ن ه ي

KÖK HARFLER:  ن ه ي

ANLAM: 

نَهٰى : Bir şeyi yapmayı birisine yasaklamak. Onu o şeyi yapmaktan menetmek. Bir şeyden vazgeçmek. O şeyi bırakmak. 

AÇIKLAMA:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


TürAdetAnlamÖrnekAçıklama
نَهَىfiil-I32Yasakladı79/40
تَنَاهَىfiil-VI1Birbirlerine yasak etti(ler), vazgeçti(ler)5/79
اِنْتَهَىfiil-VIII16Vazgeçti, bıraktı5/91
مُنْتَهَىisim3Nihayet bulma, varış, sona erme53/42
مُنْتَهٖىisim1Vazgeçen, bırakan5/91
نَاهِىisim1Yasaklayan9/112
نُهَىisim2Akıl (çoğul)20/54Tekil: نُهْيَةٌ

Toplam56


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Benzer Manada Kelimeler

  • نَهَى
  • أَنْهَى
  • (أَنْهَى (إِلَى
    • عَرَّفَ > bak: ع ر ف
    • أَفَادَ
  • اِنْتَهَى (a)
  • اِنْتَهَى (b)
  • نَهْيٌ
  • نُهْيَةٌ (a)
    • عَاقِبَةٌ > bak: ع ق ب
    • عُقْبَى > bak: ع ق ب
    • مَغَبَّةٌ
    • غَايَةٌ
    • نـتِيجَةٌ
  • نُهْيَةٌ (b)
    • عَقْلٌ > bak: ع ق ل
    • لُبٌّ > bak: ل ب ب
    • حِجًى
    • حَصَافَةٌ
    • رَصَانَةٌ
  • مُتَنَاهٍ

Zıt Manada Kelimeler

  • نَهَى
    • أَمَرَ > bak: أ م ر
    • حَثَّ > bak: ح ث ث
    • أَذِنَ > bak: أ ذ ن
    • سَمَحَ
    • أَبَاحَ
    • أَتَاحَ
  • أَنْهَى
  • اِنْتَهَى
  • نَهْيٌ
    • تَحْلِيلٌ > bak: ح ل ل
    • تَسْهِيلٌ > bak: س ه ل
    • إِبَاحَةٌ
    • سَمَاحٌ
  • نُهْيَةٌ (a)
  • نُهْيَةٌ (b)
    • جَهْلٌ > bak: ج ه ل
    • رُعُونَةٌ
    • غَبَاءٌ

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Nehy (Nehiy) نَهْي Bir işin yapılmasını yasak etme, engelleme, menetme. Çoğulu: Nevâhî
Nühye نُهْيَة Akıl. Çoğulu: Nuhâ
Nâhî نَاهِى Nehyeden, yasak eden, önleyen.
Nihâyet نِهَايَة Son. İlâ nihâye
Nihâî نِهَائِى En son, sonuncu.
Menhiyyât مَنْهِيَّات Şer’an haram edilenler. Yasak edilmiş, İlahi emirle men’edilmiş olanlar. Nehyedilenler. Yasak olanlar.
İntihâ’ إِنْتِهَاء Son, nihayet.
Müntehî مُنْتَهِى Sona eren. Son. Bir şeyi tamamlayan. Biten.
Müntehâ مُنْتَهَى Son, en son derece, en son yer, nihayet. Son uç.
Nâ-mütenâhî نَا مُتَنَاهِى Sonsuz, ucu bucağı olmayan.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

