س ب ق

KÖK HARFLER: س ب ق

ANLAM: 

سَبَقَ : Birisinden önde gelmek; ondan önde olmak; onu geride bırakmak; bir şeyi ondan önce yapmak; ilk olmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

سَبَقَ (geniş zaman يَسْبُقُ ve يَسْبِقُ mastar isim سَبْقٌ):

سَبَقَهُ : Ondan önde geldi; ondan öndeydi ya da önde gitti; onu geride bıraktı; o şeyi ondan önce yaptı; ilkti, önde gelendi, önceydi ya da o hale geldi; ilklerden veya önde gelenlerdendi ya da o hale geldi.

سَبَقَهُ بِالْقَوْلِ : Karşısındaki bir şey söylemeden evvel o söyledi.

سَبَقَ مِنْهُ الْكَلَامُ : Konuşma ondan önde gitti.

سَبَقَهُ عَلَى كَذَا : Böyle bir şeyde ona karşı üstünlüğü vardı.

سَبَقَ عَلَى قَوْمِهِ فِى الْاِكْرَامِ : Cömertlikte kavmine üstün geldi.

سَابَقَهُ : Önde gitmede ona üstün geldi; onu geride bırakmak ya da ona üstün gelmek için çabaladı ya da onunla mücadele etti.

سَابَقْتُهُ فَسَبَقْتُهُ : Ondan önde gelmek için çabaladım ya da onunla mücadele ettim ve bunu yapmada ona üstün geldim.

تَسَابَقَ وَاسْتَبَقَ : Önde olmak ya da önde gitmek için çabaladı ya da onunla mücadele etti.

سَابِقٌ : Önce gelme veya önde gitme; önde giden, önce gelen ya da diğerlerinin önüne geçenler سَابِقَةٌ (dişil hali), ve çoğulu: سَابِقَاتٌ : Diğerlerine üstün gelen şeyler veya melekler, vb.

لَهُ سَبْقٌ فِى هٰذَا الْاَمْرِ : Bu işte öncelik veya üstünlük ona aittir.

مَسْبُوقٌ (ismi meful): Önüne geçilen ya da üstün gelinen kişi.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek Açıklama
سَبَقَ fiil-I 20 Öne geçti, kaçıp kurtuldu 46/11
سَابَقَ fiil-III 1 Müsabaka yaptı, yarış etti 57/21
اِسْتَبَقَ fiil-VIII 5 Yarış etti, koşuştu, fırladı 12/17
سَبْقٌ isim 1 Öne geçmek 79/4
سَابِقٌ isim 8 Öne geçen 36/40 Müennes: سَابِقَةٌ
مَسْبُوقٌ isim 2 Elden kaçırmış olan, yakalayamayan 70/41

Toplam 37


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Benzer Manada Kelimeler

  • سَبَقَ
  • سَابَقَ
    • غَالَبَ > bak: غ ل ب
    • نَافَسَ > bak: ن ف س
    • بَارَى
    • زَاحَمَ
  • اِسْتَبَقَ
  • سِبَاقٌ
    • مُنَافَسَةٌ > bak: ن ف س
    • مُسَابَقَةٌ > bu kök
    • مُبَارَاةٌ

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Sebk سَبْق İleri geçme, ilerleme. 
Sebak سَبَاق Ders. Yarış.
Sâbık سَابِق Geçen, önceki, eski.
Esbâk أَسْبَاق Eski, geçmiş, önceki.
Sâbıka سَابِقَة Geçmişte işlenmiş suç.
Sâbıkûn سَابِقَُونَ Sabıklar. Öncekiler. Geçmişler.
Mesbûk مَسْبُوق Geride kalan.
Müsâbaka مُسَابَقَة Yarışma.
Müsâbık مُسَابِق Yarışçı.
Mütesâbık(a) مُتَسَابِق Müsabaka eden.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

سَبَقَ : Fiil-I.

