KÖK HARFLER:  ح ض ر

ANLAM: 

حَضَرَ : Varmak, gelmek, hazır olmak, bulunmak; önce gaip olup sonra gelmek.

AÇIKLAMA:

حَضَرٌ kelimesi بَدْوٌ kelimesinin karşıtıdır. 

حَضَارَةٌ ve حِضَارَةٌ : Şehirde, yerleşik hayatta (حَضَرٌ) olmak, bulunmak. Bu yönüyle بَدَاوَةٌ ve بِدَاوَةٌ kullanımlarına benzer. Sonradan حَضَرٌ kelimesi, “bir yer, bir insanın ya da başka bir şeyin yanına gelmek, ulaşmak ya da orada hazır bulunmak” anlamında bir isim haline gelmiştir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أحَدَكُمُ الْمَوْتُ Birinize ölüm geldiği vakit… üzerinize yazıldı (2/180). Bu sözü şu sözüne benzer: حَتَّىَ إِذَا جَاءَ أحَدَكُمُ الْمَوْتُ Sonunda birinize ölüm gelince… (6/61); وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ Eğer miras bölüşümü sırasında hazır bulunursa… (4/8) . 

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَأُحْضِرَتِ اْلأنْفُسُ الشُّحَّ Nefisler cimriliğe, bencilliğe eğilimlidirler, hazırlana gelmiştir (4/128); عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا أحْضَرَتْ Her nefis ne getirdiğini öğrenecektir (81/14); وَأعُوذُ بِكَ رَبِّ أنْ يَحْضُرُونِ Onların yanımda olmalarından, huzuruma gelmelerinden d sana sığınırım, ya Rabbi (23/98). Burada kinayeli olarak kullanılmıştır, aslında “cinlerin bana gelmelerinden…” demek istenir. Bu yönüyle kinayeli olarak “mecnun olan kimseye” ve “ölümün kendisine geldiği kimseye” مُحْتَضَرٌ denmiştir. Yüce Allah’ın şu sözlerinin dikkatleri çektiği husus da budur: وَنَحْنُ أقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ Biz ona şah damarından daha yakınız (50/16); يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ Rabbinin bazı ayetleri geldiği gün (6/158).

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: مَا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً O gün herkes yapmış olduğu her iyiliği karşısında bulur (3/Âl-i İmrân 30). Yani “O gün herkes iyilik olarak yaptıklarını, sanki yanında hazır duruyormuş gibi müşahede edilir ve gözle görülür şekilde bulur”. 

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: وَاسْأَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ Onlara deniz kıyısındaki kasabanın halkının yaptığını sor (7/163). Yani “denizin yakınlarında bulunan…” Şu sözüne gelince: تِجَارَةً حَاضِرَةً Peşin bir alış-veriş (2/282). Yani “peşin parayla yapılan…” Şu sözüne gelince: وَإِنْ كُلٌّ لَمَّا جَمِيعٌ لَدَيْنَا مُحْضَرُونَ Hepsi toplandığı zaman huzurumuza getirileceklerdir (36/32); أُوْلَئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ Onlar azabın içine getirileceklerdir (34/38); وَنَبِّئْهُمْ أَنَّ الْمَاءَ قِسْمَةٌ بَيْنَهُمْ كُلُّ شِرْبٍ مُحْتَضَرٌ Onlara suyun deve ile aralarında bölüştürüldüğünü, her içme zamanı geldiğinde suyunun hazır olması gerektiğini bildir (54/28). Yani “suda hakkı olanlar, suyun yanında hazır bulunsun”. 

حُضْرٌ kelimesinin kullanımı ise, “kendisinden koşması talep edildiğinde, istendiğinde atın hazır ettiği, getirdiği güce, enerjiye” tahsis edilmiştir. Fiil olarak أحْضَرَ الْفَرَسُ şeklinde kullanılır.

اِسْتَحْضَرْتُ الْفَرَسَ : Onun yanında bulundurduğu, yanında olan حُضْرٌ u ondan istedim.

حَاضَرْتُهُ : Onunla bir hüccet, kanıt ya da delil hakkında veya hüccetle, kanıtla ya da delil ile mücadele ve münakaşa ettim ve ona üstün geldim. Bu fiilin mastarı محُاَضَرَةٌ ve حِضَارٌ şekillerinde gelir. Bu kullanım ya “hazır bulunma, gelme” anlamındaki حُضُورٌ mastarından gelir. Bu durumda bununla sanki “taraflardan her birinin kendi hüccetini, kanıtını vs getirdiği” söylenmek istenir. Ya da حُضْرٌ mastarından gelir. Bu durumda senin “Onunla koştum ya da onunla yarıştım” anlamında جَارَيْتُهُ demene benzer.

حَضِيرَةٌ : Kendilerini gazvenin, savaşın hazır ettiği, bir yere ya da bir araya getirdiği insan topluluğu. Ayrıca “suyun yanında hazır bulunma, suyun yanına gelme” de bununla ifade edilmiştir. 

مَحْضَرٌ kelimesi حَضَرَ fiilinin mastarı olarak da kullanılır, “hazır bulunulacak, gelinecek yer” anlamında da. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَضَرَ (geniş zaman يَحْضُرُ mastar ismi حُضُورٌ ve حِضَارَةٌ ve حَضَارَةٌ): Vardı ya da geldi, hazır oldu, bulundu; önce gaipti sonra geldi.

حَضَرَ وَقْتُ الصَّلٰوةِ : Namaz vakti geldi.

حَضَرَ الْمَجْلِسَ : Toplantıda bulundu.

حَضَرَ دَرْسًا : Bir derse katıldı.

حَضَرَهُ الْمَوْتُ : Ölüm ona gelip çattı.

حَضَرَهُ الْهَمُّ : Kaygılandı.

حَضَرَ şu manaya da gelmektedir: Şehirlerde yaşadı ya da ikamet etti (mastar ismi حِضَارَةٌ).

اَحْضَرَهُ : O şeyi hazır etti ya da hazırladı.

حَاضَرَ الْجَوَابَ : Hazır cevaplık yaptı.

حَاضَرَهُ بِحَقِّهِ : Hakkına dair onunla tartıştı ve onu altetti.

حَاضِرٌ : Ortamda bulunan bir adam.

هُوَ مِنْ حَاضِرِى الْمَلِكِ : O, kralın huzurunda bulunanlardan biri.

اَلصَّلٰوةُ حَاضِرَةٌ : Namaz vakti geldi.

حَاضِرٌ : Bir yerde veya bir şehirde veya suya yakın kalan ya da konaklayan bir adam (şu sözcüğün zıt anlamlısı: بَادٍ ; büyük bir kabile veya insan topluluğu).

حَاضِرُ طَىٍّ : Büyük Tayy kabilesi.

حَاضِرَةٌ (şu sözcüğün dişil hali: حَاضِرٌ).

تِجَارَةٌ حَاضِرَةٌ : Peşin ticaret (2:282).

مُحْضَرٌ : Hazır bulunan.

مُحْضَرُونَ ve مُحْضَرِينَ (şu sözcüğün çoğul halleri: مُحْضَرٌ ) : Hazır bulunan.

مُحْتَضَرٌ : Cinlerin hakimiyeti altına girmiş bir adam; katılınacak şey veya yer.

مَحْضَرٌ : Toplanma yeri veya insanların hazır bulunduğu yer.