KÖK HARFLER: ع ج ل
ANLAM:
عَجِلَ : Acele etmek, aceleci veya çabuk olmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
عَجِلَ (geniş zaman يَعْجَلُ mastar isim عَجَلٌ ve عَجَلَةٌ): Acele etti, aceleci veya çabuktu.
عَجِلْتُ اِلَى الشَّىْءِ : O şeye kavuşmak için acele ettim.
عَجِلَ : O şey mevcut veya hazırdı ya da o hale geldi.
عَجِلْتُ بِهِ : O şey hakkında aceleciydim.
اَعْجَلَهُ : Acele etmesi için onu ikna etti, hızlandırmak için onu teşvik etti, hızlı olması veya aceleci olmasını ona telkin etti.
اَعْجَلَ الشَّىْءَ عَنْ وَقْتِهِ : O şeyi zamanından önce ivedilikle yaptı.
عَجَّلَ : Bir şeyi yapmak için acele etti.
تَعَجَّلَ : Acelecilik gösterdi, acelece yaptı.
عَجَّلَهُ : Ondan önce gitti.
اِسْتَعْجَلَهُ : Bir şeyi aceleyle yapması için onu ikna etti, teşvik etti ya da buyurdu.
اِسْتَعْجَلَ الشَّىْءَ : Zamanı gelinceye dek sabırla beklemeksizin o şeyin hızlıca yapılmasını istedi ya da talep etti.
اِسْتَعْجَلَهُ ondan önce gitti, onun önünde gitti, manasına da gelmektedir.
عِجْلٌ : Bir buzağı.
عَجَلٌ : Acele; zamanından önce istemek veya gözetmek. Kil veya toprak; kara çamur veya kara pis kokulu çamur, manasına da gelmektedir (Eşanlamlısı طِينٌ ve حَمْأَةٌ ).
عَجُولٌ : Acele, çok acele.
اَلْعَجُولُ ölüm, anlamına gelmektedir.
عَاجِلَةٌ bu hayat, dünya hayatı, manasına gelmektedir.
عَاجِلٌ (zıt anlamı: اٰجِلٌ): Acil, dünyalık, geçici, hızlı, süratli, olması yakın, ani, bu dünyaya ait.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| عَجِلَ | fiil-I | 5 | Acele etti, daha önce yaptı | 20/84 |
| عَجَّلَ | fiil-II | 5 | Çabuklaştırdı, hızlandırdı | 48/20 |
| أَعْجَلَ | fiil-IV | 1 | Öne geçirdi, aceleye getirdi | 20/83 |
| تَعَجَّلَ | fiil-V | 1 | Acelecilik gösterdi, acele yaptı | 2/203 |
| اِسْتَعْجَلَ | fiil-X | 19 | Acelecilik gösterdi, acele yaptı | 16/1 |
| عِجْلٌ | isim | 10 | Buzağı, dana | 11/69 |
| عَجَلٌ | isim | 1 | Acele etmek, çabukluk göstermek | 21/37 |
| عَاجِلَةٌ | isim | 3 | Dünya | 17/18 |
| عَجُولٌ | isim | 1 | Çok aceleci | 17/11 |
| اِسْتِعْجَالٌ | isim | 1 | Acelecilik göstermek | 10/11 |
|
| Toplam | 47 |
|
|
BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR:
Kök Harflerinin Yer Değişimi
Mahreci Benzeyen Kökler
Benzer Manada Kelimeler
- عَجِلَ
- عَجَّلَ
- تَعَجَّلَ
- عَجَلَةٌ (a)
- عَجَلَةٌ (b)
- عَجَلَةٌ (c)
- دُولَابٌ
- إِطَارٌ
- عَجُولٌ
Zıt Manada Kelimeler
- عَجِلَ
- عَجَّلَ
- تَعَجَّلَ
- أَبْطَأَ > bak: ب ط أ
- تَرَوَّى
- عَجَلَةٌ
- عَجُولٌ
AÇIKLAMA:
SÜR‘AT ile ‘ACELE kelimeleri arasındaki fark
( س ر ع – ع ج ل )
Sür’at, “öne geçilmesi gerektiğinde öne geçme” anlamına gelir ve bir övgü nitelemesidir. Zıddı olan ibtâ’ (yavaş hareket etme ve gecikme) ise bir yergi nitelemesidir. ‘Acele, “öne geçilmesi gerekli olmayan konularda öne geçmek” anlamına gelir ki, kötülenmiş bir niteliktir. Zıddı ise enât (ağır hareket etmek) kelimesidir ve bu da övülen bir niteliktir. (Farklar Sözlüğü 298) Bknz: ( س ر ع )
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| İcl | عِجْل | Erkek buzağı. |
|
| Âcil | عَاجِل | Aceleci. Acele eden. | Âcilen |
| Acûl | عَجُول | Çok acele eden sabırsız. |
|
| Acele | عَجَلَة | Çabuk, çabukluk. Bir işi çabuk yapmaya ve çabuk bitirmeye çalışma, ivedilik. |
|
| Ta’cîl | تَعْجِيل | Acele etme. |
|
| Muaccel | مُعَجَّل | Peşin. Va’desiz. |
|
| Taaccül | تَعَجُّل | Acelecilik. Acele etmek. |
|
| Müteaccil | مُتَعَجِّل | Acele eden, aceleci. |
|
| İsti’câl | اِسْتِعْجَال | Acele olmasını istemek. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
عَجِلَ : Fiil-I.
