د ث ر

KÖK HARFLER:  د ث ر

ANLAM: 

دَثَرَ : Bir şeyin üzeri (bir iz veya işaret) rüzgarla savrulan şeyle örtülmek; yok edilmek, tamamen ortadan kaldırılmak; ileri yaşa ve zayıflığa yenik düşmek.

AÇIKLAMA:

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ : Ey örtüsüne bürünen (74/1). Buradaki الْمُدَّثِّرُ kelimesinin aslı مُتَدَثِّر şeklindedir; kelimedeki ت ve د harfleri idgam edilmiştir. “Disarını (دِثَارٌ) bir zırh gibi giymiş, kuşanmış ya da ona bir zırh gibi bürünmüş kişi” anlamına gelir. Fiil olarak “Onu bir دِثَارٌ ile veya kendisini ısıtacak bir şeyle örttüm ya da kapladım. O da bir دِثَارٌ’a sarınıp sarmalandı ya da büründü” anlamında دَثَرْتُهُ فَتَدَثَّرَ şekillerinde kullanılır.

دِثَارٌ : Kişinin sarınıp sarmalandığı ya da büründüğü şey.

تَدَثَّرَ الْفَحْلُ النَّاقَةَ : Erkek deve dişi devenin üzerine çıktı ya da dişi deveye aştı.

تَدَثَّرَ الرجُلُ الْفَرَسَ : Adam sıçrayıp ata bindi.

رَجُلٌ دَثُورٌ : Tanınmayan, adı anılmayan ve gizlenen, saklanan, kendini gizleyen veya saklayan adam.

سَيْفٌ دَاثِرٌ : Uzun süre cilalanmamış veya parlatılmamış paslı kılıç. Buradan hareketle “yok olup giden konaklama yerine veya eve” دَاثِرٌ denmiştir. Böyle adlandırılmasının nedeni “üzerinde rüzgârların esmesi ile tüm izlerinin veya alâmetlerinin yok olup, silinip gitmesidir”.

فُلاَنٌ دَثْرُ مَالٍ : Filan kişi mala yani sığırlara, develere vs iyi bakar, onların bakımıyla iyi meşgul olur. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

دَثَرَ (geniş zaman يَدْثُرُ mastar isim دُثُورٌ): O şeyin üzeri (bir iz veya işaret) rüzgarla savrulan şeyle örtüldü; yok edildi, tamamen ortadan kaldırıldı; ileri yaşa ve zayıflığa yenik düştü.

دَثَرَ الثَّوْبُ : Elbise kirlendi.

دَثَرَ السَّيْفُ : Kılıç paslandı.

دَثَرَهُ : O kişi veya şeyi yok etti ya da tamamen ortadan kaldırdı; onun üzerine دِثَارٌ ile yani eskimiş elbise ile örttü.

دَثَّرَ الطَّائِرُ : Kuş yuvasını düzenledi.

تَدَثَّرَ بِالثَّوْبِ اَوْ اِدَّثَرَ : Elbiseye sarıp sarmalandı ya da üzerini tamamen örttü.

تَدَثَّرَ الْفَرَسَ : Atın üzerine atladı ve onu sürdü.

دِثَارٌ : Isınmak için bir insanın giydiği her tür elbise; üst elbisesi; palto. Yüce Peygamberin (s.a.v) şöyle dediği rivayet edilmektedir: اَنْتُمُ الشِّعَارُ وَالنَّاسُ الدِّثَارُ : Sizler saygın insanlarsınız, diğerleri ise pespayedir.
تَدَاثُرٌ : Düşmanı mağlup etmek.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek
مُدَّثِّرٌ isim 1 İç çamaşırın üstünden giyilen elbiseyi giyen, yorgana bürünen. 74/1

Toplam 1

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelere günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Disâr دِثَار Giyim. Çoğul: Düsür
Tedessür تَدَثُّر Elbise giyme. Elbiseye bürünme.
Mütedessir مُتَدَثِّر Elbise giyen, libasa bürünen.
Müddessir مُدَّثِّر Örtünen, bürünen. Gizlenen.
İddisâr اِدِّثَار Bir şeye bürünme.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

مُدَّثِّرٌ : İsim. İsm-i Fâil. Tefa’ul Bâbı (V. Bâb). .

74:1 يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ
Diyanet Meali: Ey örtünüp bürünen (Peygamber!)*