نَهَى : Fiil-I. Meçhulü: نُهِيَ Meçhul Muzari: يُنْهَى

3:104وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ
Diyanet Meali:Sizden, hayra çağıran, iyiliği emreden ve kötülükten men eden bir topluluk bulunsun.
3:110تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ
Diyanet Meali:Siz, insanlar için çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz. İyiliği emreder, kötülükten men eder (ve Allah’a iman eder)siniz.
3:114يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ
Diyanet Meali:Onlar, Allah’a ve ahiret gününe inanırlar. İyiliği emrederler. Kötülükten men ederler…
4:31إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ
Diyanet Meali:Eğer size yasaklanan (günah)ların büyüklerinden kaçınırsanız, sizin küçük günahlarınızı örteriz.
4:161وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ وَأَكْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ
Diyanet Meali:(Yahudilerin yaptıkları zulüm ve birçok kimseyi Allah yolundan alıkoymaları), kendilerine yasaklanmış olduğu hâlde faiz almaları, insanların mallarını haksız yere yemeleri (sebebiyle önceden kendilerine helâl kılınmış temiz ve hoş şeyleri onlara haram kıldık).
5:63لَوْلَا يَنْهَاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَالْأَحْبَارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ
Diyanet Meali:Bunları, din adamları ve bilginler günah söz söylemekten (ve haram yemekten) sakındırsalardı ya!
6:26وَهُمْ يَنْهَوْنَ عَنْهُ وَيَنْأَوْنَ عَنْهُ
Diyanet Meali:Onlar başkalarını ondan (Kur’an’dan) alıkoyarlar, hem de kendileri ondan uzak kalırlar.
6:28وَلَوْ رُدُّوا لَعَادُوا لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَإِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ
Diyanet Meali:Eğer çevrilselerdi, elbette kendilerine yasaklanan şeylere yine döneceklerdi. Şüphesiz onlar yalancıdırlar.
6:56قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ
Diyanet Meali:De ki: “Sizin, Allah’tan başka ibadet ettiğiniz şeylere ibadet etmem bana kesinlikle yasaklandı.”
7:20وَقَالَ مَا نَهَاكُمَا رَبُّكُمَا عَنْ هَٰذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَنْ تَكُونَا مَلَكَيْنِ
Diyanet Meali:Ve dedi ki: “Rabbiniz size bu ağacı ancak, melek olmayasınız, (ya da cennette ebedî kalacaklardan olmayasınız) diye yasakladı.”
7:22وَنَادَاهُمَا رَبُّهُمَا أَلَمْ أَنْهَكُمَا عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ
Diyanet Meali:Rab’leri onlara, “Ben size bu ağacı yasaklamadım mı?” diye seslendi.
7:157يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ
Diyanet Meali:O, onlara iyiliği emreder, onları kötülükten alıkoyar. Onlara iyi ve temiz şeyleri helâl, (kötü ve pis şeyleri haram) kılar.
7:165أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا
Diyanet Meali:(Onlar kendilerine hatırlatılanı unutunca), biz de kötülükten alıkoymaya çalışanları kurtardık. Zulmedenleri (yoldan çıkmaları sebebiyle, şiddetli bir azapla) yakaladık.
7:166فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَا نُهُوا عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ
Diyanet Meali:Yasaklandıkları şeylerden vazgeçmeye yanaşmayınca da onlara “aşağılık maymunlar olun” dedik. *
9:67يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَيَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ
