KÖK HARFLER:  ح م م

ANLAM: 

حَمَّ : (Suyu) ısıtmak, (yağı) eritmek.

AÇIKLAMA:

حَمِيمٌ : Şiddetli sıcak, kaynar su. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَسُقُوا مَاءً حَمِيماً Kaynar su içirilen… (47/15). 

Yine şöyle buyurmuştur: إِلاَّ حَمِيماً وَغَسَّاقاً Yalnız kaynar su ve irin içerler (78/25). Yine şöyle buyurmuştur: وَالَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ شَرَابٌ مِنْ حَمِيمٍ Kâfirlere gelince, ..onlar için kaynar sudan bir içki … vardır. (10/4); يُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُؤُوسِهِمُ الْحَمِيمُ …başlarından aşağıya kaynar sular dökülür (22/19); ثُمَّ إِنَّ لَهُمْ عَلَيْهَا لَشَوْباً مِنْ حَمِيمٍ Sonra, bu yemeğin üzerine kaynar su katılmış içki onlar içindir (37/67); هَذَا فَلْيَذُوقُوهُ حَمِيمٌ وَغَسَّاقٌ İşte böyle artık onu tatsınlar; bu bir kaynar su ve irindir (38/57).

“Sıcak suya, membasından, kaynağından çıkışı esnasında” حَمَّةٌ denmiştir.

Şöyle bir söz rivayet edilmiştir: اَلْعَالِمُ ُكَالْحَمَّةِ يَأْتِيهَا الْبُعَدَاءُ وَيَزْهَدُ فِيهَا اْلقُرَبَاءُ (Âlim kişi, kendisine uzaktakilerin geldiği yakınındakilerin ise, kendisinden imtina ettiği, elini çektiği, uzak durduğu veya kendisini arzulamadığı bir حَمَّةٌ gibidir.)

Ayrıca benzetme yapılarak “ter” de حَمِيمٌ olarak adlandırılmıştır.

اِسْتَحَمَّ الفَرَسُ : At terledi.

“Hamam” حَمَّامٌ olarak adlandırılmıştır. Bunun nedeni ya terletmesidir, ya da içindeki sıcak sudur.

اِسْتَحَمَّ فُلاَنٌ : Filan kişi hamama girdi. Yüce Allah’ın şu sözlerine gelince: فَمَا لَنَا مِنْ شَافِعِينَ – وَلاَ صَدِيقٍ حَمِيمٍ Şimdi bizim herhangi bir şefaatçimiz yoktur; cana yakın bir dostumuz da yok (26/Şuarâ 100-101); وَلاَ يَسْألُ حَمِيمٌ حَمِيماً Herhangi bir dost bir dostun hâlini sormaz (70/10). Bu ayetlerde geçen حَمِيمٌ kelimesi “kişinin kendisine karşı müşrik olan, şefkat, merhamet gösteren ya da başına bir şey gelir korkusuyla kendisine ilgi ya da ihtimam gösteren yakını” anlamındadır. Dolayısıyla burada sanki onun “arkadaşlarını, çevresini himaye etmek için hiddetlenen, öfkelenen kişi oldu” söylenmek istenir.

“Bir adamın ailesinden, çocuklardan ve akrabalardan oluşan özel arkadaşlarına veya tanıdıklarına حَامَّتُ الرَّجُلِ denmiştir. Bundan dolayı اَلْحَامَّةُ وَالْعَمَّةُ şeklinde birbirine zıt olarak kullanılmıştır. Böyle denmesinin nedeni de zikrettiğimiz husustur. “Bir insanın akrabalarından kendisine karşı müşfik olanlara şefkat, merhamet gösterenlere vs” حُزَانَتُ الْإِنْسَانِ denmesi yani “o insan için hüzünlenen, kederlenen veya tasalanan kişiler” denmesi de bunun doğru olduğuna delalet etmektedir.

اِحْتَمَّ فُلاَنٌ لِفُلاَنٍ : Filan kişi filan kişi için hiddetlendi öfkelendi. İçinde اِحْتِمَامٌ (hiddetlenme, öfkelenme) anlamı olduğundan dolayı “biri için endişeli, kaygılı ya da kederli olmak veya o hale gelmek” anlamındaki اِهْتَمَّ fiilinden daha beliğdir.

