ر ج س

KÖK HARFLER: ر ج س

ANLAM: 

رَجَسَ : Kirli, pis olmak; utanç verici bir şey yapmak.

AÇIKLAMA:

رِجْسٌ : Murdar, kirli ya da pis nesne. “Murdar, kirli ya da pis adam” anlamında tekil olarak رَجُلٌ رِجْسٌ şeklinde, çoğul olarak da رِجَالٌ أَرْجَاسٌ şeklinde kullanılır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَاْلأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ : Ey inananlar, şarap, kumar, dikili taşlar, şans okları şeytan işi birer pisliktir (5/90).

رِجْسٌ (murdarlık, kirlilik ya da pislik) dört şekilde olur. Bir şey, 

  1. ya tabiat yönünden, 
  2. ya akıl yönünden, 
  3. ya şerî yönden, 
  4. ya da bunların tümü açısından olur. Örneğin murdar et gibi. Çünkü murdar et, hem tabiat olarak, hem aklen, hem de şer’an kerih, iğrenç ya da nahoş görülür. 

Şerî yönden murdar, pis olan “içki ve kumardır”. Bir görüşe göre bunlar akıl yönünden murdardır, pistir. Yüce Allah şu sözüyle buna dikkatleri çekmiştir: وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا : Şarap ve kumarın günâhları yararlarından daha büyüktür (2/219). Çünkü akıl, günahın faydasını aşan her şeyden kaçınılmasını gerektirir. Ayrıca şirkin her şeyin en çirkin, en fenası olmasından dolayı, Yüce Allah kafirleri رِجْسٌ olarak ifade etmiştir. Şöyle buyurmuştur: وَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَى رِجْسِهِمْ : Kalplerinde maraz olanlara gelince, inen sure onların pisliğine pislik ekler (9/125). 

Şu sözüne gelince: وَيَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لاَ يَعْقِلُونَ : Allah, pisliği, aklını kullanmayanlar üzerine bırakır (10/100). Buradaki رِجْسٌ kelimesi, 

  1. Bir görüşe göre, “taaffün, kokuşma veya pis kokma” anlamındadır. 
  2. Başka bir görüşe göre ise, “azap” anlamındadır.

Bu sözü şu sözüne benzer: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ : Ey inananlar! Müşrikler bir pisliktir (9/28). 

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: أَوْ لَحْمَ خِنْزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ : Yahut domuz eti- ki o gerçekten pistir- (6/145). Bu murdarlık, pislik şeriat itibarı iledir.

“Şiddetli sese” رِجْسٌ ve رِجْزٌ denmiştir.

بَعِيرٌ رَجَّاسٌ : Şiddetli bir şekilde böğüren deve.

غَمَامٌ رَاجِسٌ ve غَمَامٌ رَجَّاسٌ : Şiddetli bir şekilde gürleyen bulut. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

رَجَسَ (geniş zaman يَرْجُسُ ve يَرْجِسُ mastar ismi رَجْسٌ):

رَجَسَتِ السَّمَاءُ : Gök şiddetli bir biçimde gürledi ve yağmaya hazır bir karmaşa haline girdi.

رَجِسَ (geniş zaman يَرْجَسُ mastar ismi رَجْسٌ)  ve رَجُسَ (geniş zaman يَرْجُسُ mastar ismi رَجَاسَةٌ): O şey kirli veya pis idi, murdarlığından ötürü sevilmiyor veya nefret ediliyordu ya da o hale geldi; kötü, şer, berbat veya yanlış bir hareket yaptı.

رِجْسٌ : Anlamları: (1) Kir, pislik veya kirlilik; (2) murdarlığından ötürü sevilmeyen her tür eylem; (3) temiz olmayan, pis, kirli bir şey veya kimse; (4) ceza, (5) bir günah veya suç; (6) haram veya yasak bir şey; (7) imansızlık ve küfür; (8) cezaya sebep olan bir eylem; (9) kızgınlık; (10) içinde iyilik olmayan; (11) beddua veya lanet; (12) basit veya önemsiz bir hareket; (13) Şeytanın önerisi.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


Tür Adet Anlam Örnek
رِجْسٌ isim 10 (Hissî olsun, manevi olsun, umumi manada) pislik. Azap, ceza. Küfür. 5/90

Toplam 10

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

  • رَجُسَ
    • طَهُرَ > bak: ط ه ر
    • عَفَّ > bak: ع ف ف
    • وَقُرَ > bak: و ق ر
    • تَأَدَّبَ
    • اِحْتَشَمَ
  • رِجْسٌ (a)
  • رِجْسٌ (b)
    • طُهْرٌ > bak: ط ه ر
    • نَظَافَةٌ
    • نَقَاءٌ

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelere günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Rics رِجْس Günah, pislik, murdarlık.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

رِجْسٌ : İsim. 

5:90 إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ
Diyanet Meali: (Aklı örten) içki (ve benzeri şeyler), kumar, dikili taşlar ve fal okları ancak, şeytan işi birer pisliktir. 
6:125 كَذَٰلِكَ يَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ
Diyanet Meali: Allah, inanmayanlara azap (ve sıkıntıyı) işte böyle verir.
6:145 إِلَّا أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنْزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ
Diyanet Meali: Leş, akıtılmış kan, domuz eti -ki o şüphesiz necistir- ‘nden başka …
7:71 قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌ
Diyanet Meali: Hûd, “Artık size Rabbinizden bir azap ve öfke inmiştir.” dedi.
                   9:95 فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ إِنَّهُمْ رِجْسٌ
Diyanet Meali: Artık onların peşini bırakın. Çünkü onlar pistir. 

9:125
وَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا
Diyanet Meali: Kalplerinde hastalık olanların ise, (pisliklerine) pislik katmış …
9:125 إِلَىٰ رِجْسِهِمْ وَمَاتُوا وَهُمْ كَافِرُونَ
Diyanet Meali: Pisliklerine (pislik katmış) (küfürlerini artırmış), böylece kâfir olarak ölüp gitmişlerdir.
10:100 وَيَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ
Diyanet Meali: Allah, azabı akıllarını (güzelce) kullanmayanlara verir.
22:30 فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ
Diyanet Meali: Artık putlara tapma pisliğinden kaçının, yalan sözden kaçının.
33:33 إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ
Diyanet Meali: Ey Peygamberin ev halkı! Allah, sizden ancak günah kirini gidermek istiyor.