ن ق ص

KÖK HARFLER:  ن ق ص

ANLAM: 

نَقَصَ : Bir şey tamam ve eksiksiz iken onu azaltmak, eksiltmek, kısmak, küçültmek, onu noksan, eksik veya yetersiz hale getirmek. Bir şeyi azar azar almak.

AÇIKLAMA:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


TürAdetAnlamÖrnekAçıklama
نَقَصَfiil-I7Eksiltti, haksızlık etti11/84Meçhul muzari: يُنْقَصُ
نَقْصٌisim2Eksiltmek, eksik bırakmak, haksızlık etmek, düşük ödemek, kesinti yapmak2/155
مَنْقُوصٌisim1Eksiltilen, haksızlık edilen11/109

Toplam10


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

  • نَقَصَ
    • خَفَّضَ > bak: خ ف ض
    • قَلَّلَ > bak: ق ل ل
    • تَنَاقَصَ > bu kök
    • ضَاءَلَ
  • نَقَّصَ
  • نَقْصٌ (a)
    • نُقْصَانٌ > bu kök
    • عِوَزٌ
  • نَقْصٌ (b)
    • عَيْبٌ > bak: ع ي ب
    • عَارٌ > bak: ع و ر
    • مَنْقَصَةٌ > bu kök
    • وَصْمَةٌ
    • مَثْلَبٌ
  • نَقْصٌ (c)
  • نَقِيصَةٌ

Zıt Manada Kelimeler

AÇIKLAMA:

NAKS ile HÂCET kelimeleri arasındaki fark

( ح و ج – ن ق ص )

Naks (eksiklik / noksanlık), ihtiyaç sebebidir ve ihtiyaç sahibi, naksı (eksikliği) sebebi ile ihtiyaç hisseder. Naks, hâcet’ten daha geneldir çünkü kişinin ihtiyaç hissettiği bir konuda da olabilir, ihtiyaç hissetmediği bir konuda da kullanılabilir. (Farklar Sözlüğü 257) Bknz: ( ح و ج )

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Naks نَقْص Eksiklik, noksan, kusur. Azaltma, eksiltme.
Nâkıs نَاقِص Eksik, tam olmayan, bitmemiş, noksan. Çoğulu: Nâkisât
Noksân نُقْصَان Eksik, noksan.
Menkûs مَنْقُوص Noksanlaştırılmış. Eksik olan.
Tenkîs تَنْقِيص Azaltma, eksiltme.
Münakkıs مُنَقِّص Eksilten, azaltan. 
Münakkas مُنَقَّص Eksiltilmiş, azaltılmış.
Münâkasa مُنَاقَصَة Eksiltme.
İnkâs إِنْقَاص Eksilme, eksiltme.
Tenâkus تَنَاقُص Azalma, eksilme.
Mütenâkıs مُتَنَاقِص Noksanlaşan, azalan, miktarı azalmış olan.
İstinkâs إِسْتِنْقَاص Bir şeyin fiatını düşürmeye çalışma, ucuzlatmağa uğraşma.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

نَقَصَ :  Fiil-I. Meçhul muzari: يُنْقَصُ

9:4 إِلَّا الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ثُمَّ لَمْ يَنْقُصُوكُمْ شَيْئًا
Diyanet Meali: Ancak Allah’a ortak koşanlardan, kendileriyle antlaşma yapmış olduğunuz, sonra da antlaşmalarında size karşı hiçbir eksiklik yapmamış olanlar, bu hükmün dışındadır.
11:84 وَلَا تَنْقُصُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ إِنِّي أَرَاكُمْ بِخَيْرٍ
Diyanet Meali: “Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın. Ben sizi bolluk içinde görüyorum.”
13:41 أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا
Diyanet Meali: Onlar, bizim yeryüzüne (kudretimizle) gelip onu etrafından eksilttiğimizi görmediler mi?
21:44 أَفَلَا يَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا
Diyanet Meali: Ama, artık görmüyorlar mı ki, biz yeryüzünü çevresinden eksiltiyoruz?
35:11 وَمَا يُعَمَّرُ مِنْ مُعَمَّرٍ وَلَا يُنْقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلَّا فِي كِتَابٍ
Diyanet Meali: Herhangi bir kimseye uzun ömür verilmez, yahut ömrü kısaltılmaz ki bu bir kitapta (Levh-i Mahfuz’da yazılı) olmasın.
50:4 قَدْ عَلِمْنَا مَا تَنْقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ وَعِنْدَنَا كِتَابٌ حَفِيظٌ
Diyanet Meali: Şüphesiz biz, toprağın; onlardan neleri eksilttiğini bilmekteyiz. Yanımızda (o bilgileri) koruyan bir kitap vardır. *
73:3 نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا
Diyanet Meali: Yarısını (ibadetle geçir). Yahut bundan biraz eksilt. *

نَقْصٌ : İsim. 

2:155 وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ
Diyanet Meali: Andolsun ki sizi biraz korku ve açlıkla, bir de mallar, canlar ve ürünlerden eksilterek deneriz.
7:130 وَلَقَدْ أَخَذْنَا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِينَ وَنَقْصٍ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ
Diyanet Meali: Andolsun biz, Firavun ailesini, öğüt alsınlar diye yıllarca süren kıtlık ve ürün eksikliği ile cezalandırdık. *

مَنْقُوصٌ: İsim. İsm-i Mef’ûl. 

11:109 وَإِنَّا لَمُوَفُّوهُمْ نَصِيبَهُمْ غَيْرَ مَنْقُوصٍ
Diyanet Meali: Şüphesiz biz onlara (azaptan) paylarını eksiksiz olarak tastamam vereceğiz.