ث ب ت

KÖK HARFLER: ث ب ت

ANLAM: 

ثَبَتَ : Devam etmek, sürmek, dayanmak. Sabit ve durağan kalmak.

Zıddı: Tezelzül ve ızdırab.

AÇIKLAMA:

Sebat kelimesi “zeval”in zıddıdır ve “dayanıklı olmak, direnmek” manasına gelmektedir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

ثَبَتَ (geniş zamanlı يَثْبُتُ mastar isim ثُبُوتٌ ile ثَبَاتٌ): anlamları: (1) Devam etti, sürdü, dayandı veya sabit ve durağan kaldı; (2) o şey veya kişi kalıcı, kararlı, istikrarlı veya sabitti ya da öyle oldu; (eşanlamlısı: دَامَ ve اِسْتَقَرَّ) ; (3) bunun bir hakikat olduğu kanıtlandı; (4) kanıtlanmış, doğruluğu ortaya konmuş, mantıklı, geçerli, adil veya hakikiydi ya da öyle oldu.

ثَبَتَ بِالْمَكَانِ : Orada devam etti, o yerde durdu, kaldı veya ikamet etti.

ثَبَتَ عَلَى الْاَمْرِ : Sürekli olarak o şeye veya duruma tutundu.

ثَبَتَ الْاَمْرُ : Mevzuunun doğruluğu ortaya kondu.

ثَبَتَ عَلَيْهِ : O şeyi yapmaya zorunlu olduğu kanıtlandı.

ثَبَتَ لَهُ : O şeyin, o kişiden kaynaklandığı kanıtlandı.

اَثْبَتَ اَوْ ثَبَّتَ : anlamları: (1) Bir şeyin gerçek olduğunu kanıtladı veya doğruluğunu ortaya koydu (2) onu sabit kıldı, diri veya istikrarlı hale getirdi.

اَثْبَتَ الْحَقَّ : Yaptığı açık iddialarla gerçeği ispat etti veya sabit kıldı.

اَثْبَتَ اسْمَهُ فِى الدِّيوَانِ : Adını kayda geçirdi.

اَثْبَتَهُ : O şeyi veya kişiyi hareket edemeyecek hale getirerek, sabit veya dingin kıldı; onu hareket edemeyeceği derecede yaraladı; onu tutsak etti.

ضَرَبُوهُ حَتَّى اَثْبَتُوهُ : Onu dövüp hareketsiz hale getirdiler.

اَثْبَتُوهُ بِوَثَاقٍ : Onu, hareket edemesin diye zincire vurdular.

ثَبَّتَهُ : O şeyi veya kişiyi kararlı, istikrarlı, sabit veya devamlı kıldı (تَثْبِيتًا mastar isim olup, sabit kılmak anlamına gelir).

ثُبُوتٌ veya ثَبَاتٌ (mastar isim): (1) kalıcılık, süreklilik, sadakat, sabitlik, kararlılık, istikrar, sağlamlık; (2) mantıklılık, geçerlilik, gerçeklik, hakikat.

ثَبَاتٌ : anlamları: (1) Sürekli, kalıcı, kararlı, sabit, istikrarlı, sadık; (2) iyi olan veya iyi kalan; (3) mantıklı, samimi, somut, gerçek, doğru, adil, hakiki; (4) değişmez veya kanıtlanmış.

قَوْلٌ ثَابِتٌ : Mantıklı, geçerli, sağlam, hakiki söz.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek
ثَبَتَ fiil-I 1 İstikrarlı oldu, sabit oldu 8/45
ثَبَّتَ fiil-II 10 Sabitleştirdi 2/250
أَثْبَتَ fiil-IV 2 Sabit kıldı 8/30
ثَابِتٌ isim 2 Sabit, kök salmış 14/24
ثُبُوتٌ isim 1 Kalıcılık, süreklilik 16/94
تَثْبِيتٌ isim 2 Sabit kılmak 2/265

Toplam 18

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

  • ثَبَتَ (a)
  • ثَبَتَ (b)
    • تَحَقَّقَ > bak: ح ق ق
    • صَحَّ
  • ثَبَّتَ
  • ثَبْتٌ (a)
    • قَائِمَةٌ > bak: ق و م
    • فَهْرَسٌ
  • ثَبْتٌ (b)
  • أَثْبَتَ
  • تَثَبَّتَ
    • تَيَقَّنَ > bak: ي ق ن
    • تَأَكَّدَ
  • ثَابِتٌ

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Sebât ثَبَات 1: Sözünden veya kararlarından dönmeme, bir işi sonuna değin sürdürme, direşme. 2: Yerinde durma, kımıldamama. Sebâtkâr
Sâbit ثَابِت 1: Yerinden oynamayan, yerini değiştirmeyen, durağan. 2: Gerçekliği tespit edilmiş, kanıtlanmış olan. Sâbite
Sübût ثُبُوت Gerçekleşme, şüpheye yer bırakmayacak biçimde ortaya çıkma. Sübûtsuz
Sebet ثَبَت Hüccet, delil.
Tesbît تَثْبِيت Belirtme, saptama.
Müsebbit مُثَبِّت Tesbit eden, sabit kılan, devamlı kılan.
Müsebbet مُثَبَّت Sabit kılınmış, tesbit olunmuş.
İsbât إِثْبَات Öne sürülen bir şeyin doğruluğunu göstermede izlenen düşünce süreci. Tanıt. Delil ve şahitle bir fikrin sıhhatini göstermek.
Müsbit مُثْبِت 1: Saptayan. 2: Tanıtlayan.
Müsbet مُثْبَت 1: Olumlu. 2: Tanıtlı.
Tesebbüt تَثَبُّت Sebat gösterme, dayanma, sabretme, direnme.
Mütesebbit مُتَثَبِّت Sebat gösteren, sebat eden, dayanan.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

ثَبَتَ : Fiil-I.

