KÖK HARFLER: ج ث ث
ANLAM:
جَثَّ : Bir şeyi çekmek veya çıkarmak; onu kesmek veya koparmak; sökmek veya kökünü yerden kesmek.
AÇIKLAMA:
“Onu kökünden kestim, söktüm veya çekip çıkardım. Böylece o da kökünden kesildi, söküldü veya çekilip çıkarıldı” anlamında fiil olarak جَثَثْتُهُ فَانْجَثَّ şeklinde ve جَثَثْتُهُ فَاِجْتَثَّ şeklinde kullanılır.
Yüce Allah şöyle buyurmuştur: اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ اْلأَرْضِ …yerden koparılmış… (14/26). Yani “yerin üstünden, cüssesi (جُثَّةٌ), gövdesi ya da bedeni sökülmüş veya çekilip çıkarılmış….”
مِجَثَّةٌ : Hurma ağaçlarının filizlerini ya da sürgünlerini sökme veya çekip çıkarma işleminde kullanılan alet.
جُثَّةُ الشَّيْءِ : Bir nesnenin ya da insanın mutlak anlamda veya otururken, uyurken, bir şeye yaslanırken ya da yan üzeri yatarken çıkıntı yapan karaltısı, bedeni veya kalıbı (شَخْصٌ).
جُثٌّ : Yerin tepe gibi yüksek olan kısmı.
جَثِيثَةٌ : Hurma ağacından alınmış fidan (çekirdekten olmayan). Dikilmesinden sonra, cüssesinin, çıkıntı yapan karaltısının, bedenin veya kalıbının (جُثَّةٌ) ortaya çıkıp görünmesinden dolayı böyle adlandırılmıştır.
جَثْجاَث : Bir tür bitki. (Müfredât)
Cüsse kelimesi daha ziyade insanlar için kullanılır. “İster oturmuş, ister uzanmış olsun, insan şahsı” anlamındadır. Kelimenin kökü “kesmek” manasına gelmektedir. Oturan kimsenin bedeni sanki kesilmiş gibi kısa olduğu için “cüsse” diye isimlendirilir. (Farklar Sözlüğü 225)
DİĞER BAZI TÜREVLER:
جَثَّ (geniş zaman يَجُثُّ mastar isim جَثٌّ):
جَثَّهُ ve اِجْتَثَّهُ : O şeyi çekti veya çıkardı; onu kesti veya kopardı; söktü veya kökünü yerden kesti.
جُثَّةٌ : Vücut.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | Açıklama | |
| إِجْتَثَّ | fiil-VIII | 1 | Kökünden söktü | 14/26 | Meçhulü: اُجْتُثَّ |
| Toplam | 1 |
BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR:
Kök Harflerinin Yer Değişimi
Mahreci Benzeyen Kökler
Benzer Manada Kelimeler
- جَثَّ
- جُثَّةٌ
Zıt Manada Kelimeler
AÇIKLAMA:
CİSİM, CİRM, CÜSSE ve CESED kelimeleri arasındaki benzerlik ve farklar
( ج ث ث – ج ر م – ج س د – ج س م )
Cisim kelimesi; cirm, cüsse, şahs ve cesed hakkında kullanılan genel bir isimdir. (Farklar Sözlüğü 224) Cirm, cüsse, şahs, cesed kelimeleri ise, cisim kavramının altında yer alırlar ve daha özel manalar taşırlar. Bknz: ( ج ر م – ج س د – ج س م )
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Cüsse | جُثَّة | İnsan gövdesi. |
|
| Micesse | مِجَثَّة | Ağaç budamada kullanılan keskin demir. |
|
| Müctess | مُجْتَث | Aruzda bir bahrin adıdır. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
إِجْتَثَّ : Fiil-VIII. Meçhulü: اُجْتُثَّ
| 14:26 | وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ |
| Diyanet Meali: | “Kötü bir sözün durumu da; yerden koparılmış, ayakta durma imkânı olmayan kötü bir ağacın durumu gibidir.” * |