KÖK HARFLER: ج س م
ANLAM:
جَسُمَ : Bir şeyi büyükmek. İri, cüsseli olmak.
AÇIKLAMA:
Cisim; uzunluk, genişlik ve derinliği olan şeydir. Cismin parçaları ne kadar kesilirse kesilsin, ne kadar parçalara ayrılırsa ayrılsın, cisim olmaktan çıkamaz. (Müfredât)
DİĞER BAZI TÜREVLER:
جَسُمَ (geniş zamanlı يَجْسُمُ ya da جَسِمَ geniş zamanlı يَجْسَمُ mastar isim جَسَامَةً) ve تَجَسَّمَ: O kişi veya şey büyüktü veya iriydi, cüsseliydi veya iri yarıydı veya bedenen iriceydi ya da o hale geldi; o kişi veya şey irice veya cüsseliydi.
تَجَسَّمَ الْاَمْرَ : Hadisenin temel kısmıyla başladı.
جِسْمٌ : Kol ve bacaklar ya da uzuvlarla birlikte beden, (eş anlamlısı جَسَدٌ) ya da insan bedeninin tümü ve kol ve bacakları manasına gelmektedir; uzunluğu ve genişliği ve kalınlığı olan bir şey (çoğul hali اَجْسَامٌ ).
جَسِيمٌ : Büyük; iri; cüsseli; iri yarı; irice veya bedenen irice. Çoğul hali şu sözcüktür: جُسُمٌ , büyük hadiseler ve zeki insanlar manasına gelmektedir.
اُمُورٌ جُسُمٌ : Büyük hadiseler.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek | Açıklama |
| جِسْمٌ | isim | 2 | Canlının cesedi/bedeni | 2/247 | Çoğulu: أَجْسَامٌ |
|
| Toplam | 2 |
|
|
|
BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR:
Kök Harflerinin Yer Değişimi
Mahreci Benzeyen Kökler
Benzer Manada Kelimeler
- جَسُمَ
- جَسَّمَ
- جِسْمٌ (a)
- بَدَنٌ > bak: ب د ن
- جِسْمٌ (b)
- جُرْمٌ > bak: ج ر م
- جَسِيمٌ (a)
- جَسِيمٌ (b)
Zıt Manada Kelimeler
- جَسُمَ
- جَسَّمَ
- جَسِيمٌ (a)
- جَسِيمٌ (b)
AÇIKLAMA:
CİSİM, CİRM, CÜSSE ve CESED kelimeleri arasındaki benzerlik ve farklar
( ج ث ث – ج ر م – ج س د – ج س م )
Cisim kelimesi; cirm, cüsse, şahs ve cesed hakkında kullanılan genel bir isimdir. (Farklar Sözlüğü 224) Cirm, cüsse, şahs, cesed kelimeleri ise, cisim kavramının altında yer alırlar ve daha özel manalar taşırlar. Bknz: ( ج ث ث – ج ر م – ج س د )
CESED ile CİSİM kelimeleri arasındaki fark
( ج س د – ج س م )
Cesed kelimesi, cisim kelimesi gibidir fakat ondan daha özeldir. Sadece insan için “cesed” kelimesi kullanılır. Ayrıca cesed rengi olan şeydir. Cisim ise herhangi bir rengi olmayan su, hava gibi şeylerdir. (Müfredât) Bknz: ( ج س د )
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Cisim | جِسْم | 1: Katı maddenin biçim almış durumu. 2: Gövde, beden, vücut. | Çoğul: Ecsâm, Cüsûm |
| Cismânî | جِسْمَانِيّ | 1: Cisimle, bedenle ilgili. 2: Ruhanî karşıtı. Yalnız maddi temellere dayanan. |
|
| Cesîm | جَسِيم | Büyük, iri, kocaman. |
|
| Ecsem | أَجْسَم | Cesim, pek iri, gövdesi büyük olan. İri yarı kişi. |
|
| Cesâmet | جَسَامَة | 1: Büyük olma durumu, ululuk. 2: Büyüklere yaraşır bağışlayıcı davranış. |
|
| Tecsîm | تَجْسِيم | Vücudlu gösterilme. Cisimlendirme. |
|
| Mücessem | مُجَسَّم | 1: Cisim durumunda olan. 2: Soyut kavramlar için somut bir varlıkta tam olarak belirmiş olan. |
|
| Tecessüm | تَجَسُّم | 1: Boyut kazanma, cisimlenme. 2: Görünmeye başlama, belirme. 3: Göz önüne gelme, canlanma. |
|
| Mütecessim | مُتَجَسِّم | Şekillenen, cisimlenerek görünen, gözle görünen. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
جِسْمٌ : İsim. Çoğulu: أَجْسَام
| 2:247 | قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ |
| Diyanet Meali: | Peygamberleri şöyle dedi: “Şüphesiz Allah, onu sizin üzerinize (hükümdar) seçti, onun bilgisini ve gücünü artırdı.” |
| 63:4 | وَإِذَا رَأَيْتَهُمْ تُعْجِبُكَ أَجْسَامُهُمْ |
| Diyanet Meali: | Onları gördüğün zaman kalıpları hoşuna gider. |