KÖK HARFLER:  ح م ل

ANLAM: 

حَمَلَ : Bir şeyi sırtlanmak, taşımak, alıp götürmek. 

AÇIKLAMA:

حَمْلٌ kelimesi bir çok nesne ile ilgili göz önünde bulundurulmuş olan tek bir anlama sahiptir. Bundan dolayı lafzı فَعَلَ sigasında eşitlenmiş ama kullanımlarının çoğunda temel alınan mastarlarında veya kaynaklarında ayırıma gidilmiştir.

1. Bundan dolayı sırtta taşınan nesneler gibi, “dışta taşınan ağırlıklarla, yüklerle” ilgili حِمْلٌ kelimesi,  
2. “içte taşınan ağırlıklarla, yüklerle” ilgili ise حَمْلٌ kelimesi kullanılmıştır. Örneğin “karındaki yavru”, “bulutlardaki su” ve “ağaçtaki meyve” gibi ki bunlarda kadının حَمْلٌ’e (karnında çocuk taşımasına) benzetme yapılmıştır.

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَإِنْ تَدْعُ مُثْقَلَةٌ إِلَى حِمْلِهَا لاَ يُحْمَلْ مِنْهُ شَيْءٌ Eğer günâh yükü ağır bir kimse, yükünün sırtından alınmasını istese, en yakını bile yükünün en küçük bölümünü kendi sırtına almaz (35/18).

Fiil olarak “Bir ağırlığı, mesajı ya da mektubu, veziri, yükü, vebali ya da günahı yüklendim, taşıdım” anlamında حَمِلْتُ الثِّقَلَ وَالرِّسَالَةَ وَالوِزْرَ şekillerinde kullanılır. Bu fiilin Mastarı حَمْلٌ şeklinde gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَلَيَحْمِلُنَّ أَثْقَالَهُمْ وَأَثْقَالاً مَعَ أَثْقَالِهِمْ Hem kendi günâh yüklerini ve hem de bu yüklerin yanında başka birçok günâh yüklerini taşıyacaklar (29/13). 

Yine şöyle buyurmuştur: وَمَا هُمْ بِحَامِلِينَ مِنْ خَطَايَاهُمْ مِنْ شَيْءٍ Oysa onların, mü’minlerin omuzlarındaki hiçbir günâhı yüklenmeleri söz konusu değildir (29/12).

Yine şöyle buyurmuştur: وَلاَ عَلَى الَّذِينَ إِذَا مَا أتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لاَ أجِدُ مَا أحْمِلُكُمْ عَلَيْهِ Bir de kendilerine binek hayvanı sağlayasın diye sana başvurduklarında: Size binek hayvanı bulamıyorum, deyince… (9/92).

Yine şöyle buyurmuştur: لِيَحْمِلُوا أوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ Kıyamet gününde günâhlarını eksiksiz yüklensinler diye (16/25).

Yine şöyle buyurmuştur: مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَاراً Kendilerine Tevrat yüklenildiği hâlde, onu hakkıyla taşımayanlar, sırtında kocaman kitaplar taşıyan eşek gibidir (62/5). Yani “kendilerine Tevrat’ı tahammül etme (حَمَّلَ), yani onun hakkını yerine getirme, ifa etme, verme gibi zor, meşakkatli bir iş, bir görev veya sorumluluk olarak teklif edilip, verilip veya yük edilip bunu yüklenmemiş olanların…”

Fiil olarak şöyle kullanılır:

حَمَّلْتُهُ كَذَا فَتَحَمَّلَهُ : Ona şöyle zor, meşakkatli bir işin hakkını yerine getirmeyi, ifa etmeyi, vermeyi bir görev veya sorumluluk olarak teklif ettim, verdim veya yükledim, o da bunu tekellüf etti, üstlendi veya yüklendi.

حَمَلْتُ عَلَى كَذَا فَتَحَمَّلَهُ وَاِحْتَمَلَهُ وَحَمَلَهُ : Onu şöyle bir şeyi veya işi yapmaya teşvik ettim, tahrik ettim, zorladım, kışkırttım, sevk ettim ya da ona bunu yaptırdım. O da onu üzerine aldı, üstlendi veya yüklendi, ona tahammül etti, katlandı, onu taşıdı, kaldırdı veya götürdü. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَدًا رَابِياً Akan sel, yüzeyinde köpük taşır (13/17); حَمَلْنَاكُمْ فِي الْجَارِيَةِ …sizi akıp giden (gemide) taşıdık (69/11).

