KÖK HARFLER:  ج ز أ

ANLAM: 

جَزَأَ : Bir şeyi parçalara veya kısımlara bölüştürmek; o şeyi parçalardan ya da kısımlardan oluşacak hale getirmek.

AÇIKLAMA:

جُزْءُ الشَّيْءِ : Bir nesnenin bütününü oluşturan parçalar. Mesela أَجْزَاءُ السَّفِينَةِ (geminin parçaları), أَجْزَاءُ الْبَيْتِ (çadırın veya evin parçaları) ve أَجْزَاءُ الْجُمْلَةِ مِنَ الْحِسَابِ (hesaplamada bütünün parçaları) gibi. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: ثُمَّ اجْعَلْ عَلَى كُلِّ جَبَلٍ مِنْهُنَّ جُزْءاً Sonra her dağın başına onlardan bir parça koy (2/260). 

Yine şöyle buyurmuştur: لِكُلِّ بَابٍ منْهُمْ جُزْءٌ مقْسُومٌ Her kapı için onlardan belirlenmiş bir kısım vardır (15/44). Buradaki جُزْءٌ kelimesi “nasip, pay” demektir ki bu da “bir nesnenin cüzüdür, parçasıdır”. 

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince, وَجَعَلُوا لَهُ مِنْ عِبَادِهِ جُزْءاً Tuttular, O’na kullarından bir cüz tasarladılar (43/15). Bir görüşe göre bununla “kız çocukları” kastedilmiştir. Kökeni de Arapların “kadın kız çocuk doğurdu” anlamındaki أَجْزَأَتِ الْمَرْأَةُ kullanımlarıdır. 

جَزَأَ اْلإِبِلُ : Develer, su yerine taze otlarla yetin diler. Mastarı مَجْزَءٌ ve جَزْءٌ şekillerinde gelir. 

“Semiz, yağlı et, arık olandan daha kafidir ya da daha iyi doyurur” anlamında اَللَّحْمُ السَّمِينُ أجْزَأُ مِنَ اْلمَهْزُولِ ifadesi zikredilmiştir. 

جُزْأَةُ السِّكِّينِ : Bıçak demirinin, içine girdiği çubuk, bıçak sapı. Bıçağın bir parçası olduğu düşünülerek böyle adlandırılmıştır. (Müfredât)

Cüz kelimesi için, “aynı cinsten olanlardan biridir” denmiştir.

DİĞER BAZI TÜREVLERİ:

جَزَاَ (geniş zaman يَجْزَاُ mastar isim جَزْءٌ):

جَزَاَهُ : O şeyi parçalara veya kısımlara bölüştürdü; o şeyi parçalardan ya da kısımlardan oluşacak hale getirdi (جَزَّاَهُ); o şeyin bir parçasını veya kısmını aldı; o şeyi sağlam, dayanıklı ya da güçlü hale getirdi; o şeyi sıkıca bağladı.

جَزَاَ بِهِ : O şeyden memnundu.

جُزْءٌ (çoğul hali اَجْزَاءٌ) : Bir şeyin bir parçası veya kısmı veya bölümü; bir şeyi oluşturan parçası; bir kitabın cildi.

جُزُؤًا : Kadınlar.