| 7:150 | قَالَ بِئْسَمَا خَلَفْتُمُونِي مِنْ بَعْدِي أَعَجِلْتُمْ أَمْرَ رَبِّكُمْ |
| Diyanet Meali: | (Mûsâ) “Benden sonra arkamdan ne kötü işler yaptınız! Rabbinizin emrini beklemeyip acele mi ettiniz?” dedi. |
| 19:84 | فَلَا تَعْجَلْ عَلَيْهِمْ إِنَّمَا نَعُدُّ لَهُمْ عَدًّا |
| Diyanet Meali: | Ey Muhammed! Şu hâlde, onların azaba uğramalarını istemekte acele etme. Biz onlar için ancak (takdir ettiğimiz günleri) sayıp durmaktayız. * |
| 20:84 | قَالَ هُمْ أُولَاءِ عَلَىٰ أَثَرِي وَعَجِلْتُ إِلَيْكَ رَبِّ لِتَرْضَىٰ |
| Diyanet Meali: | Mûsâ, şöyle dedi: “Onlar, işte onlar hemen arkamdalar. Rabbim! Sen hoşnut olasın diye, acele ederek sana geldim.” * |
| 20:114 | وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضَىٰ إِلَيْكَ وَحْيُهُ |
| Diyanet Meali: | Sana vahyedilmesi tamamlanmadan önce Kur’an’ı okumakta acele etme. |
| 75:16 | لَا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ |
| Diyanet Meali: | (Ey Muhammed!) Onu (vahyi) çarçabuk almak için dilini kımıldatma. * |
عَجَّلَ : Fiil-II.
| 10:11 | وَلَوْ يُعَجِّلُ اللَّهُ لِلنَّاسِ الشَّرَّ اسْتِعْجَالَهُمْ بِالْخَيْرِ لَقُضِيَ إِلَيْهِمْ أَجَلُهُمْ |
| Diyanet Meali: | Eğer Allah, insanlara onların hemen hayra kavuşmayı istedikleri gibi, şerri de acele verseydi, elbette onların ecellerine hükmolunurdu. |
| 17:18 | مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاءُ لِمَنْ نُرِيدُ |
| Diyanet Meali: | Kim bu geçici dünyayı isterse orada ona, (evet) dilediğimiz kimseye dilediğimiz kadar hemen veririz. |
| 18:58 | لَوْ يُؤَاخِذُهُمْ بِمَا كَسَبُوا لَعَجَّلَ لَهُمُ الْعَذَابَ |
| Diyanet Meali: | Eğer yaptıkları yüzünden onları (dünyada) cezaya çarptırsaydı, elbette azaplarını çarçabuk verirdi. |
| 38:16 | وَقَالُوا رَبَّنَا عَجِّلْ لَنَا قِطَّنَا قَبْلَ يَوْمِ الْحِسَابِ |
| Diyanet Meali: | Müşrikler (alay ederek) şöyle dediler: “Ey Rabbimiz! Hesap gününden önce payımızı hemen ver!” * |
| 48:20 | وَعَدَكُمُ اللَّهُ مَغَانِمَ كَثِيرَةً تَأْخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَكُمْ هَٰذِهِ |
| Diyanet Meali: | Allah, size, elde edeceğiniz birçok ganimetler vaad etmiştir. Şimdilik bunu size hemen vermiştir. |
أَعْجَلَ : Fiil-IV.
| 20:83 | وَمَا أَعْجَلَكَ عَنْ قَوْمِكَ يَا مُوسَىٰ |
| Diyanet Meali: | (Mûsâ, Tûr’a varınca): “Seni, acele ile kavminden uzaklaştıran nedir, ey Mûsâ?” (dedik.) * |
تَعَجَّلَ : Fiil-V.
