KÖK HARFLER:  ح ج ج

ANLAM: 

حَجَّ : Birine gitmek, ona uğramak, onun yolundan gitmek; saygı ve hürmet duyulan birine gitmek ya da onun yolundan gitmek; defalarca veya sık sık ona gitmek ya da onun yolundan gitmek. 

Ziyaret için yola koyulmak. Şer’an, gereken vazifeleri ikame ederek Beytullah’a, Mescid-i Haram’a doğru yola koyulmak (haccetmek).

AÇIKLAMA:

حَجٌّ kelimesi temelde “ziyaret etmek maksadıyla bir kimseye veya bir yere doğru yönelmek ya da gitmek” anlamına gelir. Şerî dilde ise, “nüsükleri yerine getirmek için Beytullah’a doğru yönelme, oraya gitme” anlamına tahsis edilmiştir. Hem حَجٌّ hem de حِجٌّ şeklinde kullanılmıştır. حَجٌّ mastardır, حِجٌّ ise bir isimdir.

يَوْمُ اْلَحجِّ اْلأَكْبَرِ : Kurbanın kesildiği gün veya arefe günü. Bir rivâyette اَلْعُمْرَةُ اَلْحَجُّ اْلأَصْغَرُ (Umre, küçük hacdır) denmiştir.

حُجَّةٌ : Mahacceyi (مَحَجَّةٌ) yani “iki çelişikten birinin doğru olmasını gerektirecek doğru maksadı, hedefi” açıklayan delil, tanıt veya belgit. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: قُلْ فَلِلّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ De ki; üstün delil, Allah’ındır (6/149). 

Yine şöyle buyurmuştur: لِئَلاََّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلاَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ İnsanların elinde aleyhinizde kullanacakları bir apaçık delil bulunmasın; yalnız, zalimler başka (2/150). Her ne kadar hüccetleri gerçek veya kabul edilebilir bir hüccet olmasa da, Yüce Allah burada haksızlık edenlerin hüccetini o hüccetin dışında bırakıp istisna etmiştir. Ayrıca Yüce Allah’ın onların getirdiği delili حُجَّةٌ olarak adlandırmış olması da caizdir. Mesela: وَالَّذِينَ يُحَاجُّونَ فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مَا اسْتُجِيبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ دَاحِضَةٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ İnsanlar Allah’ın çağrısını kabul ettikten sonra, Allah’ın dini hakkında tartışanların delilleri, hüccetleri Rableri katında geçersizdir (42/16). Görüldüğü üzere Yüce Allah batıl olanı da bir حُجَّةٌ olarak adlandırmıştır. Şu sözüne gelince: لاَ حُجَّةَ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ …sizinle aramızda hüccet yok (42/15). Yani “beyyine, delil açıkça ortaya çıktığına göre artık hüccet, delil göstermeye yahut tartışmaya gerek de kalmamıştır.”

مُحَاجَّةٌ : Taraflardan her birinin diğerini hüccetinden ve mahaccesinden döndürmeyi talep etmesi, istemesi veya bunun yolunu araması. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَحَآجَّهُ قَوْمُهُ قَالَ أ تُحَاجُّونِِّي فِي اللّهِ Kavmi onunla tartışmaya girişti, bunun üzerine onlara dedi ki; sizler, O’nun hakkında benimle tartışmaya mı kalkışıyorsunuz? (6/80); فَمَنْ حَآجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ Sana gelen bilgiden sonra kim bu konuda seninle tartışacak olursa (3/61).

Yine şöyle buyurmuştur: لِمَ تُحَآجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ Ne diye İbrahim hakkında tartışıyorsunuz? (3/65); هَا أنْتُمْ هَؤُلاء حَاجَجْتُمْ فِيمَا لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ فَلِمَ تُحَآجُّونَ فِيمَا لَيْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ Diyelim ki, hakkında bilgi sahibi olduğunuz İsa konusu üzerinde tartıştınız. Peki hiç bilmediğiniz bir konu üzerinde ne diye tartışıyorsunuz? (3/66).

Yine şöyle buyurmuştur: وَإِذْ يَتَحَاجُّونَ فِي النَّارِ Ateşin içinde birbirleriyle tartışırken (40/47). 

Ayrıca “yarayı mille veya sondayla yakalamaya” da حَجٌّ denmiştir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَجَّ (geniş zaman يَحُجُّ mastar ismi حَجٌّ):

حَجَّهُ : Ona gitti, uğradı ya da onun yolundan gitti; saygı ve hürmet duyulan birine gitti, onun yolundan gitti; defalarca veya sık sık ona gitti ya da onun yolundan gitti.

حَجَّ بَنُو فُلَانٍ فُلَانًا : Birinin oğulları birini defalarca ziyaret etti.

حَجَجْتُ فُلَانًا : Ona sık sık gittim.

حَجُّ الْبَيْتِ : Hac görevini ifa etmek için Allah’ın (c.c.) evine gitti.

حَجَّ مَكَّةَ : Hac görevini ifa etmek için Mekke’ye gitti, ziyarette bulundu ya da yalnızca Hac görevini ifa etti.

حَجَّ عَلَيْهِ : Ona geldi.

حَجَّ عَنِ الْاَمْرِ : O şeyi yapmaktan kaçındı ya da çekindi.

حَجَّ الْجَرَحَ : Yarayı inceledi.

حَجَّ şu anlama da gelmektedir: Hac ziyareti için başını tıraş etti.

حَجَّهُ : Onu bir delille, bir iddiayla, bir ithamla, bir kanıtla veya bir ispatla alt etti.

لَجَّ فَحَجَّ : Davasında sebatlıydı ve davasını kazandı.

حَجٌّ veya حِجٌّ : Mekke’ye yapılan Hac ziyareti; Hac ziyaretinin dini usul ve kuralları.

اَلْحَجُّ الْاَكْبَرُ : Hacc-ı Ekber (Büyük Hac).

ذُو الْحِجَّةِ : Hac ayı; Hicri Takvim’in son ayı.

حَاجٌّ (çoğul hali حُجَّاجٌ ) : Hacı, Hacılar (hem tekil, hem çoğul anlamı var).

حَاجَّهُ : Bir delil veya iddia ile onunla münakaşaya girdi ya da tartıştı.

حَاجَّهُ فَحَجَّهُ : Bir delile dayanarak onunla tartıştı ve onu alt etti.

تَحَاجَّ : Muhaseme etti, niza’ yaptı, çekişti, tartıştı.

حِجٌّ اَوْ حِجَّةٌ Sene. (çoğul hali حِجَجٌ).

حُجَّةٌ : Bir dava veya tartışmada, sayesinde kişinin hasmını alt ettiği bir tür delil; bir iddia; doğru veya yanlış bir iddia; bir kanıt; bir ispat; bir mazeret.

اَنْتَ حُجَّةٌ عَلَى نَفْسِكَ : Siz kendinize karşı birer kanıtsınız.

حَجِيجٌ : Tartışan ve bir delille galip gelen kişi.