَابٌ ve مَذْهَبٌ): Geçti veya geçip gitti; ilerledi; yol aldı; devam etti; göçtü; yola çıktı. Şu sözcükle eş anlamlıdır: مَشَى veya سَارَ veya مَرّ . O (bir işaret veya iz) aşındı; tükendi, tahrip oldu, helak oldu veya bitti.

ذَهَبَ اِلَيْهِ : O kişi veya şeye gitti, yollandı, yolunu tuttu, ya da başvurdu.

ذَهَبَ عَنْهُ : O kişi veya şey, o kişi veya şeyden gitti, ayrıldı, terk etti veya bıraktı.

ذَهَبَ عَقْلُهُ اَوْ فُؤَادُهُ : Aklı veya zekası onu veya onun kalbini bıraktı ya da terk etti.

ذَهَبَ لَحْمُهُ : Vücudu eriyip gitti.

ذَهَبَ فِى الْاَرْضِ : Doğal bir isteğini karşılamak adına sahraya veya açık havaya çıktı.

ذَهَبَ عَلَىَّ الشَّىْءُ : O şey aklımdan çıktı; o şey benim için karmaşık veya belirsiz bir hal aldı.

ذَهَبَ بِهِ : O kişi veya şey ile gitti, çekip gitti, o kişi veya şeyin çekip gitmesini veya ayrılmasını sağladı ya da o şeyi götürdü ya da alıp götürdü.

اَذْهَبَهُ : O şeyi giderdi, yok etti, ortadan kaldırdı; o şeyin kesilmesini sağladı; o şeyin icabına baktı ya da ortadan kaldırdı; o şeyi yok etti; o şeyi telef etti, tüketti, yok etti ya da harcadı.

فُلَانٌ يَذْهَبُ اِلَى قَوْلِ اَبِى حَنِيفَةَ : Böyle biri Ebu Hanife’nin öğretisini veya fikrini savunur.

ذَهَبَ فِى طَلَبِ الشَّىْءِ كُلَّ مَذْهَبٍ : O şeyi elde etmek adına her yolu veya yöntemi denedi ya da elinden geleni yaptı.

ذَهَبَ اِلَى اَبِيهِ فِى الشَّبَهِ : Babasına benziyordu. ذَهَابٌ (mastar isim).

ذَاهِبٌ (ismi fail): Gitme, ayrılma vb. ; ya da giden vb.

ذَهَبٌ : Altın.

ذَهِبَ : Madende büyük miktarda altın buldu ve şaşırdı ve bu sebepten, aklı gitti.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek
ذَهَبَ fiil-I 35 Gitti, (ب) götürdü, giderdi 60/11
أَذْهَبَ fiil-IV 11 Giderdi, izale etti, ortadan kaldırdı 33/33
ذَاهِبٌ isim 1 Giden 37/99
ذَهَبٌ isim 8 Altın 3/91
ذَهَابٌ isim 1 Gitmek 23/18

Toplam 56

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Zeheb ذَهَب Altın.  Zehebî
Zâhib ذَاهِب Giden, gidici.
Zehâb ذَهَاب Gitmek.
Mezheb مَذْهَب Yol. Gidilen yol. 
Tezhîb تَذْهِيب Yaldızlama işi, yaldızlama sanatı.Süsleme.
Müzehhib مُذَهِّب Yaldızcı. Yaldız yapan, tezhibci.
Müzehheb مُذَهَّب Yaldızlanmış, yaldızlı, altın sürülmüş.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

ذَهَبَ : Fiil-I.

