KÖK HARFLER: ز ج ر

ANLAM: 

زَجَرَ : Bir haykırma veya bir serzenişle çocuğu azarlamak.

AÇIKLAMA:

زَجْرٌ : Sesle ya da seslenerek tardetmek, kovmak veya sürüp uzaklaştırmak. Fiil olarak “Onu sesle ya da seslenerek tardettim, kovdum ya da sürüp uzaklaştırdım. O da çekildi veya uzaklaştı” anlamında زَجَرْتُهُ فَانْزَجَرَ şekillerinde kullanılır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ : Doğrusu o, bir tek çığlıktır (79/13).

Bu temel anlamdan sonra bazen yalnızca “tardetme, kovma veya sürüp uzaklaştırma” bazen de “ses ya da seslenme” anlamında kullanılır.

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: فَالزَّاجِرَاتِ زَجْرًا : Andolsun sürdükçe sürenlere (37/2). Yani “bulutları tardeden veya sürüp uzaklaştıran meleklere…”

Şu sözüne gelince: وَلَقَدْ جَاءهُمْ مِنَ الْأَنْبَاءِ مَا فِيهِ مُزْدَجَرٌ : Andolsun ki; onlara, vazgeçiren nice önemli haberler gelmiştir (54/4). Yani “…günah olan işleri yapmaktan tart edecek, kovacak veya uzaklaştıracak ve men edecek, bunu yasaklayacak (haberler)…”

Şöyle buyurmuştur: وَقَالُوا مَجْنُونٌ وَازْدُجِرَ : “Delidir” demişlerdi ve zecredilmişti (54/9). Yani “tart edildi, kovuldu veya sürülüp uzaklaştırıldı”. Burada زَجْرٌ kökünden bir fiilin kullanılmasının nedeni “onların tart edilene, kovulana veya sürülüp uzaklaştırılana bağırıp çağırmalarıdır”. Bu bakımdan اُعْزُبْ ve تَنَحَّ ve وَرَاءَكَ denmesine benzer. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

زَجَرَ (geniş zaman يَزْجُرُ mastar isim زَجْرٌ):

زَجَرَهُ : Bir haykırma veya bir serzenişle çocuğu azarladı.

زَجَرَهُ عَنْ كَذَا : Haykırarak onun böyle yapmasına engel veya mani oldu. Aynı zamanda اِزْدَجَرَه

زَجَرَ بِهِ وَ زَجَرَ الْكَلْبَ : Belki geri durur diye köpeğe bağırdı.

زَجَرَ الْغَنَمَ : Koyunlara veya keçilere öfkeyle bağırdı.

اَلرِّيحُ تَزْجُرُ السَّحَابَ : Rüzgar bulutları sürükler.

زَجْرٌ : Sevk etme; yüksek bir sesle sevk etme; bağırma.

زَجَرَ الطَّائِرَ وَازْدَجَرَهُ : Ondan kötülük alameti olarak kuşu azarladı; nitekim زَجْرٌ kuşların konma yerleri, bağırmaları, türleri ve isimlerinin alameti, manasına da gelmektedir.

زَجَرْتُ اَنَّهُ يَكُونُ كَذَا : Onun böyle olduğu konusunda kehanette bulundum.

زَجَرَتْ بِمَا فِى بَطْنِهَا : O (dişi deve) karnındakini doğurdu.

زَجْرٌ ve زَجْرَةٌ : Birinin sayesinde sürdüğü, engellediği veya sevk ettiği bir haykırma veya bağırış; sevk etme; bir bağırış veya haykırma ile sevk etme, itip kakma.

زَاجِرٌ : Azarlayan, engelleyen, dizginleyen veya men eden.

زَاجِرٌ bir uğursuzluk gördüğü zaman, mevzubahis şeyi üstlenmeyi engelleyen aşırı veya yüksek, hiddetli bir sesle bağırdığı için bir kahin, manasına da gelmektedir.

اَبُو زَاجِرٍ : Karga.

اِزْدَجَرَهُ : Onu azarladı, onu defetti, onu engelledi.

اِزْدُجِرَ : Defedilmiş, azarlanmış, paylanmıştır.

مُزْدَجَرٌ : Engelleme, mani olma; tehdit içeren ihtar.