ر ش د

KÖK HARFLER: ر ش د

ANLAM: 

رَشِدَ – رَشَدَ : Doğru yöne, yola veya istikamete gitmek, onu takip etmek; doğru bir inanca sahip olmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


TürAdetAnlamÖrnek
رَشَدَfiil-I1Doğru yolu buldu, olgunlaştı, doğru yolu tutarak gayeye doğru yürüdü2/186
رَشَدٌisim5Sedâd (isabetli davranma), dalaletten uzak durma72/14
رُشْدٌisim6Hidayet, doğruluk72/2
رَاشِدٌisim1Doğru yolu bulan, olgunlaşan49/7
رَشِيدٌisim3Raşit, doğru görüşlü, olgun, doğru, doğruyu bulan11/87
رَشَادٌisim2Doğru yol, istikamet, hidayet, doğruluk, olgunluk. (Dalâletin zıddı)40/29
مُرْشِدٌisim1Doğru yolu gösteren, mürşit, şad eden, kemale erdiren18/17

Toplam19

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

  • أَرْشَدَ
    • أَضَلَّ > bak: ض ل ل
    • أَوْهَمَ
  • إِرْشَادٌ
  • رُشْدٌ (a)
    • جَهْلٌ > bak: ج ه ل
    • ضَلَالَةٌ > bak: ض ل ل
    • تِيهٌ > bak: ت ي ه
    • صَلَفٌ
    • رُعُونَةٌ
    • طَيْشٌ
    • بَلَاهَةٌ
  • رُشْدٌ (b)
    • جَهْلٌ > bak: ج ه ل
    • تَسَرُّعٌ > bak: س ر ع
    • غَبَاءٌ
    • حُمُقٌ
  • رَشَادٌ

AÇIKLAMA:

HİDÂYET ile İRŞÂD kelimeleri arasındaki fark

( ه د ير ش د )

Bir şeye irşâd, “ona giden yolu göstermek ve onu açıklamak”tır. Oysa hidâyet, “o şeye erişebilme, ulaşabilme imkanı”dır. “Bizi dosdoğru yola hidâyet et” (Fatiha/6) ayetinde hidâyet, hidâyete erişmiş kişi için kullanılmıştır ve kesin hidâyete ermiş oldukları halde yine onların hidâyet için dua ettikleri belirtilmiştir. İrşâd konusunda böyle bir kullanım yoktur. 

Hedy, delâlet (kılavuzluk) demektir. Eğer kılavuzluk doğru yola olursa, bu doğruya yönelik bir delâlettir. Bazen de kötüye hidâyet olur (Saffat/23). İrşâd ise sadece “sevilen bir şey” hakkında kullanılır. Mürşid de, “hayrı gösteren ve doğru yola kılavuzluk eden”dir. (Farklar Sözlüğü 305) Bknz: ( ه د ي )

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir.

Rüşd رُشْد Doğru yol bulup bağlanmak.
Rüşdiye رُشْدِيَة Eskiden orta tahsil derecesindeki mektep.
Reşîd رَشِيد Doğru yolda giden, ergin, olgun.
Râşid رَاشِد Hak dinini kabul eden, doğruya giden, rüşde erişmiş olan.
Reşâd رَشَاد Hak yolda yürümek. Doğru yolda olmak. Doğru yolu bulup ondan sapmamak.
İrşâd إِرْشَاد Doğru yolu göstermek. 
Mürşid مُرْشِد İrşad eden, doğru yolu gösteren, gafletten uyandıran.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

رَشَدَ : Fiil-I.

2:186 فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ
Diyanet Meali: O hâlde, doğru yolu bulmaları için benim davetime uysunlar, bana iman etsinler.

رَشَدٌ : İsim. 