Yine şöyle buyurmuştur: فَإِنْ تَوَلََّوا فَإِنَّمَا عَلَيْهِ مَا حُمِّلَ وَعَلَيْكُم مَّا حُمِّلْتُمْ …yine dinlemezseniz artık onun üzerindeki ancak ona yükletilen, sizin üzerinize de size yükletilendir (24/Nûr 54).

Şöyle buyurmuştur: رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْراً كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ Ey Rabbimiz, bizden öncekilere yüklemiş olduğun gibi bize de ağır yük yükleme. Ey Rabbimiz, bize gücümüzün yetmeyeceği yükü yükleme (2/286); وَحَمَلْنَاهُ عَلَى ذَاتِ أَلْوَاحٍ وَدُسُرٍ (Nuh’u) da tahta ve çivilerle yapılmış bir gemi üzerinde taşıdık (54/13); ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ كَانَ عَبْداً شَكُوراً Ey, Nuh ile beraber yüklediğimiz kimselerin zürriyeti! Hiç şüphesiz Nuh, şükür görevini yerine getiren bir kuldu (17/3); وَحُمِلَتِ اْلأرْضُ وَالْجِبَالُ O yer ve dağlar yükletilip… (69/14).

حَمَلَتِ الْمَرْأةُ : Kadın gebe kaldı. “Ağaç meyvesini çıkardı, meyve verdi” anlamındaki حَمَلَتِ الشَّجَرَةُ kullanımında da buna benzer. “Gebeliğe, karında taşınan yavruya ve ağacın meyvesine” حَمْلٌ denir. Bunun çoğulu أحْمَالٌ şeklinde gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَأُولاَتُ اْلأحْمَالِ أجَلُهُنَّ أنْ يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ Gebe olanların bekleme süresi ise, yüklerini bırakmalarına kadardır (65/4); وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنْثَى وَلاَ تَضَعُ إِلاَّ بِعِلْمِهِ Allah’ın bilgisi dışında hiçbir dişi yük yüklenmez/hamile kalmaz ve indirmez/doğum yapmaz (41/47); حَمَلَتْ حَمْلاً خَفِيفاً فَمَرَّتْ بِهِ …eşi hafif bir yük yüklendi, onu bir süre taşıdı (7/189);حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَوَضَعَتْهُ كُرْهاً وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلاَثُونَ شَهْراً Annesi onu zahmetle taşıdı ve zahmetle doğurdu. Taşınması ile sütten kesilmesi otuz ay sürer (46/Ahkâf 15).

Bunda temel anlam “sırtta taşımadır”. Fakat müsteâr olarak “gebe kalma” anlamında kullanılmıştır. Bunun delili de Arapların “deve gebe kaldı” anlamında kullandıkları وَسَقَتِ النَّاقَةُ tabiridir. Çünkü وَسْقٌ kelimesi de temelde “deve sırtında taşınan yük” anlamına gelir.

“Üzerine yük konan hayvana” حَمُولَةٌ denmiştir. Bu kullanımıyla قَتُوبَةٌ ve رَكُوبَةٌ kelimelerine benzer. “Yüklenen yüklere” de حَمُولَةٌ denmiştir.

حَمَلٌ : Yüklenilen veya taşınan şey (مَحْمُولٌ). “Bir yaşındaki kuzuya” bu ad tahsis edilmiştir. Bunun nedeni ya onun güçsüzlüğünden dolayı yüklenmesi veya taşınmasıdır, ya da annesinin kendisine gebe olduğu zamanın yakın oluşudur. Çoğulu أحْمَالٌ ve حُمْلاَنٌ şekillerinde gelir. Ayrıca bulutlar da buna benzetilmiş ve Yüce Allah şöyle buyurmuştur: فَالْحَامِلاتِ وِقْراً Yükünü yüklenenlere (51/2).

حَمِيلٌ : Suyu bol bulutlar. Suyu taşıdığından dolayı böyle adlandırılmıştır.

حَمِيلٌ : Selin taşıdığı çer çöp, çalı çırpı, süprüntü ve köpük gibi şeyler. Garip, gurbette olan yabancı kişi. Bu adlandırılmada sele ve karında taşınan çocuğa benzetme yapılmıştır.

حَمِيلٌ : Kefil. Böyle adlandırılmasının nedeni asıl borca veya sorumluluğa sahip kişiyle birlikte bu borçu veya sorumluluğu taşımasıdır.