أحَمَّ اَلشَّحْمَ : İç yağını eritti ve iç yağı bir حَمِيمٌ (şiddetli sıcak, kaynar su) haline geldi. Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: وَظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ Kara ve boğucu bir dumanın gölgesi altındadırlar (56/43). Buradaki يَحْمُومٌ kelimesi bu kökten gelir, يَفْعوُلٌ veznindedir. Şöyle denmiştir: “Temelde, ‘son derece siyah duman’ anlamına gelir. Böyle adlandırılmasının nedeni, 

1. Ya içerdiği aşırı sıcaklıktır. Nitekim Yüce Allah onu şöyle tefsir etmiştir: لاَ بَارِدٍ وَلاَ كَرِيمٍ Ne serindir ne de ferahlatıcıdır (56/44). 
2. Ya da onda “kömür” demek olan حُمَمَةٌ kelimesinin anlamının olduğunun düşünülmesidir. Zira “siyah olan şeye” يَحْمُومٌ denmiştir ki Bu da حُمَمَةٌ kökünden gelir. Nitekim Yüce Allah’ın şu sözü ile buna işaret edilmiştir: لَهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ ظُلَلٌ مِنَ النَّارِ وَمِنْ تَحْتِهِمْ ظُلَلٌ Onların üstlerinde ateşten gölgeler, altlarında da ateşten gölgeler vardır (39/16).

Ayrıca “ölüm” حِمَام kelimesi ile ifade edilmiştir. Zira Araplar “şöyle bir şey takdir olundu” anlamında حُمَّ كَذَا derler.

حُمَّى : Humma hastalığı. Böyle adlandırılmasının nedeni: 

1. Ya içindeki aşırı hararettir. Nitekim Allah Rasulünün (s.a.v.) şu sözü bunun bir delilidir. اَلْحُمَّى مِنْ فَيْحِ جَهَنَّمَ “Humma, cehennemin şiddetli hararetindendir veya nefes alıp vermesindendir.” 
2. Ya bu hastalık esnasında (hastada) ortaya çıkan حَمِيمٌ yani terdir. 
3. Ya da حِمَام’ün yani takdir edilmiş ölümün belirtilerinden olmasıdır. Çünkü Araplar şöyle derler: اَلْحُمَّى بَرِيدُ اْلمَوْتِ (Humma, ölümün elçisidir). Ayrıca hummaya “ölümün kapısı” da denilmiştir.

“Devenin yakalandığı humma” حُمَامٌ olarak adlandırılmıştır. Bunun lafzı, “takdir edilmiş ölüm” anlamına gelen حِمَامٌ kelimesinden oluşturulmuştur. Zira söylendiğine göre deve, hummadan çok nadiren iyileşir.

“Yavru kuşun derisi tüyden siyahlandı” anlamında حَمَّمَ الْفَرْخُ denmiştir.

حَمَّمَ وَجْهُهُ : Yüzü kıllarla, kılların çıkmasından dolayı siyahlandı. Son iki kullanım da “kömür” anlamına gelen حُمَمَةٌ lafzından gelir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَمَّ (geniş zaman يَحُمُّ mastar ismi حَمٌّ):

حَمَّ الْمَاءُ : Suyu ısıttı.

حَمَّ الشَّحْمَةَ : Yağı eritti.

حَمَّ اللّٰهُ كَذَا : Allah (c.c.), onun için böyle bir şeye hükmetti.

حَمَّ حَمَّهُ : Malzemesini değerlendirdi.

حُمَّ الرَّجُلُ : Adam ateşlendi.

مَالَهُ سَمٌّ وَ لَاحَمٌّ غَيْرُكَ : Kafasında senin dışında hiçbir şey yok.

حَمِيمٌ : Yazın en şiddetli sıcağı; sıcak veya kaynayan su; soğuk su; şiddetli sıcak zamanı gelen yağmur; ter; birinin durumu için birinin kaygılandığı ilişki veya birinin sevdiği kişi ve birinin tarafınca sevildiği kişi; aşkın taraflarından biri; şefkatli bir ilişki; bir sevgili; bir adamın erkek kardeşi; arkadaş; gerçek, şefkatli veya yakın arkadaş, Dost.

Araplar şöyle der: طَابَ حَمِيمُكَ : Terin güzel olsun, yani sağlığın iyi veya sağlığın yerinde olsun.

يَحْمُومٌ : Duman; kara duman veya kapkara duman; kara bir dağ; Cehennemlik insanların üzerinde uzanan gök kubbe.