KÖK HARFLER: ز ل ل

ANLAM: 

زَلَّ : Kaymak ve düşmek. Haktan sapmak, başka yöne yönelmek. 

AÇIKLAMA:

زَلَّةٌ kelimesi temelde “herhangi bir kasıt olmadan, kasıtsız olarak ayağın salınması veya gevşemesi” anlamına gelir. Fiil olarak “Ayağı kaydı” anlamında زَلَّتْ رِجْلُهُ-تَزِلُّ şeklinde kullanılır.

مَزِلَّةٌ : Kaygan yer.

Ayak kaymasına benzetilerek “hiç bir kasıt olmadan, kasıtsız işlenen suça, günaha veya kabahate” زَلَّةٌ denmiştir.

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: فَإِنْ زَلَلْتُمْ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءتْكُمُ الْبَيِّنَاتُ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ : Size apaçık deliller geldikten sonra, yine de kayarsanız, şunu iyi bilin ki Allah azîzdir, hakîmdir (2/209). Şu sözünde de buradan gelir: فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ : Şeytan onların ayaklarını kaydırdı (2/36).

اِسْتَزَلَّهُ : Filan kişi onun زَلَّةٌ’sinin (ayağının kaymasının) yollarını aradı veya buna çalıştı. Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطَانُ بِبَعْضِ مَا كَسَبُوا : İki topluluğun karşılaştığı gün, içinden yüz çevirenlerin, yaptıklarının bir kısmından ötürü şeytan ayaklarını kaydırmak istemişti (3/155).. Yani “şeytan, ayakları kayıncaya kadar onları çekip sürükledi…” Çünkü insan, küçük bir hata işlemede kendine ruhsat verdiğinde, şeytanın o kimseye yol bulmasında, yaklaşmasında bu hatanın kolaylaştırıcı bir rolü olur.

Allah Rasulünün (s.a.v.) şu sözüne gelince: مَنْ أُزِلَّتْ إِلَيْهِ نِعْمَةٌ فَلْيَشْكُرْهَا. Yani “her kime, ihsan edenin, bahşedenin herhangi bir kastı olmaksızın, bir nimet ulaştırılırsa ona şükretsin.” Burada şuna dikkat çekilmek istenmektedir: 

Eğer böyle bir nimetin şükrü gerekiyorsa, acaba kasıtlı olarak verilmiş bir nimetin durumu nasıldır?

تَزَلْزُلٌ : İleri geri hareket etmek, gidip gelmek, sallanmak veya çalkalamak. Lafzındaki harfler tekrarlanırken “bunda زَلَلٌ (ayak kayması) anlamının tekrar edildiğine” dikkat çekilmiştir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: إِذَا زُلْزِلَتِ اْلأَرْض زِلْزَالَهَا : Yer o sarsıntıyla sarsıldığında (99/1). Yine şöyle buyurmuştur: إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْءٌ عَظِيمٌ : Şüphe yok ki kıyâmetin sarsıntısı pek büyük bir şeydir (22/1); وَزُلْزِلُوا زِلْزَالًا شَدِيدًا : Şiddetli bir sarsıntıyla sarsılmışlardı (33/11). Yani “yılmadan, dehşetten (korkudan) dolayı sarsılmışlardı”. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

زَلَّ (geniş zaman يَزَلُّ mastar isim زَلٌّ ve زَلَلٌ ve زُلُولٌ): Kaydı ve düştü.

زَلَّ عَنِ الْحَقِّ : Haktan saptı ya da başka yöne yöneldi.

زَلَّ عُمُرُهُ : Hayatı kaydı.

زَلَّ فِى نُطْقِهِ : Konuşmasında bir hata veya yanlış yaptı; زَلَّ زَلَّةً de aynı manadadır.

اَزَلَّهُ ve اِسْتَزَلَّهُ : Onun kaymasına neden oldu ya da onu kaydırdı.

اَزَلَّهُ عَنْ رَاْيِهِ : Onu fikrinden döndürdü.