7:80أَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُمْ بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعَالَمِينَ
Diyanet Meali:(Hani o kavmine şöyle demişti: ) “Sizden önce âlemlerden hiçbir kimsenin yapmadığı çirkin işi mi yapıyorsunuz?”
8:59وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَبَقُوا إِنَّهُمْ لَا يُعْجِزُونَ
Diyanet Meali:İnkâr edenler, asla yakayı kurtardıklarını zannetmesinler. Çünkü onlar (sizi) âciz bırakamazlar. *
8:68لَوْلَا كِتَابٌ مِنَ اللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمْ فِيمَا أَخَذْتُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ
Diyanet Meali:Eğer Allah’ın daha önce verilmiş bir hükmü olmasaydı, aldığınız şey (fidye)den dolayı size büyük bir azap dokunurdu. *
10:19وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ فِيمَا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ
Diyanet Meali:Eğer (azabın ertelenmesiyle ilgili olarak ezelde) Rabbinden bir söz geçmiş olmasaydı, ayrılığa düştükleri hususlarda aralarında derhal hüküm verilir (işleri bitirilir)di.
11:40قُلْناَاحْمِلْ فِيهَا مِنْ كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ آمَنَ
Diyanet Meali:Nûh’a dedik ki: “Her cins canlıdan (erkekli dişili) birer çift, bir de kendileri hakkında daha önce hüküm verilmiş olanlar dışındaki âilen ile iman edenleri ona yükle.”
11:110وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ
Diyanet Meali:Eğer daha önce Rabbinin bir sözü geçmemiş olsaydı, elbette aralarında hüküm verilirdi.
15:5مَا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ
Diyanet Meali:Hiçbir toplum ecelini geçemez ve ondan geri de kalamaz. *
20:99كَذٰلِكَ نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ اَنْبآَءِ مَا قَدْ سَبَقَ
Diyanet Meali:(Ey Muhammed!) Sana geçmişin haberlerinden bir kısmını böylece anlatıyoruz.
20:129وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَكَانَ لِزَامًا وَأَجَلٌ مُسَمًّى
Diyanet Meali:Rabbin tarafından daha önce söylenmiş bir hüküm ve belirlenmiş bir süre olmasaydı, onlar da hemen cezalandırılırlardı. *
21:27لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ
Diyanet Meali:Onlar Allah’tan önce söz söylemezler ve hep O’nun emriyle iş görürler. *
21:101إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنَىٰ أُولَٰئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ
Diyanet Meali:Şüphesiz kendileri için tarafımızdan en güzel mükâfat hazırlanmış olanlar var ya; işte bunlar cehennemden uzaklaştırılmışlardır. *
23:27فَاسْلُكْ فِيهَا مِنْ كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ مِنْهُمْ
Diyanet Meali:(Sular coşup taştığında Nûh’a dedik ki:) “Her cins canlıdan (erkekli dişili) birer çift, bir de kendileri aleyhinde daha önce hüküm verilmiş olanlardan başka aileni gemiye al.”
23:43مَا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ
Diyanet Meali:Hiçbir ümmet, kendi ecelinin önüne geçemez, onu geciktiremez de. *
29:4أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ أَنْ يَسْبِقُونَا
Diyanet Meali:Yoksa kötülük yapanlar, bizden kaçıp kurtulacaklarını mı sandılar.
29:28إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ مَا سَبَقَكُمْ بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعَالَمِينَ
Diyanet Meali:(Hani o, kavmine şöyle demişti: )”Gerçekten siz, sizden önce dünyada hiçbir toplumun yapmadığı bir hayâsızlığı işliyorsunuz.”
37:171وَلَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِينَ
Diyanet Meali:Andolsun, peygamber olarak gönderilen kullarımız hakkında şu sözümüz geçmişti: *
41:45وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ
Diyanet Meali:Eğer (azabın ertelenmesi ile ilgili olarak ezelde) Rabbinden bir söz geçmiş olmasaydı, aralarında derhal hüküm verilirdi.
42:14وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ
Diyanet Meali:Eğer (azabın) belli bir süreye kadar (ertelenmesi ile ilgili olarak) Rabbinden bir söz geçmiş olmasaydı, aralarında hemen hüküm verilirdi.
46:11لَوْ كَانَ خَيْرًا مَا سَبَقُونَا إِلَيْهِ
Diyanet Meali:(İnkâr edenler, inananlar için,) “Eğer o Kur’an iyi bir şey olsaydı, onlar onu kabulde, bizi geçemezlerdi”( dediler.)
59:10رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ
Diyanet Meali:“Ey Rabbimiz! Bizi ve bizden önce iman etmiş olan kardeşlerimizi bağışla.”

