KÖK HARFLER:  و ج ب

ANLAM: 

وَجَبَ : (Duvar) çökmek. Yere düşmek.

AÇIKLAMA:

وُجُوبٌ : Sabit, yerleşik olmak. وَاجِبٌ kelimesi şu anlamlarda kullanılır:

Birincisi: مُمْكِنٌ kelimesinin mukabili olarak kullanılır. “Husule gelmiş, gerçekleşmiş şey” demektir. Ortadan kalktığı varsayıldığı takdirde, sonucu muhal olur. Mesela “birin iki ile birlikte mevcud olması” gibi. Zira, ikinin husule gelmesiyle, gerçekleşmesiyle birlikte artık birin ortadan kalkması muhaldir.

İkincisi: “Yapılmadığı takdirde, kişinin kınanmayı hak edeceği şeyle” ilgili kullanılır. İki çeşittir: 

1. Aklen vacip olan. Mesela “Allah’ın birliğinin bilinmesinin ve nübüvvetin bilinmesinin vücubu gibi”. 
2. Şerî olarak vacip olan. Mesela mükellefe birer vazife olarak verilen ibadetlerin vücubu gibi.

“Güneş battığında” وَجَبَتِ الشَّمْسُ denir. Bu kullanımıyla Arapların سَقَطَتِ الشَّمْسُ ve وَقَعَتِ الشَّمْسُ kullanımlarına benzer. Yüce Allah’ın şu sözünde buradan gelir: فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا Yanları üzerlerine düşüp (canları çıkınca onlardan siz de yiyin)… (22/Hac 36).

وَجَبَ اْلقَلْبُ : Kalp attı, çarptı, titredi.

Bu kullanımların tümünde “düşme” anlamı göz önünde bulundurulmuştur. Bunların tümünde de أَوْجَبَ denir. 

“Yüce Allah’ın kendileri için ateşi, cehennemi vâcip kıldığı kebâir, büyük günahlar” مُوجِباَت kelimesiyle ifade edilmiştir.

Bazıları şöyle demiştir: وَاجِبٌ kelimesi şu iki anlamda kullanılır:

Birincisi: Bununla “Lâzımu’l-vücûd; varlığı gerekli şey” kastedilir. Çünkü onun mevcut olmaması sahih olmaz. Mesela Yüce Allah ile ilgili وَاجِبٌ وُجُودُهُ (O’nun varlığı vâciptir) deriz. 

İkincisi: “Mevcut olma hakkı vardır” anlamında وَاجِبٌ denir.

Fukahanın görüşü ise şöyledir: وَاجِبٌ : “Yapılmadığı durumda ikâbın, cezanın hak edildiği şeydir”. Vâcip, kendisine vâcip denen şeyin arızî bir vasfıdır, yoksa onun lâzım, gerekli bir vasfı değildir. Bu bakımdan şöyle diyenin sözüne benzer: الإِنْسَانُ الذي إذَا مَشَى، مَشَى بِرِجْلَيْنِ مُنْتَصِبَ الْقَامَةِ (Yürüyen insan, ayakta iki ayakla yürür.) (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

وَجَبَ (geniş zaman يَجِبُ mastar isim وُجُوبٌ):

وَجَبَ الْحَائِطُ : Duvar çöktü.

وَجَبَ الرَّجُلُ : Adam düştü ve öldü.

وَجَبَتِ الشَّمْسُ : Güneş battı.

وَجَبَ (geniş zaman يَجِبُ mastar isim وَجْبَةٌ): Günde bir öğün yemek yedi.

وَاجَبَ ve اَوْجَبَ : Gerektirdi, gerekli kıldı, yükümlü tuttu.

وَاجِبٌ : Görev, vacip, ödev, zorunluluk, ihtiyaç, gerekli, zaruri, elzem, yeterli, şart.

وَاجِبٌ عَلَيْكَ : Yapman gerekiyor.