KÖK HARFLER:  ح م ي

ANLAM: 

حَمَى : Bir şeyi insanlardan korumak, savunmak; bir şeyi insanlardan uzak tutmak.

AÇIKLAMA:

حَمْيٌ : Ateş ve güneş gibi, sıcaklığın kaynağı olan veya ısı veren cevherlerden ve bedendeki hararetli, sıcak kuvveden sadır olan hararet, sıcaklık. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: فِي عَيْنٍ حَامِئَةٍ …kaynamış bir su pınarında (18/86). Buradaki حَامِئَةٍ kelimesi “sıcak” anlamındadır. Ayrıca حَمِئَة şeklinde de okunmuştur. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: يَوْمَ يُحْمَى عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ O gün cehennem ateşinde bunların üzeri ısıtılır (9/35).

حَمِيَ النَّهَارُ : Gündüz, şiddetli derecede sıcaktı ya da sıcak hale geldi.

أَحْمَيْتُ الْحَدِيدَةَ-إِحْمَاءً : Demir parçasını ısıttım veya kızdırdım.

حُمَيَّا الْكَأْسِ : Şarap kasesinin veya kadehinin içindeki şarabın, etkisinin başa hücum etmesi ve harareti, yakıcı etkisi veya keskinliği.

“Kabaran ve artan gazap, öfke kuvvesi” حَمِيَّة kelimesi ile ifade edilerek “Falan kişiye öfkelendim” anlamında حَمِيتُ عَلَى فُلاَنٍ denmiştir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: حَمِيَّةَ الْجَاهِلِيَّةِ Cahiliyenin hamiyyetini… (48/26). Buradan müstear olarak “Bir حِمًى olması dolayısıyla, şu yere yaklaşmasına mani oldum, bunu men ettim veya yasakladım ya da yaklaşılmasına karşı orayı himaye ettim, savundum veya korudum ya da şu yeri bir حِمًى yaptım” anlamında حَمَيْتُ الْمَكَانَ حِمًى denmiştir. Bu fiilin mastarı حَمَيْتُ الْمَكَانَ حِمًى şeklinde gelir. Şöyle rivayet edilmiştir: لاَ حِمًى إلاََّ لِلهِ وَرَسُولِهِ “Allah ve Resulü için olması müstesna hiçbir حِمًى yoktur.”

حَمَيْتُ أَنْفِي : Ben kendi أَنْفٌ’mi (burnumu) korudum. Bu fiilin mastarı مَحْمِيَةٌ şeklinde gelir.

حَمَيْتُ الْمَرِيضَ : Hastaya kendisine zararı dokunacak şeyleri yemeyi man ettim, yasakladım. Bu fiilin mastarı حِمْيَةٌ şeklinde gelir. Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: وَلاَ حَامٍ Hâm diye bir şey… (5/103). Şöyle denmiştir: buradaki حَامٍ kelimesi “On batın, göbek boyunca dişi develeri aşmış aygır deve” anlamındadır. Bununla sanki “onun bu sayede sırtını yasak ettiği, himaye altına veya korumaya aldığı, bundan dolayı kendisine binilemeyeceği” söylenmek istenir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَمَى (geniş zaman يَحْمِى mastar ismi حِمَايَةٌ):

حَمَى الْمَكَانَ مِنَ النَّاسِ : O şeyi insanlardan korudu, savundu; o şeyi insanlardan uzak tuttu.

حَمَى ظَهْرَهُ : Sırtına binilmesini ya da sırtında yük taşınmasını yasakladı.

حَمَيْتُ النَّاسَ : İnsanlara yardım ettim ya da onları savundum.

حَمِىَ (geniş zaman يَحْمَى mastar ismi حَمْىٌ):

حَمِىَ النَّارُ : Ateş çok sıcak oldu ya da oldukça sıcaktı.

حَمِىَ عَنْهُ اَوْ مِنْهُ (mastar ismi حَمِيَّةٌ) : Utanmıştı ve o şeyi yapmaya tenezzül etmedi ya da küçümsedi.

حَمِىَ haksız muameleye dayanmayı, katlanmayı ya da tolere etmeyi reddetti anlamına da gelmektedir.

حَمِىَ عَلَيْهِ : Ona kızgındı.

حِمًى : İnsanlara yasaklanmış bir otlak.

حَمِيَّةٌ (eş anlamlısı اَنْفَهُ ve غَيْرَةٌ) : Tenezzül, küçümseme veya taassup; kıskançlık; gururun sonucu olan taassup.

حَامِيَةٌ : Aşırı sıcak, oldukça sıcak.

نَارٌ حَامِيَةٌ : Kızgın bir ateş (101:11).

حَامٍ veya اَلْحَامِى : Sırtına binilmesi veya yük taşınması yasaklanmış bir damızlık deve. Bu gibi bir devenin ne sürülmüş, ne de postu kırkılmıştır. Özgür bırakılmış, ne otlamadan ne de sudan kesilmiştir ya da yavrularının yavruları gebe kalan ya da on defa gebe bırakılan (5:103).