ش ي خ

KÖK HARFLER: ش ي خ

ANLAM: 

شَاخَ : Yaşlı veya ihtiyar bir adam olmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

شَاخَ (geniş zaman يَشِيخُ mastar isim شَيْخٌ ve شَيْخُوخَةٌ vb.): Yaşlı veya ihtiyar bir adam oldu.

شَيَّخَهُ : Ona hürmet etmek veya saygı göstermek adına, ona “şeyh” (شَيْخٌ) ünvanıyla seslendi.

شَيَّخَ عَلَيْهِ : Ona bir kusur veya kötülük isnat etti ya da suçladı.

شَيْخٌ (çoğul hali شُيُوخٌ ve اَشْيَاخٌ vb.): Yaşlı veya ihtiyar bir adam; yaşça büyük bir kimse, yaşı ona saygı hakkı veren bir kimse manasında; ileri yaşın ve ak saçlılığın belirgin olduğu bir kimse; yaşlı, güçsüz ve dermansız bir kimse; bir din ve hukuk doktoru; dini bir cemiyetin başı veya lideri; bir kabile vb.nin başı; saygın bir aziz; yaşı, bilgisi ve itibarı ve şerefi için saygı duyulan herhangi bir kimse (شَيْخَةٌ dişil hali).

شَيْخٌ bir kadının kocası; bir ata, manasına da gelmektedir.

وَرِثَ مِنْ اَشْيَاخِهِ الْكَرَمَ : Atalarından ona cömertlik miras kalmış.

اَلشَّيْخُ : Yaşı ilerlemiş dağ keçisi.

اَشْيَاخُ النُّجُومِ : Yedi veya beş gezegen, yani Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn.

شَيْخُ النَّارِ : Ateşten yaratılmış olmasından dolayı, iblis.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


Tür Adet Anlam Örnek Açıklama
شَيْخٌ isim 4 50-80 yaş arasındaki kişi, ihtiyar 28/23 Çoğulu: شُيُوخٌ

Toplam 4


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Benzer Manada Kelimeler

  • شَاخَ
  • شَيْخٌ (a)
  • شَيْخٌ (b)
    • مُدَرِّسٌ > bak: د ر س
    • مُعَلِّمٌ > bak: ع ل م
    • أُسْتَاذٌ
    • مُؤَدِّبٌ
  • شَيْخٌ (c)

Zıt Manada Kelimeler

  • شَاخَ
  • شَيْخٌ (a)
  • شَيْخٌ (b)
    • مُجَهِّلٌ > bak: ج ه ل
    • مُغْبٍ
    • مُرْعِنٌ
  • شَيْخٌ (c)

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Şeyh شَيْخ Yaşlı adam. Çoğul: Şüyûh
Meşâyih مَشَايِخ Şeyhler. Şeyh’in çoğulu
Şeyhûhet شَيْخُوخَة İhtiyarlık. Yaşlılık.
Şuyûhât شُيٌوخَات Kocalık.
Meşîhat مَشِيخَة Şeyhlik.
Teşeyyuh تَشَيُّخ Şeyh olduğunu iddia etmek. Şeyhlik taslama.İhtiyarlama.
Müteşeyyih مُتَشَيِّخ Şeyhlik taslayan, kendini şeyh gibi gösteren. İhtiyarlayan.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

شَيْخٌ : İsim. Çoğulu: شُيُوخٌ

11:72 قَالَتْ يَا وَيْلَتَىٰ أَأَلِدُ وَأَنَا عَجُوزٌ وَهَٰذَا بَعْلِي شَيْخًا
Diyanet Meali: Karısı, “Vay başıma gelenler! Ben bir kocakarı ve bu kocam da bir ihtiyar iken çocuk mu doğuracağım?” dedi.
12:78 قَالُوا يَا أَيُّهَا الْعَزِيزُ إِنَّ لَهُ أَبًا شَيْخًا كَبِيرًا فَخُذْ أَحَدَنَا مَكَانَهُ
Diyanet Meali:  Onlar, Yûsuf’a: “Ey güçlü vezir! Bunun çok yaşlı bir babası var. Onun yerine bizden birini alıkoy.” dediler.
28:23 قَالَتَا لَا نَسْقِي حَتَّىٰ يُصْدِرَ الرِّعَاءُ وَأَبُونَا شَيْخٌ كَبِيرٌ
Diyanet Meali: Onlar, “Çobanlar sulayıp çekilinceye kadar biz koyunlarımızı sulayamayız. Babamız ise çok yaşlı bir adamdır” dediler.
40:67 ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّكُمْ ثُمَّ لِتَكُونُوا شُيُوخًا
Diyanet Meali: Sonra olgunluk çağına ulaşmanız, sonra da ihtiyarlamanız için (sizi yaşatandır).