| 2:203 | فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ |
| Diyanet Meali: | Kim iki gün içinde acele edip (Mina’dan Mekke’ye) dönerse, ona günah yoktur. |
اِسْتَعْجَلَ : Fiil-X.
| 6:57 | مَا عِنْدِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ |
| Diyanet Meali: | “Sizin acele istediğiniz azap benim elimde değil. Hüküm yalnızca Allah’a aittir.” |
| 6:58 | قُلْ لَوْ أَنَّ عِنْدِي مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ لَقُضِيَ الْأَمْرُ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ |
| Diyanet Meali: | De ki: “Sizin acele istediğiniz azap şayet benim elimde olsaydı, benimle sizin aranızda iş elbette bitirilmiş olurdu.” |
| 10:50 | مَاذَا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ |
| Diyanet Meali: | (De ki: “Söyleyin bakalım, O’nun azabı size geceleyin veya gündüzün ansızın gelecek olsa), suçlular bunun hangisini acele isterler?!” (Bunların hiçbiri istenecek bir şey değildir.) |
| 10:51 | أَثُمَّ إِذَا مَا وَقَعَ آمَنْتُمْ بِهِ آلْآنَ وَقَدْ كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ |
| Diyanet Meali: | (Onlara) “Azap gerçekleştikten sonra mı O’na iman ettiniz? Şimdi mi!? Oysa siz onu acele istiyordunuz” (denilecek). * |
| 13:6 | وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ |
| Diyanet Meali: | Bir de senden, iyilikten önce kötülüğün acele gelmesini istiyorlar. |
| 16:1 | أَتَىٰ أَمْرُ اللَّهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ |
| Diyanet Meali: | Allah’ın emri gelecektir. Artık onun acele gelmesini istemeyin. |
| 21:37 | سَأُرِيكُمْ آيَاتِي فَلَا تَسْتَعْجِلُونِ |
| Diyanet Meali: | Size yakında âyetlerimi göstereceğim. Şimdi acele etmeyin. |
| 22:47 | وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَنْ يُخْلِفَ اللَّهُ وَعْدَهُ |
| Diyanet Meali: | Bir de senden acele azap istiyorlar. Hâlbuki Allah asla va’dinden caymaz. |
| 26:204 | أَفَبِعَذَابِنَا يَسْتَعْجِلُونَ |
| Diyanet Meali: | Bizim azabımızın çabuklaşmasını mı istiyorlar? * |
| 27:46 | قَالَ يَا قَوْمِ لِمَ تَسْتَعْجِلُونَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ |
| Diyanet Meali: | (Salih, onlara) “Ey kavmim! Niçin iyilikten önce kötülüğün acele gelmesini istiyorsunuz?” dedi. |
| 27:72 | قُلْ عَسَىٰ أَنْ يَكُونَ رَدِفَ لَكُمْ بَعْضُ الَّذِي تَسْتَعْجِلُونَ |
| Diyanet Meali: | De ki: “Belki de acele gelmesini istediğiniz şeyin bir kısmı size çok yaklaşmıştır.” * |
| 29:53 | وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَوْلَا أَجَلٌ مُسَمًّى لَجَاءَهُمُ الْعَذَابُ |
| Diyanet Meali: | Senden azabın çabucak gelmesini istiyorlar. (Hikmet gereği) belirlenmiş bir süre olmasaydı, azap onlara mutlaka gelirdi. |
| 29:54 | يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ |
| Diyanet Meali: | Senden azabın çabucak gelmesini istiyorlar. Şüphesiz cehennem onları mutlaka kuşatmış olacaktır. * |
| 37:176 | أَفَبِعَذَابِنَا يَسْتَعْجِلُونَ |
| Diyanet Meali: | Yoksa onlar azabımızı acele mi istiyorlar? * |
| 42:18 | يَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِهَا |
| Diyanet Meali: | Kıyamete inanmayanlar, onun çabuk kopmasını isterler. |
| 46:24 | بَلْ هُوَ مَا اسْتَعْجَلْتُمْ بِهِ رِيحٌ فِيهَا عَذَابٌ أَلِيمٌ |
| Diyanet Meali: | “Hayır, o sizin acele gelmesini istediğiniz şeydir. İçinde elem dolu azabın bulunduğu bir rüzgârdır.” |
| 46:35 | فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَلَا تَسْتَعْجِلْ لَهُمْ |
| Diyanet Meali: | (Ey Muhammed!) O hâlde, yüksek azim sahibi peygamberlerin sabretmesi gibi sabret. Onlar için acele etme. |
| 51:14 | ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هَٰذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ |
| Diyanet Meali: | “Azabınızı tadın! İşte acele isteyip durduğunuz şey budur.” * |
| 51:59 | فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذَنُوبًا مِثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلَا يَسْتَعْجِلُونِ |
| Diyanet Meali: | Şüphesiz zulmedenler için (önceki müşrik) arkadaşlarının azap payı gibi payları vardır. Artık azabımı acele istemesinler. * |
عِجْلٌ : İsim.
