KÖK HARFLER:  خ س ف

ANLAM: 

خَسَفَ : (Ev, üstündekiler ile birlikte) batmak, toprağa girmek.

AÇIKLAMA:

خُْسُوفٌ kelimesi “ay tutulması, ışığının gitmesi, ortadan kalkması”, كُسُوفٌ kelimesi ise, “güneş tutulması, ışığının gitmesi, ortadan kalkması” anlamında kullanılır. Bazıları şöyle demiştir: “Ayla güneşin ışığının bir bölümü gittiğinde, ortadan kalktığında كُسُوفٌ kelimesi kullanılır. Işıklarının tümü gittiğinde ise خُْسُوفٌ kelimesi kullanılır. 

Fiil olarak şöyle kullanılır:

خَسَفَهُ اللهُ : Allah (c.c) ayın tutulmasını, ışığının tamamen gitmesini, ortadan kalkmasını sağladı. Veya Allah onu (birini, bir şeyi vs) yerin içine sokup gözden kaybettirdi veya onu, o yeri üzerinde olanlarla birlikte yere batırdı ya da yerin içine gönderdi.

خَسَفَ هُوَ : Ayın kendisi tutuldu, ışığı gitti, ortadan kalktı. Veya o yer, mekan vs üzerinde olanlarla birlikte yere battı, ya da yerin içine girdi. 

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ اْلأرْضَ Sonunda biz onu da sarayını da yerin dibine geçirdik (28/81); لَوْلاَ أَنْ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا لَخَسَفَ بِنَا Allah bize lütfetmemiş olsaydı, bizi de yerin dibine batırırdı (28/82).

Bir hadiste şöyle geçer: إِنَّ الشَّمْسَ وَاْلقَمَرَ آيَتَانِ مِنْ آيَاتِ اللهِ لاَ يَخْسِفَانِ لِمَوْتِ أحَدٍ وَلاَ لِحَيَاتِهِ “Güneş ve ay Allah’ın ayetlerindendir; birinin ölmesi ya da yaşaması yüzünden tutulmazlar.”

عَيْنٌ خَاِسفَةٌ : Bebeği ortadan kayboluş göz. Bu kullanım “Ay tutuldu, ışığı tamamen gitti, ortadan kalktı” anlamına gelen خَسَفَ الْقَمَرُ kullanımından naklen türetilmiştir.

بِئْرٌ مَخْسُوفٌ : İçindeki suyu tümüyle çekilip tüketilmiş olan kuyu. Bu kullanım ise, “Allah ayın tutulmasını, ışığının tamamen gitmesini, ortadan kalkmasını sağladı” anlamına gelen خَسَفَ اللهُ الْقَمَرَ kullanımından naklen türetilmiştir.

“Ayın tutulmasında, ışığının tamamen gitmesinde, ortadan kalkmasında” (خَسَفَ الْقَمَرُ) “aya bir zelilliğin, horluk veya hakirliğin iliştiği” tasavvur edilerek خَسْفٌ kelimesi müstear olarak “zillet, horluk veya hakirlik” anlamında kullanılıp, “Filan kişi bir “خَسْفٌ yani zillet, horluk veya hakirlik yüklendi, üstlendi” anlamında تَحَمَّلَ فُلاَنٌ خَسْفًا  denmiştir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

خَسَفَ (geniş zaman يَخْسِفُ mastar ismi  خَسْفٌ ve خُسُوفٌ):

خَسَفَ الْمَكَانُ : Ev üstündekiler ile birlikte battı ve toprağa girdi.

خَسَفَتِ الْاَرْضُ veya اِنْخَسَفَتْ : Zemin toprağın içine battı.

خَسَفَ الْقَمَرُ اَوْ اِنْخَسَفَ الْقَمَرُ اَوْ اِنْكَسَفَ الْقَمَرُ : Ay tutuldu ya da ışığını kaybetti ya da ışığının bir kısmını kaybetti.

خَسَفَتِ الْعَيْنُ : Göz kapandı.

خَسَفَ السَّقْفُ : Çatı çöktü.

خَسَفَ الرَّجُلُ : Adam bir deri bir kemik kaldı ya da çok zayıfladı.

خُسِفَ بِالْاَرْضِ : O kişi veya şey toprağa battı ve toprak tarafından yutuldu.

خَسَفَ اللّٰهُ بِهِمُ الْاَرْضَ : Allah (c.c.) onları toprakta yok etti ya da toprakla beraber onları batırdı ve yerin dibine gömdü.

خُسِفَتِ الشَّمْسُ اَوْ كُسِفَتْ : Güneş tutuldu. Yaygın geleneksel dilde, اَلْكُسُوفُ güneşin ışığının bir kısımını kaybetmesidir ve اَلْخُسُوفُ güneşin ışığının tamamını kaybetmesidir; ya da tam tersine اَلْخُسُوفُ güneşin ışığının bir kısmını kaybetmesidir ve اَلْكُسُوفُ güneşin ışığının tamamını kaybetmesidir. Geleneklerde şu sözcük اَلْخُسُوفُ genellikle Yüce Peygamberin (s.a.v) bilinen kelamındaki şekilde ortaya çıkar, اِنَّ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَايَخْسِفَانِ لِمَوْتِ اَحَدٍ اَوْ لِحَيَاتِهِ : Muhakkak ki, güneş ve ay birinin ölümü ya da hayatı için tutulma yaşamaz.