مِيرَاثُ الْحَمِيلِ : Nesebinden emin olunmayan ya da nesebi araştırılıp tespit edilmemiş kişinin mirası. 

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: حَمَّالَةَ الْحَطَبِ Odun hamalı olarak (111/4). Bu tabir “nemmâm olan, kovucu olan kişiden” kinayedir. Filan kişi söz getirip götürüyor, kovuculuk yapıyor” anlamında فُلاَنٌ يَحْمِلُ الْحَطَبَ الرَّطْبَ denmiştir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَمَلَ (geniş zaman يَحْمِلُ mastar ismi حَمْلٌ ve حِمْلٌ ve حَمْلَانٌ).

حَمَلَهُ : O şeyi sırtlandı ya da taşıdı ya da alıp götürdü.

حَمَلَ الشَّىْءَ عَلَى ظَهْرِهِ : O şeyi sırtlandı, sırtında taşıdı.

حَمَلَتِ الْمَرْاَةُ : Kadın hamile kaldı.

حَمَلَهُ عَلَى الدَّابَّةِ : Onu hayvanın üzerine taşıdı ya da bindirdi.

حَمَلَ الْغَضَبَ : Kızgınlık gösterdi ya da ortaya koydu.

حَمَلَ عَلَى نَفْسِهِ فِى السَّيْرِ : Gücünün üstünde yürüyerek kendini yordu ya da tüketti.

حَمَلَ عَلَيْهِ فِى الْحَرْبِ : Kavgada ona saldırdı.

حَمَلَهُ عَلَى الْاَمْرِ : O şeyi yapması için onu teşvik etti.

حَمَلَ بِهِ : Ondan sorumlu oldu.

حَمَلَتِ الشَّجَرَةُ : Ağaç meyve çıkardı ya da verdi.

حَمَلَ الْقُرْاٰنَ : Yüce Kuran’ı zihnine işledi.

حَمَلَ الْعِلْمَ : İlim ve irfana dair şeyleri aktardı ve kağıda döktü.

حَمَلَ الْاَمَانَةَ : Emaneti üstlendi ya da kabul etti; o şeye sadık değildi.

حَمَّلَهُ ذَنْبًا : Ona bir suç isnat etti.

اِحْتَمَلَ الشَّىْءَ : O şeyi taşıdı ya da yaptı. Yüklendi.

حَمْلٌ (çoğul hali اَحْمَالٌ ve حُمُولٌ) : Karındaki yavru; bir ağacın meyvesi.

حِمْلٌ yük, külfet (çoğul hali اَحْمَالٌ ve حُمُولَةٌ).

حَمْلٌ ve حِمْلٌ eş anlamlıdır, fakat ilki bir karında veya bir ağacın başında olan bir şeyi ifade ederken, ikincisi sırta yüklenilen ya da sırtta ya da başta taşınan (bir ağırlık, veya yük) bir şeyi ifade etmektedir; ilki karındaki yavru ve bulutlardaki su ve ağaçtaki meyve gibi içte taşınan bir yükü ifade ederken, ikincisi sırtta taşınan şey gibi dışta taşınan bir yükü ifade etmektedir ya da meyve için kullanılırsa, ilki içte veya büyük ve çok olan bir meyveyi ifade ederken, ikincisi dışta olan ve çok olmayan bir meyveyi ifade etmektedir.

حَامِلٌ (çoğul hali حَامِلُونَ veya حَمَلَةٌ) : Taşıyan kişi.

حَمَلَةُ الْعَرْشِ : Arşı taşıyanlar veya yüklenenler.

حَمَلَةُ الْقُرْاٰنِ : Yüce Kuran’ı ezbere bilenler veya Yüce Kuran’ı akıllarında tutanlar.

حَامِلَةٌ (Müennes) Taşıyan kişi.

اِمْرَاَةٌ حَامِلٌ اَوْ حَامِلَةٌ : Hamile bir kadın.

حَمُولَةٌ : Yük taşıyanlar.

وَمِنَ الْاَنْعَامِ حَمُولَةً وَ فَرْشًا : Hayvanlardan yük taşıyan ve (yünlerinden, tüylerinden) döşek yapılan (6:142). Sözcük hem tekil hem çoğuldur ve üstüne yük yüklenen bir deve veya develer; at veya atlar; eşek veya eşekler anlamına gelmektedir.