ز ل ق

KÖK HARFLER: ز ل ق

ANLAM: 

زَلِقَ / زَلَقَ : Kaymak. Ayağı kaymak. Sağlam ya da yerinde sabit kalmamak.

AÇIKLAMA:

زَلَقٌ ve زَلَلٌ kelimeleri yakın anlamlıdır: Ayak kayması. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: فَتُصْبِحَ صَعِيدًا زَلَقًا : Kupkuru toprak kesilir (18/40). 

Yani “içinde hiçbir bitki bulunmayan, bitkisiz kaygan bir yer…” Şu sözüne benzer: فَتَرَكَهُ صَلْدًا : Onu kaypak bir hâlde bıraktı (2/264).

مَزْلَقٌ : Kaygan yer.

Fiil olarak “Onun ayağını kaydırdı” anlamında geçişli olarak زَلَقَهُ ve أَزْلَقَهُ şeklinde ve “ayağı kaydı” anlamında geçişsiz olarak زَلَقَ şeklinde kullanılır.

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ : O kâfirler Kur’ân’ı işittikleri zaman neredeyse seni gözleri ile devireceklerdi (68/51).

Yunus şöyle demiştir: “زَلَقٌ ve إِزْلاَقٌ kelimelerinin Kur’an dışında kullanıldığı işitilmemiştir.”

Übey b. Ka’b’ın (r.a.) وَاَزْلَفْنَا ثَمَّ الْاٰخَر۪ينَ şeklindeki Şu’arâ Suresi 64. âyetini وَأَزْلَقْنَا ثَمَّ الْآخَرِينَ şeklinde okuduğu rivâyet edilir. Bu ise “helak ettik” anlamındadır. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

زَلِقَ (geniş zaman يَزْلَقُ mastar isim زَلَقٌ) ve زَلَقَ (geniş zaman يَزْلُقُ mastar isim زَلْقٌ):

زَلِقَ ve زَلَقَ : Kaydı.

زَلِقَتْ رِجْلُهُ : Ayağı kaydı ayağı sağlam ya da yerinde sabit kalmadı.

زَلَقَ بِمَكَانٍ (ve زَلِقَ ) : Yerinden iğrenmişti veya o hale geldi ve uzaklaştı.

زَلَقَهُ مِنْ مَكَانِهِ : Onu yerinden uzaklaştırdı.

زَلَقَهُ (geniş zaman يَزْلِقُ) ve اَزْلَقَهُ : Onu kaydırdı ya da kaymasına sebep oldu; onun uzaklaşmasına veya uzağa gitmesine sebep oldu.

زَلَقَهُ بِبَصَرِهِ اَوْ اَزْلَقَهُ : Ona keskin, sinirli veya dikkatli bir biçimde baktı.

مَكَانٌ زَلَقٌ : Yalçın bir yer; ayağın sabit veya sağlam durmadığı kaygan bir yer.

زَلَقَةٌ : Pürüzsüz bir kaya.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek
أَزْلَقَ fiil-IV 1 Kaydırdı, devirdi. 68/51
زَلَقٌ isim 1 Kaygan yer. 18/40

Toplam 2

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Benzer Manada Kelimeler

  • زَلَقٌ
    • دَحْضٌ > bak: د ح ض
    • أَمْلَسٌ
  • زَلْقَةٌ
    • زَلَّةٌ > bak: ز ل ل
    • خَطَأٌ > bak: خ ط أ
    • سَقْطَةٌ > bak: س ق ط
    • عَثْرَةٌ > bak: ع ث ر
    • هَفْوَةٌ
    • كَبْوَةٌ

Zıt Manada Kelimeler

  • زَلَقٌ
  • زَلْقَةٌ

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelere günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Zelk زَلْق Sürçme, ayak kayma.
Zelkâ زَلْقَة Sürçme.
Zelâk زَلَاق Sürçmek.
Mezleka مَزْلَقَة Ayak kayacak yer.
Tezlîk تَزْلِيق Sürçtürme, kaydırma.
İzlâk إِزْلَاق Ayak kaydırma.
Tezelluk تَزَلُّق Kayma, sürçme.
Mütezellik مُتَزَلِّق Sürçen, kayan.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

أَزْلَقَ : Fiil-IV.

68:51 وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ
Diyanet Meali: Şüphesiz inkâr edenler Zikr’i (Kur’an’ı) duydukları zaman neredeyse seni gözleriyle devirecekler. 

زَلَقٌ : İsim. 

18:40 وَيُرْسِلَ عَلَيْهَا حُسْبَانًا مِنَ السَّمَاءِ فَتُصْبِحَ صَعِيدًا زَلَقًا
Diyanet Meali: “Seninkinin üzerine de gökten bir afet indirir de bağ kupkuru ve yalçın bir toprak hâline geliverir.”