ح د ث

KÖK HARFLER:  ح د ث

ANLAM: 

حَدَثَ : Yeni ya da yakın zamanlı olmak, (bir şey) vücut bulmak, olmaya başlamak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَدَثَ (geniş zamanlı يَحْدُثُ mastar ismi حُدُوثًا ve حَدَاثَةً): O şey yeni ya da yakın zamanlıydı, o şey vücut buldu; o şey olmaya başladı; o şeyin bir başlangıcı vardı; meydana geldi; daha önce olmayan o şey henüz ve ilk kez var oldu. (قَدُمَ ile birlikte kullanıldığında şu şekilde yazılır: حَدُثَ):

اَخَذَنِى مَا قَدُمَ وَمَاحَدُثَ : Eski ve yeni fikirler ve kaygılar akla geldi.

اَحْدَثَهُ : Allah (c.c.) o şeyi var etti; o şeyi meydana getirdi; o şeyi oluşturdu; o şeyi yarattı. O şeyden konuştu.

اَحْدَثَ حَدَثًا : Yeni bir şey meydana getirdi.

تَحَدَّثَ اَوْ تَحَدَّثَ بِهِ : O şeyden konuştu, o şeyden bahsetti; o şeyi anlattı.

حَدَثٌ : Bir yenilik veya yeni şey; bir yenilik/buluş; daha önceden bilinmeyen bir şey.

مُحْدَثٌ : Yeni.

اَمْرٌ مُحْدَثٌ : Bir yenilik.

مُحْدَثَاتُ الْاُمُورِ : Yenilikler; yeni şeyler.

حَدِيثٌ : Küçük bir bilgi; haberler veya havadisler; bir haber veya anlatım; bir rivayet; bir bilgi; bir konuşma; Yüce Peygamberin (s.a.v) bir geleneği veya sözü ya da sadece bir söz; konuşulan veya anlatılan bir şey; bir haber veya konuşmanın konusu; yeni, yakın zamanlı; daha önce olmayan henüz ve ilk kez ortaya çıkan.

حَادِثٌ : Daha önce olmayan, ilk kez var edilmiş; meydana getirilmiş; oluşturulmuş; yaratılmış (çoğul hali: اَحَادِيثُ).

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek Açıklama
حَدَّثَ fiil-II 3 Haber verdi, anlattı, ilan etti 99/4
اَحْدَثَ fiil-IV 3 İcat etti, meydana getirdi, yaptı 18/70
مُحْدَثٌ isim 2 İhdas edilen, yeni 21/2
حَدِيثٌ  isim 28 Anlatılan söz, kelam 66/3 Çoğul: اَحَادِيثُ

Toplam 36


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Benzer Manada Kelimeler

  • حَدَثَ
  • حَدَّثَ
  • حَادَثَ
  • حَدَثٌ
    • وَاقِعَةٌ > bak: و ق ع
    • حَادِثَةٌ > bu kök
  • أُحْدُوثَةٌ

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Hades حَدَث Yeni olmak. Eskiden olmayıp sonradan görülmek. Taze. Çoğul: Ahdâs, Hadesât
Hudûs حُدُوث Yeniden meydana gelme. Sonradan peyda olma. Yok iken vücuda gelme.
Hadâset حَدَاثَة Gençlik. Yenilik. Tazelik. Yeniden oluş. Bir şeyin evveli, ibtidası.
Hadîs حَدِيث 1: Hz. Muhammed’in söz ve davranışları. 2: Bu söz ve davranışları inceleyen bilim. Çoğul: Ehâdîs
Hâdise (Hâdis) حَادِثَة Vakıa, olay. Yeni bir şey, ilk defa olan. Haber.  Çoğul: Havâdis
Tahdîs تَحْدِيث Söylemek. Anlatmak. Rivayet etmek.
Muhaddis مُحَدِّث Hadis bilimiyle uğraşan kimse.
Muhaddes مُحَدَّث Haber verilmiş. Tahdis olunmuş, şükranla bildirilmiş. Sadıkü’l hads olan kimse.
Muhâdese مُحَادَثَة Konuşma. Birbirine hikaye söyleme.
İhdâs إِحْدَاث 1: Ortaya çıkarma, meydana getirme. 2: Kurma.
Muhdis مُحْدِث Hadiseye sebeb olan. İhdas eden. Yeni bir şey ortaya çıkaran.
Muhdes مُحْدَث İhdas edilmiş. Sonradan meydana gelmiş, eskiden olmayan.
Tehaddüs تَحَدُّث Görü. Sezgi. Ortaya çıkmak.
Mütehaddis مُتَحَدِّث Meydana gelen, peyda olan, meydana çıkan.
İstihdâs اِسْتِحْدَاث Bir şeyi sonradan ve yeniden elde etmek.
Müstahdis مُسْتَحْدِث Yeni bir şey bulucu.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

حَدَّثَ : Fiil-II.