2:17ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لَا يُبْصِرُونَ
Diyanet Meali:Allah ışıklarını yok ediverir de onları göremez bir şekilde karanlıklar içinde bırakıverir.
2:20وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ
Diyanet Meali:Allah dileseydi, elbette onların işitme ve görme duyularını giderirdi.
4:19وَلَا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَيْتُمُوهُنَّ
Diyanet Meali:Kendilerine verdiklerinizin bir kısmını onlardan geri almak için onları sıkıştırmayın.
5:24فَاذْهَبْ أَنْتَ وَرَبُّكَ فَقَاتِلَا إِنَّا هَاهُنَا قَاعِدُونَ
Diyanet Meali:“Sen ve Rabbin gidin, onlarla savaşın. Biz burada oturacağız.”
8:46وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُوا
Diyanet Meali:Birbirinizle çekişmeyin. Sonra gevşersiniz ve gücünüz, devletiniz elden gider. Sabırlı olun.
11:10وَلَئِنْ أَذَقْنَاهُ نَعْمَاءَ بَعْدَ ضَرَّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ السَّيِّئَاتُ عَنِّي
Diyanet Meali:Ama kendisine dokunan bir sıkıntıdan sonra, ona bir nimet tattırırsak mutlaka, “Kötülükler benden gitti” diyecektir.
11:74فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ الرَّوْعُ وَجَاءَتْهُ الْبُشْرَىٰ يُجَادِلُنَا فِي قَوْمِ لُوطٍ
Diyanet Meali:İbrahim’in korkusu gidip, kendisine müjde gelince Lût kavmi hakkında bizim (elçilerimiz)le tartışmaya başladı. *
12:13قَالَ إِنِّي لَيَحْزُنُنِي أَنْ تَذْهَبُوا بِهِ وَأَخَافُ أَنْ يَأْكُلَهُ الذِّئْبُ
Diyanet Meali:Babaları dedi ki: “Doğrusu onu götürmeniz beni üzer, (siz ondan habersiz iken) onu kurt yer, diye korkuyorum.”
12:15فَلَمَّا ذَهَبُوا بِهِ وَأَجْمَعُوا أَنْ يَجْعَلُوهُ فِي غَيَابَتِ الْجُبِّ
Diyanet Meali:Yûsuf’u götürüp kuyunun dibine bırakmaya karar verdikleri zaman…
12:17إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ
Diyanet Meali:“Ey babamız! Biz yarışa girmiştik. Yûsuf’u da eşyamızın yanında bırakmıştık. (Bir de ne görelim) onu kurt yemiş.
12:87يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخِيهِ
Diyanet Meali:“Ey oğullarım! Gidin Yûsuf’u ve kardeşini araştırın.”
12:93اذْهَبُوا بِقَمِيصِي هَٰذَا فَأَلْقُوهُ عَلَىٰ وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيرًا
Diyanet Meali:Bu gömleğimi götürün de babamın yüzüne koyun ki, gözleri açılsın.
13:17فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاءً
Diyanet Meali:Köpüğe gelince sönüp gider.
17:63قَالَ اذْهَبْ فَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَاؤُكُمْ جَزَاءً مَوْفُورًا
Diyanet Meali:Allah, şöyle dedi: “Çekil, git.” Onlardan kim sana uyarsa, kuşkusuz cehennem tam bir karşılık olarak hepinizin cezası olacaktır.” *
17:86وَلَئِنْ شِئْنَا لَنَذْهَبَنَّ بِالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ
Diyanet Meali:Andolsun, dileseydik biz sana vahyettiğimizi tamamen ortadan kaldırırdık.
20:24اذْهَبْ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ
Diyanet Meali: “Firavun’a git, çünkü o azmıştır.” *
20:42اذْهَبْ أَنْتَ وَأَخُوكَ بِآيَاتِي وَلَا تَنِيَا فِي ذِكْرِي
Diyanet Meali:“Sen ve kardeşin mucizelerim ile (desteklenmiş olarak) gidin ve beni anmakta gevşeklik göstermeyin.” *
