KÖK HARFLER:  ح د ث

ANLAM: 

حَدَثَ : Yeni ya da yakın zamanlı olmak, (bir şey) vücut bulmak, olmaya başlamak.

AÇIKLAMA:

حُدُوثٌ : Bir araz ya da cevher olsun, bir nesnenin yokken var olması. 

إِحْدَاثُ الشَّيْءِ : Bir nesneyi var etmek, yaratmak. Cevheri var etmek, yaratmak ise, sadece Yüce Allah’a mahsustur. 

مُحْدَثٌ : Yokken var edilen, yaratılan şey. Bu anlamda var etme, yaratma ya “bir şeyin zâtında” gerçekleşir ya da, örneğin “bir milk ihdâs ettim” anlamına gelen أَحْدَثْتُ مِلْكاً sözündeki gibi, “bir nesneyi, yanında husule geldiği kimsenin yanında ihdâs etme” şeklinde gerçekleşir.

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: مَا يَأْتِيهِمْ مِنْ ذِكْرٍ مِنْ ربِّهِمْ مُحْدَثٍ Onlar Rablerinden kendilerine gelen her yeni ihtârı, uyarıyı mutlaka… (21/2).

Bir fiil olsun ya da söz olsun,”gerçekleştirildiği ya da söylendiği vakit yakın olan her şeye” حَدِيثٌ denir. (Her yeni ortaya çıkan iş veya söze de مُحْدَثٌ denir.) Yüce Allah şöyle buyurmuştur: حَتَّى أُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْراً Ben sana onun hakkında açıklama yapana kadar (18/70). 

Yine şöyle buyurmuştur: لَعَلَّ اللهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِكَ أمْراً …belki Allah onun arkasından bir iş çıkarır (65/1). 

“Uyanıkken ya da uyurken, insana işitme veya kulak ya da bir vahiy vasıtasıyla ulaşan her söze حَدِيثٌ denir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَإِذْ أسَرَّ النَّبِيُّ إِلَى بَعْضِ أزْوَاجِهِ حَدِيثاً Peygamber, eşlerinden bazısına sır olarak bir söz söylemişti (66/3); هَلْ أتَاكَ حَدِيثُ الْغَاشِيَةِ Her şeyi kaplayacak kıyametin haberi sana gelmedi mi? (88/1). 

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَعَلَّمْتَنِي مِنْ تَأْوِيلِ اْلأحَادِيثِ Beni olayları (ya da rüyaları) yorumlamaya ilişkin bazı bilgiler ile donattın (12/101). Yani “insana uykusunda söylenenlerin tevîlini…”

Yüce Allah kitabını حَدِيثٌ diye adlandırıp şöyle buyurmuştur: فَلْيَأْتُوا بِحَدِيثٍ مِثْلِهِ Haydi onun gibi bir söz getirsinler (52/34); أفَمِنْ هَذَا الْحَدِيثِ تَعْجَبُونَ Siz, bu söze mi hayret ediyorsunuz? (53/59); فَمَالِ هَـؤُلاَءِ الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثاً Bu topluluğa ne oluyor da kendilerine söylenen sözü anlamaya yanaşmıyorlar? (4/78); حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ Başka bir söze geçinceye kadar (6/68); فَبِأيِّ حَدِيثٍ بَعْدَ اللَّهِ وَآيَاتِهِ يُؤْمِنُونَ Allah’tan ve O’nun âyetlerinden sonra hangi söze inanacaklar (45/6); وَمَنْ أصْدَقُ مِنَ اللّهِ حَدِيثاً Allah’tan daha doğru sözlü kim olabilir? (4/87).

Allah Rasulü (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: إنْ يَكُنْ فِي هَذِهِ اْلأُمَّةِ مُحَدَّثٌ فَهُوَ عُمَرُ Eğer bu ümmette bir muhaddes olsaydı, muhakkak o Ömer olurdu. Burada مُحَدَّثٌ 

kelimesi ile “kalbine mele-i âlâdan bir şey ilkâ edilen, ilham edilen kişileri” kastetmektedir.

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: فَجَعَلْنَاهُمْ أحَادِيثَ Onları dillere düşürdük (34/19). Yani “onları kendileri ile temsil getirilecek birer haber, masal, hikaye haline getirdik.”

حَدِيثٌ : Taze meyve. 

رَجُلٌ حَدَثٌ : Hikayeleri ya da öyküleri (حَدِيثٌ) güzel anlatan adam. 

حِدْثُ النِّسَاءِ : Kadınlarla konuşan kişi. 

حَادَثوُا ve تَحَادَثوُا : Birlikte ya da karşılıklı olarak konuştular.

حَدَّثْتُهُ : Ona bir şey söyledim veya anlattım, onunla konuştum. 

صَارُوا أُحْدُوثَةً : İnsanlar onların hakkında hikayeler, öyküler ya da haberler anlatmayı çoğalttılar. 

رَجُلٌ حَدَثٌ ve رَجُلٌ حَدِيثُ السِّنِّ : Her iki ifade aynı anlamdadır, “genç adam” anlamına gelir. 

حَادِثَةٌ : Başa gelen büyük felaket, hâdise. Çoğulu حَوَادِثُ şeklinde gelir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَدَثَ (geniş zaman يَحْدُثُ mastar ismi حُدُوثٌ ve حَدَاثَةٌ): O şey yeni ya da yakın zamanlıydı, o şey vücut buldu; o şey olmaya başladı; o şeyin bir başlangıcı vardı; meydana geldi; daha önce olmayan o şey henüz ve ilk kez var oldu. (قَدُمَ ile birlikte kullanıldığında şu şekilde yazılır: حَدُثَ):

اَخَذَنِى مَا قَدُمَ وَمَاحَدُثَ : Eski ve yeni fikirler ve kaygılar akla geldi.

اَحْدَثَهُ : Allah (c.c.) o şeyi var etti; o şeyi meydana getirdi; o şeyi oluşturdu; o şeyi yarattı. O şeyden konuştu.

اَحْدَثَ حَدَثًا : Yeni bir şey meydana getirdi.

تَحَدَّثَ اَوْ تَحَدَّثَ بِهِ : O şeyden konuştu, o şeyden bahsetti; o şeyi anlattı.

حَدَثٌ : Bir yenilik veya yeni şey; bir yenilik/buluş; daha önceden bilinmeyen bir şey.

مُحْدَثٌ : Yeni.

اَمْرٌ مُحْدَثٌ : Bir yenilik.

مُحْدَثَاتُ الْاُمُورِ : Yenilikler; yeni şeyler.

حَدِيثٌ : Küçük bir bilgi; haberler veya havadisler; bir haber veya anlatım; bir rivayet; bir bilgi; bir konuşma; Yüce Peygamberin (s.a.v) bir geleneği veya sözü ya da sadece bir söz; konuşulan veya anlatılan bir şey; bir haber veya konuşmanın konusu; yeni, yakın zamanlı; daha önce olmayan henüz ve ilk kez ortaya çıkan.

حَادِثٌ : Daha önce olmayan, ilk kez var edilmiş; meydana getirilmiş; oluşturulmuş; yaratılmış (çoğul hali: اَحَادِيثُ).