KÖK HARFLER: ت ي ه
ANLAM:
تَاهَ :
(a) Çölde yolunu kaybetmek; doğru yoldan sapmak.
(b) Şaşırmak, kafası karışmış olmak, doğru yolu görememek.
AÇIKLAMA:
“Şaştı ya da şaşırdı” anlamında تَاهَ-يَتِيهُ denir. تَاهَ-يَتُوهُ kullanımı ise, تَاهَ-يَتِيهُ kullanımında bir lehçedir. İsrailoğullarının kıssasında şöyle geçer: قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعِينَ سَنَةً يَتِيهُونَ فِي اْلأَرْضِ Allah (Musa’ya) şöyle dedi: Kırk sene o mukaddes yer onlara haram kılınmıştır. Yeryüzünde şaşkın şaşkın dolaşacaklar (5/26).
تَوَّهَهُ ve تَيَّهَهُ : Onu şaşkınlığa düşürdü, şaşırttı ve yolundan saptırdı veya yolunu kaybettirdi, kaybetmesine neden oldu ya da onun helak olmasına neden oldu.
وَقَعَ فِي التِّيهِ وَالتَّوْهِ : Bir kimse hayrette kalacağı, şaşarcağı veya şaşıracak yerlere rastladı ya da geldi.
مَفَازَةٌ تَيْهَاءُ : İçinde yolculuk yapanların yollarını şaşırdığı, içinde hiçbir yol işareti bulunmayan çöl ya da susuz çöl.
DİĞER BAZI TÜREVLER:
تَاهَ (geniş zaman يَتِيهُ mastar isim تِيهٌ) ve تَاهَ (geniş zaman يَتُوهُ): Anlamları: (1) Çölde yolunu kaybetti; doğru yoldan saptı; (2) şaşırmış veya kafası karışmıştı, o hale geldi ya da doğru yolu göremiyordu; (3) gururlu veya küstahça davrandı; (4) zihni veya aklı karışmıştı; helak olmuştu.
تَاهَ بَصَرَهُ : O şeye şaşırmış veya kafası karışmış gibi baktı.
هُوَ يَتِيهُ عَلَى قَوْمِهِ : Halkına karşı övünerek veya gururlu davrandı.
تِيهٌ : Kişinin yolunu kaybettiği çöl veya susuz çöl.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek Âyet |
| تَاهَ | fiil-I | 1 | Yolu sapıttı, şaşırdı, hayrette kaldı | 5/26 |
|
| Toplam | 1 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir.
| Tîh Çölü | تِيه | *Bir çöl ismi. |
| Tüh | ——— | “Vah vah” anlamında pişmanlık bildiren bir seslenme sözü. |
“Tüh” ünleminin bu kökten geldiğini Nişanyan Sözlük onaylamamaktadır. Bu bilgiyi Türkün Dili Kur’an Sözü kaynağında görmekteyiz.
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
تَاهَ : Fiil-I.
| 5:26 | يَتِيهُونَ فِي الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ |
| Diyanet Meali: | Yeryüzünde şaşkın şaşkın dönüp dolaşacaklar. Artık böyle yoldan çıkmış kavme üzülme.” |