سَابَقَ : Fiil-III.

57:21سَابِقُوا إِلَىٰ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ
Diyanet Meali:Rabbinizden bir bağışlanmaya koşun.

اِسْتَبَقَ : Fiil-VIII.

2:148وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ
Diyanet Meali:Herkesin yöneldiği bir yön vardır. Haydi, hep hayırlara koşun, yarışın!
5:48وَلَٰكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ
Diyanet Meali:Fakat verdiği şeylerde sizi imtihan etmek için ümmetlere ayırdı. Öyle ise iyiliklerde yarışın.
12:17قَالُوا يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِنْدَ مَتَاعِنَا
Diyanet Meali:“Ey babamız! Biz yarışa girmiştik. Yûsuf’u da eşyamızın yanında bırakmıştık.”
12:25وَاسْتَبَقَا الْبَابَ وَقَدَّتْ قَمِيصَهُ مِنْ دُبُرٍ
Diyanet Meali:İkisi de kapıya koştular. Kadın, Yûsuf’un gömleğini arkadan yırttı.
36:66وَلَوْ نَشَاءُ لَطَمَسْنَا عَلَىٰ أَعْيُنِهِمْ فَاسْتَبَقُوا الصِّرَاطَ
Diyanet Meali:Eğer dileseydik, onların gözlerini büsbütün kör ederdik de (bu hâlde) yola koyulmak için didişirlerdi.

سَبْقٌ : İsim. 

79:4فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا
Diyanet Meali:Derken, öne geçenlere, *

سَابِقٌ : İsim. İsm-i Fâil.

9:100وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ
Diyanet Meali:İslâm’ı ilk önce kabul eden muhâcirler ve ensar…
23:61أُولَٰئِكَ يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَهُمْ لَهَا سَابِقُونَ
Diyanet Meali:İşte bunlar hayır işlerine koşuşurlar ve o uğurda öne geçerler. *
29:39فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ وَمَا كَانُوا سَابِقِينَ
Diyanet Meali:Yeryüzünde büyüklük taslamışlardı. Oysa bizi geçip (azabımızdan) kurtulamazlardı.
35:32وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ
Diyanet Meali:Yine onlardan Allah’ın izniyle hayırlı işlerde öne geçenler vardır.
36:40لَا الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلَا اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ
Diyanet Meali:Ne güneş aya yetişebilir, ne de gece gündüzü geçebilir.
56:10وَالسَّابِقُونَ
Diyanet Meali: (İman ve amelde) Öne geçenler ise..
56:10السَّابِقُونَ
Diyanet Meali:(Ahirette de) Öne geçenlerdir.

سَابِقَاتٌ : İsim. İsm-i Fâil. Kurallı Bayan Çoğul. Tekili: سَابِقَةٌ Müzekkeri: سَابِقٌ

79:4فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا
Diyanet Meali:Derken, öne geçenlere, *

مَسْبُوقِينَ : İsim. İsm-i Mef’ûl. Kurallı Erkek Çoğul. Nasb / Cerr Hali. Tekili: مَسْبُوقٌ

56:60نَحْنُ قَدَّرْنَا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ
Diyanet Meali: Aranızda ölümü biz takdir ettik. (Bu konuda) bizim önümüze geçilmez.
70:41عَلَىٰ أَنْ نُبَدِّلَ خَيْرًا مِنْهُمْ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ
Diyanet Meali:Şüphesiz onların yerine daha iyilerini getirmeye.. Bizim önümüze geçilemez.