أ د ي

KÖK HARFLER:  أ د ي

ANLAM: 

اَدَّى : Bir şeyi, belirlenen kişi ya da yere varmak, ulaşmak veya gelmek için yapmak; getirmek, ulaştırmak, ödemek, teslim etmek; karşılığını veya borcunu ödemek; bir şeyden vazgeçmek.

AÇIKLAMA:

أَدَاء Hakkı yerine ulaştırmak ve gereğini yapmaktır. Ödemek; tam olarak, eksiksiz şekilde verilmesi gereken şeyin verilmesidir.“Harac ve cizye verme”, “emaneti sahibine geri verme” gibi. 

Bu kelimenin aslı “edât” (alet) kelimesinden gelmektedir. 

أَدَوْتُ بِفِعْلٍ كَذَا deyimi, “Şu işi yaptın”, yani, “Onu hallettin” demektir. Bu ise temelde “O sonuca vasıl olmayı, ulaşmayı sağlayacak aleti (أَدَاةٌ) eline aldın” anlamına gelir.

اِسْتَأْدَيْتُ عَلَى فُلاَنٍ : Filan kişiye yardım, destek istedim (اِسْتَعْدَيْتُ).

DİĞER BAZI TÜREVLER:

اَدَّى (geniş zamanlı يُؤَدِّى mastar isim اَدَاءٌ): Ödedi, eda etti, teslim etti.

اَدَّاهُ : Bunu, belirlenen kişi ya da yere varmak, ulaşmak veya gelmek için yaptı; bunu o getirdi, ulaştırdı veya ödedi, teslim etti; karşılığını veya borcunu ödedi; onu verdi, teslim etti ya da ondan vazgeçti.

اَدَّى الْاَمَانَةَ اِلَى اَهْلِهَا : O çekildi veya emaneti sahibine teslim etti.

اَدَّى مَا عَلَيْهِ : Bu onun yükümlülüğüydü ve kendini akladı; sahip olduğunun karşılığını veya borcunu ödedi; yerine getirdi ya da başardı.

الاَدَاءُ : Eda, ödeme.


KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek
أَدَّى fiil-II 5 Ödedi, eda etti 44/18
أَدَاءٌ isim 1 Eda, ödeme 2/178

Toplam 6

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

  • أَدَّى
  • أَدَاءٌ
    • تَسْدِيدٌ > bak: س د د
    • سَدَادٌ > bak: س د د
    • سُلُوكٌ > bak: س ل ك
    • تَصَرُّفٌ > bak: ص ر ف
    • تَأْدِيَةٌ > bu kök
    • إِنْجَازٌ

Zıt Manada Kelimeler

  • أَدَّى
  • أَدَاءٌ
    • تَأْجِيلٌ > bak: أ ج ل
    • تَأْخِيرٌ > bak: أ خ ر
    • إِنْسَاءٌ > bak: ن س أ
    • تَسْوِيفٌ

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Edâ’ أَداَء 1: Yerine getirmek. Ödemek. Borcunu vermek.   Vazifesini yapmak.  2: Davranış, tavır. Anlatış biçimi, tarzı. Edâ’ etmek
Te’diye تَأْدِيَة 1: Para vb. bir şey verme, ödeme. 2: Eda etmek. 
Müeddî مُؤَدِّى *Eda eden.
Müeddâ مُؤَدَّى Eda olunmuş.
Müteeddî مُتَأَدِّى Ödeyen, ödeyici, eda eden.
*Adak ——— Adama işi veya adanılan şey, nezir.
Edâlı ——— Herhangi bir biçim ve görünüşlü olan. Tavırları hoş olan, nazlı, işveli.

*Nişanyan Sözlük “adak” kelimesinin eski Türkçe kökenli olduğunu söyler.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

أَدَّى : Fiil-II.

2:283 فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُمْ بَعْضًا فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ
Diyanet Meali: Eğer birbirinize güvenirseniz kendisine güvenilen kimse emanetini (borcunu) ödesin.
3:75 وَمِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطَارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ
Diyanet Meali: Kitap ehlinden öylesi vardır ki, ona yüklerle mal emanet etsen, onu sana (eksiksiz) iade eder.
3:75 وَمِنْهُمْ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِدِينَارٍ لَا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ
Diyanet Meali: Fakat onlardan öylesi de vardır ki, ona bir dinar emanet etsen, onu sana iade etmez…
4:58 إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَىٰ أَهْلِهَا
Diyanet Meali: Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi emrediyor.
44:18 أَنْ أَدُّوا إِلَيَّ عِبَادَ اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ
Diyanet Meali: O, şöyle demişti: “Allah’ın kullarını (esaret altındaki İsrailoğullarını) bana teslim edin. Çünkü ben güvenilir bir peygamberim.”*

أَدَاءٌ : İsim. Masdar.

2:178 فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَيْهِ
Diyanet Meali: Ancak öldüren kimse, kardeşi (öldürülenin vârisi, velisi) tarafından affedilirse, aklın ve dinin gereklerine uygun yol izlemek ve (güzellikle) diyet ödemek gerekir.