2:76 أَتُحَدِّثُونَهُمْ بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ لِيُحَاجُّوكُمْ بِهِ عِنْدَ رَبِّكُمْ
Diyanet Meali: “Rabbinizin huzurunda delil olarak kullanıp sizi sustursunlar diye mi, Allah’ın (Tevrat’ta) size bildirdiklerini onlara söylüyorsunuz?”
93:11 وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ
Diyanet Meali: “Rabbinin nimetine gelince; işte onu anlat.” *
99:4 يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا
Diyanet Meali: İşte o gün, yer, kendi haberlerini anlatır. *

أَحْدَثَ : Fiil-IV.

18:70 فَلَا تَسْأَلْنِي عَنْ شَيْءٍ حَتَّىٰ أُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْرًا
Diyanet Meali: Ben sana söylemedikçe hiçbir şey hakkında bana soru sormayacaksın.
20:113 وَصَرَّفْنَا فِيهِ مِنَ الْوَعِيدِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ أَوْ يُحْدِثُ لَهُمْ ذِكْرًا
Diyanet Meali: Allah’a karşı gelmekten sakınsınlar, yahut onlara bir uyarı versin diye onda tehditleri teker teker sıraladık.
65:1 لَا تَدْرِي لَعَلَّ اللَّهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذَٰلِكَ أَمْرًا
Diyanet Meali: Bilemezsin, olur ki Allah, sonra yeni bir durum ortaya çıkarır.

مُحْدَثٌ : İsim. İsm-i Mef’û. İf’âl Bâbı (IV. Bâb). 

21:2 مَا يَأْتِيهِمْ مِنْ ذِكْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ إِلَّا اسْتَمَعُوهُ وَهُمْ يَلْعَبُونَ
Diyanet Meali: Rab’lerinden kendilerine yeni bir öğüt (bir uyarı) gelmez ki, onlar mutlaka onu alaya alarak dinlemesinler. *
26:5 وَمَا يَأْتِيهِمْ مِنْ ذِكْرٍ مِنَ الرَّحْمَٰنِ مُحْدَثٍ إِلَّا كَانُوا عَنْهُ مُعْرِضِينَ
Diyanet Meali: Rahmân’dan kendilerine gelen her yeni öğütten mutlaka yüz çevirirler. *