Diyanet Meali:(Münafık erkekler ve münafık kadınlar birbirlerindendir, birbirlerinin benzeridir). Kötülüğü emredip iyiliği yasaklarlar, ellerini de sıkı tutarlar.
9:71يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ
Diyanet Meali:(Mü’min erkekler ve mü’min kadınlar birbirlerinin dostlarıdır.) İyiliği emreder, kötülükten alıkoyarlar. Namazı dosdoğru kılarlar…
11:62أَتَنْهَانَا أَنْ نَعْبُدَ مَا يَعْبُدُ آبَاؤُنَا
Diyanet Meali:“Şimdi babalarımızın taptıklarına tapmamızı bize yasaklıyor musun?”
11:88وَمَا أُرِيدُ أَنْ أُخَالِفَكُمْ إِلَىٰ مَا أَنْهَاكُمْ عَنْهُ
Diyanet Meali:“Ben size yasakladığımı kendim yapmak istemiyorum.”
11:116فَلَوْلَا كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُو بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ فِي الْأَرْضِ
Diyanet Meali:Sizden önceki nesillerden aklı başında kimseler (insanları) yeryüzünde bozgunculuk yapmaktan alıkoysalardı ya!
15:70قَالُوا أَوَلَمْ نَنْهَكَ عَنِ الْعَالَمِينَ
Diyanet Meali:Onlar, “Biz seni insanlarla ilgilenmekten men etmemiş miydik” dediler. *
16:90وَيَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ
Diyanet Meali:(Şüphesiz Allah), … hayâsızlığı, fenalık ve azgınlığı da yasaklar.
22:41أَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ
Diyanet Meali:Namazı dosdoğru kılar, zekâtı verir, iyiliği emreder ve kötülüğü yasaklarlar.
29:45إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ
Diyanet Meali:Çünkü namaz, insanı hayâsızlıktan ve kötülükten alıkor.
31:17يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ
Diyanet Meali:“Yavrum! Namazı dosdoğru kıl. İyiliği emret. Kötülükten alıkoy.”
40:66قُلْ إِنِّي نُهِيتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَمَّا جَاءَنِيَ الْبَيِّنَاتُ مِنْ رَبِّي
Diyanet Meali:De ki: “Rabbimden bana apaçık deliller gelince, Allah’ı bırakıp da taptıklarınıza tapmam bana yasaklandı.”
58:8أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَىٰ
Diyanet Meali:Gizlice konuşmaktan menedilip de, (menedildikleri şeyi işleyen ve günah, düşmanlık ve peygambere isyanı konuşanları) görmedin mi?
58:8ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَيَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ
Diyanet Meali:(Gizlice konuşmaktan menedilip de), menedildikleri şeyi işleyen ve günah, düşmanlık ve peygambere isyanı konuşanları (görmedin mi)?
59:7وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا
Diyanet Meali:Peygamber size ne verdiyse onu alın, neyi de size yasak ettiyse ondan vazgeçin.
60:8لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ
Diyanet Meali:Allah, sizi, din konusunda sizinle savaşmamış, (sizi yurtlarınızdan da çıkarmamış kimselere iyilik etmekten, onlara âdil davranmak)tan men etmez.
60:9إِنَّمَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ
Diyanet Meali:Allah, sizi ancak, sizinle din konusunda savaşan, (sizi yurtlarınızdan çıkaran ve çıkarılmanız için destek verenleri dost edinmek)ten men eder.
79:40وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَىٰ
Diyanet Meali:Kim de, Rabbinin huzurunda duracağından korkar ve nefsini arzularından alıkoyarsa…*
96:9أَرَأَيْتَ الَّذِي يَنْهَىٰ
Diyanet Meali:Sen, (namaz kıldığında kulu bundan) engelleyeni gördün mü? *