8:45 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا
Diyanet Meali: Ey iman edenler! (Savaş için) bir toplulukla karşılaştığınız zaman sebat edin…

ثَبَّتَ : Fiil-II. 

2:250 رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَيْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا
Diyanet Meali: “Ey Rabbimiz! Üzerimize sabır yağdır, ayaklarımızı sağlam bastır…”
3:147 رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا
Diyanet Meali: Rabbimiz! Bizim günahlarımızı ve işimizdeki taşkınlıklarımızı bağışla ve (yolunda) ayaklarımızı sağlam tut. 
8:11 وَلِيَرْبِطَ عَلَىٰ قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ
Diyanet Meali: Kalplerinizi pekiştirmek ve ayaklarınızı sağlam bastırmak için (üzerinize gökten yağmur yağdırıyordu.)
8:12 إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى الْمَلَائِكَةِ أَنِّي مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِينَ آمَنُوا
Diyanet Meali: Hani Rabbin meleklere: “Ben sizinle beraberim. İman edenlere sebat verin…” (diyordu). 
11:120 وَكُلًّا نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ
Diyanet Meali: (Ey Muhammed!) Peygamberlerin haberlerinden, kendileriyle senin kalbini pekiştirdiğimiz her bir haberi sana aktarıyoruz. 
14:27 يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ
Diyanet Meali: Allah, iman edenleri hem dünya hayatında hem de ahirette sabit bir sözle sağlamlaştırır…
16:102 قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ لِيُثَبِّتَ الَّذِينَ آمَنُوا
Diyanet Meali: Ey Muhammed! De ki: “Ruhu’l-Kudüs (Cebrail), inananların inançlarını sağlamlaştırmak … üzere Kur’an’ı Rabbinden hak olarak indirdi.”
17:74 وَلَوْلَا أَنْ ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئًا قَلِيلًا
Diyanet Meali: Eğer biz sana sebat vermiş olmasaydık, az kalsın onlara biraz meyledecektin. *
25:32 كَذَٰلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا
Diyanet Meali: Biz, Kur’an’la senin kalbini pekiştirmek için onu böyle kısım kısım indirdik ve onu ağır ağır okuduk.
47:7 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ
Diyanet Meali: Ey iman edenler! Eğer siz Allah’a yardım ederseniz (emrini tutar, dinini uygularsanız), O da size yardım eder ve ayaklarınızı sağlam bastırır. *

أَثْبَتَ : Fiil-IV.

8:30 وَإِذْ يَمْكُرُ بِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا لِيُثْبِتُوكَ أَوْ يَقْتُلُوكَ أَوْ يُخْرِجُوكَ
Diyanet Meali: Hani kâfirler seni tutuklamak veya öldürmek, ya da (Mekke’den) çıkarmak için tuzak kuruyorlardı. 
13:39 يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ
Diyanet Meali: Allah, dilediğini siler, dilediğini de sabit kılıp bırakır. Ana kitap (Levh-i Mahfuz) O’nun yanındadır. *

ثَابِتٌ : İsim. İsm-i Fâil.

14:24 كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ
Diyanet Meali: Güzel bir söz, kökü sağlam, dalları göğe yükselen bir ağaç gibidir.
14:27 يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ
Diyanet Meali: Allah, iman edenleri hem dünya hayatında hem de ahirette sabit bir sözle sağlamlaştırır…

ثُبُوتٌ : İsim.

16:94 وَلَا تَتَّخِذُوا أَيْمَانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ فَتَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِهَا
Diyanet Meali: Yeminlerinizi aranızda hile ve fesat sebebi yapmayın. Sonra sağlamca bastıktan sonra ayak(larınız) kayar…

تَثْبِيتٌ : İsim. Masdar. Tef’îl Bâbı (II. Bâb).

2:265 وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ
Diyanet Meali: Allah’ın rızasını kazanmak arzusuyla ve kalben mutmain olarak mallarını Allah yolunda harcayanların durumu, yüksekçe bir yerdeki güzel bir bahçenin durumu gibidir ki…
4:66 وَلَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا مَا يُوعَظُونَ بِهِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ وَأَشَدَّ تَثْبِيتًا
Diyanet Meali: Eğer kendilerine verilen öğütleri tutsalardı, elbette haklarında hem daha hayırlı, hem de (imanlarını) daha çok pekiştirici olurdu.