حَدِيثٌ : İsim. Çoğulu: أَحَادِيثُ 

4:42 يَوْمَئِذٍ يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَعَصَوُا الرَّسُولَ لَوْ تُسَوَّىٰ بِهِمُ الْأَرْضُ وَلَا  يَكْتُمُونَ اللَّهَ حَدِيثًا
Diyanet Meali: O kıyamet günü, Allah’ı inkâr edip Peygamber’e isyan edenler, yer yarılıp içine girmiş olmayı isterler ve Allah’tan hiçbir söz gizleyemezler.
4:78 فَمَالِ هَٰؤُلَاءِ الْقَوْمِ لَا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا
Diyanet Meali: Bu topluma ne oluyor ki, neredeyse hiçbir sözü anlamıyorlar!
4:87 وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِيثًا
Diyanet Meali: Kimdir sözü Allah’ınkinden daha doğru olan?
4:140 فَلَا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّىٰ يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ
Diyanet Meali: Başka bir söze geçmedikleri müddetçe, onlarla oturmayın.
6:68 فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّىٰ يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ
Diyanet Meali: Başka bir söze dalıncaya kadar onlardan yüz çevir, uzaklaş. 
7:185 فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ
Diyanet Meali: Peki, bundan sonra artık hangi söze inanacaklar?
12:6 وَكَذَٰلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ
Diyanet Meali: İşte Rabbin seni böylece seçecek, sana (rüyada görülen) olayların yorumunu öğretecek.
12:21 وَكَذَٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ وَلِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ
Diyanet Meali: İşte böylece biz Yûsuf’u o yere (Mısır’a) yerleştirdik ve ona (rüyadaki) olayların yorumunu öğretelim diye böyle yaptık. 
12:101 رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ
Diyanet Meali: Rabbim! Gerçekten bana mülk verdin ve bana sözlerin yorumunu öğrettin. 
12:111 مَا كَانَ حَدِيثًا يُفْتَرَىٰ وَلَٰكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ
Diyanet Meali: Kur’an, uydurulabilecek bir söz değildir. Fakat kendinden öncekileri tasdik eden..
18:6 فَلَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَفْسَكَ عَلَىٰ آثَارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهَٰذَا الْحَدِيثِ أَسَفًا
Diyanet Meali: Demek sen, bu söze (Kur’an’a) inanmazlarsa, arkalarından üzülerek âdeta kendini tüketeceksin! *
20:9 وَهَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَىٰ
Diyanet Meali: Mûsâ’nın haberi sana ulaştı mı? *
23:44 فَأَتْبَعْنَا بَعْضَهُمْ بَعْضًا وَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ
Diyanet Meali: Biz de onları birbiri ardından helâk ettik ve onları birer ibretli hikâye yaptık.
31:6 وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ
Diyanet Meali: İnsanlardan öylesi vardır ki, bilgisizce Allah yolundan saptırmak için, eğlencelik asılsız ve faydasız sözleri satın alır. 
33:53 فَإِذَا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَلَا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ
Diyanet Meali: Yemeği yiyince de hemen dağılın. Sohbet için beklemeyin.
34:19 فَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ وَمَزَّقْنَاهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ
Diyanet Meali: Biz de onları ibret kıssalarına çevirdik ve kendilerini darmadağın ettik.
39:23 اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَابًا مُتَشَابِهًا مَثَانِيَ
Diyanet Meali: Allah, sözün en güzelini; âyetleri, (güzellikte) birbirine benzeyen ve (hükümleri, öğütleri, kıssaları) tekrarlanan bir kitap olarak indirmiştir. 
45:6 فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَ اللَّهِ وَآيَاتِهِ يُؤْمِنُونَ
Diyanet Meali: Artık Allah’tan ve O’nun âyetlerinden sonra hangi söze inanacaklar?
51:24 هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ الْمُكْرَمِينَ
Diyanet Meali: (Ey Muhammed!) İbrahim’in ağırlanan misafirlerinin haberi sana geldi mi? *
52:34 فَلْيَأْتُوا بِحَدِيثٍ مِثْلِهِ إِنْ كَانُوا صَادِقِينَ
Diyanet Meali: Eğer doğru söyleyenler iseler, haydi onun gibi bir söz getirsinler! *
53:59 أَفَمِنْ هَٰذَا الْحَدِيثِ تَعْجَبُونَ
Diyanet Meali: Şimdi siz bu söze mi (Kur’an’a mı) şaşıyorsunuz? *
56:81 أَفَبِهَٰذَا الْحَدِيثِ أَنْتُمْ مُدْهِنُونَ
Diyanet Meali: Şimdi siz, bu sözü mü küçümsüyorsunuz? *
66:3 وَإِذْ أَسَرَّ النَّبِيُّ إِلَىٰ بَعْضِ أَزْوَاجِهِ حَدِيثًا
Diyanet Meali: Hani peygamber eşlerinden birine, gizli bir söz söylemişti. 
68:44 فَذَرْنِي وَمَنْ يُكَذِّبُ بِهَٰذَا الْحَدِيثِ
Diyanet Meali: (Ey Muhammed!) Bu sözü (Kur’an’ı) yalanlayanlarla beni baş başa bırak.
77:50 فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ
Diyanet Meali: Onlar artık ondan (Kur’an’dan) sonra hangi söze inanacaklar? *
79:15 هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَىٰ
Diyanet Meali: (Ey Muhammed!) Mûsâ’nın haberi sana geldi mi? *
85:17 هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْجُنُودِ
Diyanet Meali: Orduların haberi sana geldi mi? *
88:1 هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْغَاشِيَةِ
Diyanet Meali: Dehşeti her şeyi kaplayan felaketin haberi sana geldi mi? *