| 2:51 | ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَنْتُمْ ظَالِمُونَ |
| Diyanet Meali: | Sizler ise onun ardından (kendinize) zulmederek bir buzağıyı tanrı edinmiştiniz. |
| 2:54 | يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ |
| Diyanet Meali: | “Ey kavmim! Sizler, buzağıyı ilâh edinmekle kendinize yazık ettiniz.” |
| 2:92 | ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَنْتُمْ ظَالِمُونَ |
| Diyanet Meali: | Arkasından sizler nefislerinize zulüm ederek buzağıyı ilâh edinmiştiniz. |
| 2:93 | قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ |
| Diyanet Meali: | Onlar, “Dinledik, karşı geldik” demişlerdi. İnkârları yüzünden buzağı sevgisi onların kalplerine sindirilmişti |
| 4:153 | ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ |
| Diyanet Meali: | Sonra kendilerine apaçık deliller gelmesinin ardından (tuttular) buzağıyı tanrı edindiler. |
| 7:148 | وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَىٰ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ |
| Diyanet Meali: | Mûsâ’nın kavmi onun (Tur’a gitmesinin) ardından, ziynet eşyalarından, böğürmesi olan bir buzağı heykeli (yaparak ilâh) edindiler. |
| 7:152 | إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنَالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ |
| Diyanet Meali: | Buzağıyı ilâh edinenlere mutlaka (ahirette) Rablerinden bir gazab … erişecektir. |
| 11:69 | قَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ فَمَا لَبِثَ أَنْ جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ |
| Diyanet Meali: | “Selâm sana!” dediler. O, “Size de selâm” dedi ve kızartılmış bir buzağı getirmekte gecikmedi. |
| 20:88 | فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ |
| Diyanet Meali: | Bunun üzerine Samiri onlara böğüren bir buzağı heykeli ortaya koydu. |
| 51:26 | فَرَاغَ إِلَىٰ أَهْلِهِ فَجَاءَ بِعِجْلٍ سَمِينٍ |
| Diyanet Meali: | Hissettirmeden ailesinin yanına gidip, (pişirilmiş) semiz bir buzağı getirdi. * |
عَجَلٌ : İsim.
| 21:37 | خُلِقَ الْإِنْسَانُ مِنْ عَجَلٍ |
| Diyanet Meali: | İnsan çok aceleci (tez canlı) yaratılmıştır. |
عَاجِلَةٌ : İsim. İsm-i Fâil.
| 17:18 | مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاءُ لِمَنْ نُرِيدُ |
| Diyanet Meali: | Kim bu geçici dünyayı isterse orada ona, (evet) dilediğimiz kimseye dilediğimiz kadar hemen veririz. |
| 75:20 | كَلَّا بَلْ تُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ |
| Diyanet Meali: | Hayır! Siz dünyayı seviyorsunuz. * |
| 76:27 | إِنَّ هَٰؤُلَاءِ يُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَيَذَرُونَ وَرَاءَهُمْ يَوْمًا ثَقِيلًا |
| Diyanet Meali: | Şunlar (inanmayanlar) dünyayı tercih ediyorlar ve çetin bir günü arkalarına atıyorlar. * |
عَجُولٌ : İsim.
| 17:11 | وَيَدْعُ الْإِنْسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ وَكَانَ الْإِنْسَانُ عَجُولًا |
| Diyanet Meali: | İnsan hayra dua eder gibi şerre dua eder. İnsan çok acelecidir. * |
اِسْتِعْجَالٌ : İsim. Masdar. İstif’âl Bâbı.
| 10:11 | وَلَوْ يُعَجِّلُ اللَّهُ لِلنَّاسِ الشَّرَّ اسْتِعْجَالَهُمْ بِالْخَيْرِ لَقُضِيَ إِلَيْهِمْ أَجَلُهُمْ |
| Diyanet Meali: | Eğer Allah, insanlara onların hemen hayra kavuşmayı istedikleri gibi, şerri de acele verseydi, elbette onların ecellerine hükmolunurdu. |