20:43اذْهَبَا إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ
Diyanet Meali: “Firavun’a gidin. Çünkü o azmıştır.” *
20:63وَيَذْهَبَا بِطَرِيقَتِكُمُ الْمُثْلَىٰ
Diyanet Meali:“En üstün olan dininizi ortadan kaldırmak (isteyen birer sihirbazdırlar).”
20:97قَالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَكَ فِي الْحَيَاةِ أَنْ تَقُولَ لَا مِسَاسَ
Diyanet Meali:Mûsâ, “Çekil git! Artık sen hayatın boyunca (hastalanıp) “Bana dokunmak yok!” diyeceksin.
21:87وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ
Diyanet Meali:Zünnûn’u da hatırla. Hani öfkelenerek (halkından ayrılıp) gitmişti de kendisini asla sıkıştırmayacağımızı sanmıştı.
23:91إِذًا لَذَهَبَ كُلُّ إِلَٰهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ
Diyanet Meali:Öyle olsaydı, her ilâh kendi yarattığını alır götürür ve mutlaka birbirlerine üstün gelmeye çalışırlardı.
24:43يَكَادُ سَنَا بَرْقِهِ يَذْهَبُ بِالْأَبْصَارِ
Diyanet Meali:Bu bulutların şimşeğinin parıltısı neredeyse gözleri alacak.
24:62وَإِذَا كَانُوا مَعَهُ عَلَىٰ أَمْرٍ جَامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّىٰ يَسْتَأْذِنُوهُ
Diyanet Meali:(Mü’minler ancak Allah’a ve peygamberine inanan), onunla beraber toplumu ilgilendiren bir iş üzerindeyken ondan izin almadan çekip gitmeyen kimselerdir. 
25:36فَقُلْنَا اذْهَبَا إِلَى الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَدَمَّرْنَاهُمْ تَدْمِيرًا
Diyanet Meali:Onlara, “Âyetlerimizi yalanlayan topluluğa gidin” dedik. Nihayet o kavmi yerle bir ettik. *
26:15قَالَ كَلَّا فَاذْهَبَا بِآيَاتِنَا إِنَّا مَعَكُمْ مُسْتَمِعُونَ
Diyanet Meali:Allah dedi ki, “Hayır, korkma! Mucizelerimizle gidin. Çünkü biz sizinle beraberiz, (her şeyi) işitmekteyiz.” *
27:28اذْهَبْ بِكِتَابِي هَٰذَا فَأَلْقِهْ إِلَيْهِمْ ثُمَّ تَوَلَّ عَنْهُمْ
Diyanet Meali:“Benim şu mektubumu götür onlara at, sonra da yanlarından ayrıl.”
33:19فَإِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدَادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ
Diyanet Meali:Korku gidince de ganimete karşı aşırı düşkünlük göstererek sizi keskin dillerle incitirler.
33:20يَحْسَبُونَ الْأَحْزَابَ لَمْ يَذْهَبُوا
Diyanet Meali:Düşman birliklerinin gitmediğini sanıyorlar.
35:8فَلَا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَرَاتٍ
Diyanet Meali:(Ey Muhammed!) Onlar için duyduğun üzüntüler yüzünden kendini helâk etme!
43:41فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِكَ فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ
Diyanet Meali:Ya biz seni (bu dünyadan) alır götürürüz de, onlardan intikam alırız. *
60:11فَآتُوا الَّذِينَ ذَهَبَتْ أَزْوَاجُهُمْ مِثْلَ مَا أَنْفَقُوا
Diyanet Meali:Eşleri gidenlere sarf ettikleri (mehir) kadarını verin.
75:33ثُمَّ ذَهَبَ إِلَىٰ أَهْلِهِ يَتَمَطَّىٰ
Diyanet Meali:Sonra da kasıla kasıla ailesine gitmişti. *
79:17اذْهَبْ إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ
Diyanet Meali:“Haydi Firavun’a git! Çünkü o azmıştır.” *
81:26فَأَيْنَ تَذْهَبُونَ
Diyanet Meali:(Hâl böyle iken) nereye gidiyorsunuz? *