18:10 رَبَّنَا آتِنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً وَهَيِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَدًا
Diyanet Meali: “Ey Rabbimiz! Bize katından bir rahmet ver ve içinde bulunduğumuz şu durumda bize kurtuluş ve doğruluğa ulaşmayı kolaylaştır.” 
18:24 وَقُلْ عَسَىٰ أَنْ يَهْدِيَنِ رَبِّي لِأَقْرَبَ مِنْ هَٰذَا رَشَدًا
Diyanet Meali: “Umarım Rabbim beni, bundan daha doğru olana ulaştırır” de.
72:10 أَشَرٌّ أُرِيدَ بِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَمْ أَرَادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ رَشَدًا
Diyanet Meali: “Yeryüzündekilere kötülük mü istendi, yoksa Rableri onlara bir hayır mı diledi?”
72:14 فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولَٰئِكَ تَحَرَّوْا رَشَدًا
Diyanet Meali: “Kim müslüman olursa, işte onlar doğruyu arayıp bulmuşlardır.”
72:21 قُلْ إِنِّي لَا أَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَلَا رَشَدًا
Diyanet Meali: De ki: “Şüphesiz ben, size ne zarar verebilir ne de fayda sağlayabilirim.” *

رُشْدٌ : İsim. 

2:256 لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ
Diyanet Meali: Dinde zorlama yoktur. Çünkü doğruluk sapıklıktan iyice ayrılmıştır.
4:6 فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ
Diyanet Meali: Eğer reşid olduklarını görürseniz, mallarını kendilerine verin. 
7:146 وَإِنْ يَرَوْا سَبِيلَ الرُّشْدِ لَا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلًا
Diyanet Meali: Doğru yolu görseler onu yol edinmezler. 
18:66 قَالَ لَهُ مُوسَىٰ هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَىٰ أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا
Diyanet Meali: Mûsâ ona, “Sana öğretilen bilgilerden bana, doğruya iletici bir bilgi öğretmen için sana tabi olayım mı?” dedi. *
21:51 وَلَقَدْ آتَيْنَا إِبْرَاهِيمَ رُشْدَهُ مِنْ قَبْلُ وَكُنَّا بِهِ عَالِمِينَ
Diyanet Meali: Andolsun, daha önce de İbrahim’e doğruyu yanlıştan ayırma yeteneğini verdik. Biz zaten onu biliyorduk. *
72:2 يَهْدِي إِلَى الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ
Diyanet Meali: “Şüphesiz biz doğruya ileten (hayranlık verici bir Kur’an dinledik) de ona inandık. 

رَاشِدُونَ : İsim. İsm-i Fâil. Kurallı Erkek Çoğul. Tekili: رَاشِدٌ 

49:7 أُولَٰئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ
Diyanet Meali: İşte bunlar doğru yolda olanların ta kendileridir.

رَشِيدٌ : İsim.

11:78 فَاتَّقُوا اللَّهَ وَلَا تُخْزُونِ فِي ضَيْفِي أَلَيْسَ مِنْكُمْ رَجُلٌ رَشِيدٌ
Diyanet Meali: “Allah’a karşı gelmekten sakının ve konuklarıma karşı beni rezil etmeyin. İçinizde hiç aklı başında bir adam yok mu?”
11:87 أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فِي أَمْوَالِنَا مَا نَشَاءُ إِنَّكَ لَأَنْتَ الْحَلِيمُ الرَّشِيدُ
Diyanet Meali: “Yahut mallarımız hakkında dilediğimizi yapmayı (terk etmemizi sana namazın mı emrediyor). Oysa sen gerçekten yumuşak huylu ve aklı başında bir adamsın.”
11:97 فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَمَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِيدٍ
Diyanet Meali: Firavun’un emrine uydular. Hâlbuki Firavun’un emri doğru değildi.

رَشَادٌ : İsim.

40:29 وَمَا أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشَادِ
Diyanet Meali: “Sizi ancak doğru yola götürüyorum.” 
40:38 وَقَالَ الَّذِي آمَنَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُونِ أَهْدِكُمْ سَبِيلَ الرَّشَادِ
Diyanet Meali: O inanan kimse dedi ki: “Ey kavmim! Bana uyun ki, sizi doğru yola ileteyim.” *

مُرْشِدٌ : İsim. İsm-i Fâil. İf’âl Bâbı (IV. Bâb).

18:17 وَمَنْ يُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُرْشِدًا
Diyanet Meali: Kimi de şaşırtırsa, artık ona doğru yolu gösterecek bir dost bulamazsın.