تَنَاهَى : Fiil-VI.

5:79كَانُوا لَا يَتَنَاهَوْنَ عَنْ مُنْكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ مَا كَانُوا يَفْعَلُونَ
Diyanet Meali:İşledikleri herhangi bir kötülükten birbirlerini vazgeçirmeye çalışmazlardı. Yapmakta oldukları ne kötüydü! *

إِنْتَهَى : Fiil-VIII.

2:192فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
Diyanet Meali:Eğer onlar (savaştan ve küfürden) vazgeçerlerse, (şunu iyi bilin ki) Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir. *
2:193فَإِنِ انْتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِينَ
Diyanet Meali:Onlar savaşmaya son verecek olurlarsa, artık düşmanlık yalnız zalimlere karşıdır.
2:275فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَىٰ فَلَهُ مَا سَلَفَ
Diyanet Meali:Bundan böyle kime Rabbinden bir öğüt gelir de (o öğüte uyarak) faizden vazgeçerse, artık önceden aldığı onun olur.
4:171وَلَا تَقُولُوا ثَلَاثَةٌ انْتَهُوا خَيْرًا لَكُمْ إِنَّمَا اللَّهُ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ
Diyanet Meali:“(Allah) üçtür” demeyin.  Kendi iyiliğiniz için buna son verin. Allah, ancak bir tek ilâhtır.
5:73وَاِنْ لَمْ يَنْتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
Diyanet Meali:Eğer dediklerinden vazgeçmezlerse, andolsun onlardan inkâr edenlere elbette, elem dolu bir azap dokunacaktır.
8:19إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جَاءَكُمُ الْفَتْحُ وَإِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ
Diyanet Meali:(Ey inkârcılar!) Eğer fetih  istiyorsanız işte size fetih geldi. Eğer (peygambere karşı gelmekten) vazgeçerseniz, bu sizin için daha hayırlı olur.
8:38قُلْ لِلَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ يَنْتَهُوا يُغْفَرْ لَهُمْ مَا قَدْ سَلَفَ
Diyanet Meali:Ey Muhammed! İnkâr edenlere söyle: Eğer  (iman edip, düşmanlık ve savaştan) vazgeçerlerse, geçmiş günahları bağışlanır.
8:39فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
Diyanet Meali:Eğer (küfürden) vazgeçerlerse, şüphesiz ki Allah onların yaptıklarını hakkıyla görendir.
9:12فَقَاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَا أَيْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنْتَهُونَ
Diyanet Meali:(Eğer antlaşmalarından sonra yeminlerini bozup dininize dil uzatırlarsa), küfrün elebaşlarıyla savaşın. Çünkü onlar yeminlerine riayet etmeyen kimselerdir. Umulur ki, vazgeçerler.
19:46أَرَاغِبٌ أَنْتَ عَنْ آلِهَتِي يَا إِبْرَاهِيمُ لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ لَأَرْجُمَنَّكَ
Diyanet Meali:“Ey İbrahim! Sen benim ilâhlarımdan yüz mü çeviriyorsun? Eğer vazgeçmezsen, mutlaka seni taşa tutarım.” 
26:116قَالُوا لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ يَا نُوحُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمَرْجُومِينَ
Diyanet Meali:Dediler ki: “Ey Nûh! (Bu işten) vazgeçmezsen mutlaka taşlananlardan olacaksın!” *
26:167قَالُوا لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ يَا لُوطُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمُخْرَجِينَ
Diyanet Meali:Dediler ki: “Ey Lût! (İşimize karışmaktan) vazgeçmezsen mutlaka (şehirden) çıkarılanlardan olacaksın!” *
33:60لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ
Diyanet Meali:Andolsun, eğer münafıklar, kalplerinde bir hastalık bulunanlar ve Medine’de kötü haberler yayıp ortalığı karıştıranlar (tuttukları yoldan) vazgeçmezlerse, elbette seni onların üzerine gitmeye teşvik edeceğiz.
36:18لَئِنْ لَمْ تَنْتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُمْ مِنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ
Diyanet Meali:“(Şüphesiz biz sizin yüzünüzden uğursuzluğa uğradık). Eğer vazgeçmezseniz, sizi mutlaka taşlarız ve bizim tarafımızdan size elem dolu bir azap dokunur.”
59:7وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُو
Diyanet Meali:Peygamber size ne verdiyse onu alın, neyi de size yasak ettiyse ondan vazgeçin.
96:15كَلَّا لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِيَةِ
Diyanet Meali:Hayır! Andolsun, eğer vazgeçmezse, muhakkak onu perçeminden yakalarız. *

مُنتَهَى : İsim. İsm-i Mef’ûl. İfti’âl Bâbı (VIII. Bâb). 

53:14عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَىٰ
Diyanet Meali:Sidretü’l-Müntehâ’nın yanında. *
53:42وَأَنَّ إِلَىٰ رَبِّكَ الْمُنْتَهَىٰ
Diyanet Meali:Şüphesiz en son varış  *.
79:44إِلَىٰ رَبِّكَ مُنْتَهَاهَا
Diyanet Meali:Onun nihai bilgisi yalnız Rabbine âittir. *

مُنْتَهُونَ : İsim. İsm-i Fâil. İfti’âl Bâbı (VIII. Bâb). Kurallı Erkek Çoğul. Tekili: مُنْتَهٖى

5:91وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ
Diyanet Meali:(Şeytan, içki ve kumarla, ancak aranıza düşmanlık ve kin sokmak); sizi Allah’ı anmaktan ve namazdan alıkoymak (ister). Artık vazgeçiyor musunuz?

نَاهُونَ : İsim. İsm-i Fâil. Kurallı Erkek Çoğul. Tekili: نَاهِى

9:112الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللّٰهِ
Diyanet Meali:(Bunlar, …) iyiliği emredip kötülükten alıkoyanlar ve Allah’ın koyduğu sınırları hakkıyla koruyanlardır. 

نُهَى :  İsim. Çoğul. Tekili: نُهْيَةٌ

20:54كُلُوا وَارْعَوْا أَنْعَامَكُمْ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِأُولِي النُّهَىٰ
Diyanet Meali:Yiyin, hayvanlarınızı yayın. Şüphesiz bunda akıl sahipleri için (Allah’ın varlığını ve birliğini gösteren) deliller vardır. *
20:128إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِأُولِي النُّهَىٰ
Diyanet Meali:Şüphesiz bunda akıl sahipleri için ibretler vardır.