أَذْهَبَ : Fiil-IV.

4:133إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ أَيُّهَا النَّاسُ وَيَأْتِ بِآخَرِينَ
Diyanet Meali:Ey insanlar! Allah dilerse sizi yok eder ve başkalarını getirir.
6:133إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَسْتَخْلِفْ مِنْ بَعْدِكُمْ مَا يَشَاءُ
Diyanet Meali:Dilerse sizi giderir (yok eder) ve sizden sonra da yerinize dilediğini getirir.
8:11وَيُذْهِبَ عَنْكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ
Diyanet Meali:Sizden şeytanın vesvesesini gidermek için…
9:15وَيُذْهِبْ غَيْظَ قُلُوبِهِمْ وَيَتُوبُ اللَّهُ عَلَىٰ مَنْ يَشَاءُ
Diyanet Meali:Ve onların kalplerindeki öfkeyi gidersin. Allah, dilediğinin tövbesini kabul eder.
11:114إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَٰلِكَ ذِكْرَىٰ لِلذَّاكِرِينَ
Diyanet Meali:Çünkü iyilikler kötülükleri giderir. Bu, öğüt alanlar için bir öğüttür.
14:19إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ
Diyanet Meali:Dilerse sizi giderir ve yeni bir halk getirir.
22:15ثُمَّ لْيَقْطَعْ فَلْيَنْظُرْ هَلْ يُذْهِبَنَّ كَيْدُهُ مَا يَغِيظُ
Diyanet Meali:Sonra kendini assın da bir baksın; başvurduğu (bu yöntem), öfkelendiği şeyi giderecek mi?
33:33إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ
Diyanet Meali:Ey Peygamberin ev halkı! Allah, sizden ancak günah kirini gidermek (ve sizi tertemiz yapmak) istiyor.
35:16إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ
Diyanet Meali:Eğer Allah dilerse, sizi giderir ve yeni bir halk getirir. *
35:34وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ
Diyanet Meali:Şöyle derler: “Hamd, bizden hüznü gideren Allah’a mahsustur.”
46:20أَذْهَبْتُمْ طَيِّبَاتِكُمْ فِي حَيَاتِكُمُ الدُّنْيَا وَاسْتَمْتَعْتُمْ بِهَا
Diyanet Meali:“Dünyadaki hayatınızda güzelliklerinizi bitirdiniz, onların zevkini sürdünüz.”

ذَاهِبٌ : İsim. İsm-i Fâil. 

37:99وَقَالَ إِنِّي ذَاهِبٌ إِلَىٰ رَبِّي سَيَهْدِينِ
Diyanet Meali:İbrahim, şöyle dedi: “Ben Rabbime (O’nun emrettiği yere) gideceğim. O, bana yol gösterecektir.” *

ذَهَبٌ : İsim.

3:14زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ
Diyanet Meali:Kadınlar, oğullar, yük yük altın ve gümüş … gibi nefsin şiddetle arzuladığı şeyler insana süslü gösterildi.
3:91فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِلْءُ الْأَرْضِ ذَهَبًا وَلَوِ افْتَدَىٰ بِهِ
Diyanet Meali:Dünya dolusu altını fidye verseler bile bu, hiçbirisinden asla kabul edilmeyecektir.
9:34وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ
Diyanet Meali:Altın ve gümüşü biriktirip gizleyerek onları Allah yolunda harcamayanları elem dolu bir azapla müjdele.
18:31يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَيَلْبَسُونَ ثِيَابًا خُضْرًا مِنْ سُنْدُسٍ
Diyanet Meali:Orada (tahtlar üzerine kurularak) altın bileziklerle süslenecekler, ince ve kalın ipekten yeşil giysiler giyeceklerdir.
22:23يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَلُؤْلُؤًا وَلِبَاسُهُمْ فِيهَا حَرِيرٌ
Diyanet Meali:Orada altından bileziklerle, incilerle süsleneceklerdir. Oradaki giysileri ise ipektir.
35:33يُحَلَّوْنَ فِيهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَلُؤْلُؤًا وَلِبَاسُهُمْ فِيهَا حَرِيرٌ
Diyanet Meali:Orada altın bilezikler ve incilerle süslenirler. Oradaki elbiseleri de ipektir.
43:53فَلَوْلَا أُلْقِيَ عَلَيْهِ أَسْوِرَةٌ مِنْ ذَهَبٍ أَوْ جَاءَ مَعَهُ الْمَلَائِكَةُ مُقْتَرِنِينَ
Diyanet Meali:“(Eğer doğru söylüyorsa) ona altın bilezikler atılmalı, yahut onunla beraber bulunmak üzere melekler gelmeli değil miydi?” *
43:71يُطَافُ عَلَيْهِمْ بِصِحَافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَأَكْوَابٍ
Diyanet Meali:Onlar için altın tepsiler ve kadehler dolaştırılır.

ذَهَابٌ : İsim.

23:18وَإِنَّا عَلَىٰ ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ
Diyanet Meali:Bizim onu tamamen gidermeye de muhakkak gücümüz yeter.