KÖK HARFLER: س ر ف

ANLAM: 

سَرِفَ : İşe karşı dikkatsiz, ihmalkar veya ihtiyatsız olmak.

AÇIKLAMA:

سَرَفٌ : Her ne kadar infakla ilgili kullanımı daha meşhur olsa, daha çok bilinse de “insanın işlediği her tür fiilde sınır aşmak” anlamına gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا : Onlar, harcadıkları zaman ne israf ederler ne de eli sıkı davranırlar (25/67); وَلاَ تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا : İsraf ile tez elden yetimlerin mallarını yemeğe kalkmayın (4/6).

Bazen “miktar” bazen de “keyfiyet, nitelik” göz önünde bulundurularak kullanılır. Bundan dolayı Süfyan şöyle demiştir: مَا أَنْفَقْتَ فِي غَيْرِ طَاعَةِ اللهِ فَهُوَ سَرَفٌ وَإِنْ كَانَ قَلِيلًا “Allah’a itaat maksadı dışında infak ettiğin her şey, isterse çok az olsun, bir israftır.” Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَلاَ تُسْرِفُوا إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ : İsraf etmeyin; çünkü Allah, israf edenleri sevmez (6/141). Şu sözüne gelince: وَأَنَّ الْمُسْرِفِينَ هُمْ أَصْحَابُ النَّارِ : Müsrifler, işte onlar ateş halkıdır (40/43). Yani “işlerinde sınırı aşmış olanlar…” Şöyle buyurmuştur: إِنَّ اللَّهَ لاَ يَهْدِي مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ : Kuşkusuz, Allah, haddi aşan yalancıları doğruya ulaştırmaz (40/28).

Lut kavmi müsrifler olarak adlandırılmıştır. Çünkü onlar Yüce Allah’ın نِسَآؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ : Kadınlar sizin tarlanızdır. O hâlde tarlanıza dilediğiniz şekilde varın (2/223) sözünde zikredilen, kendilerine tahsis edilmiş olan tarlaya tohum atma hususunda haddi aşmışlardır.

Şu sözüne gelince: يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ : Ey nefislerine karşı aşırı giden kullarım (39/53). Bu söz malla ilgili israfı da, başka türden israfı da içermektedir.

Şu sözüne gelince: فَلاَ يُسْرِفْ فِي الْقَتْلِ : Öldürmede aşırı gitmesin (17/33). Burada kişinin öldürmede israf etmesi, “öldürülen kişinin katilinden başkasını öldürmesi” demektir. Bu ise ya onu bırakıp ondan daha şerefli birini öldürme ya da katilin öldürülmesinin ötesine geçip, cahiliye döneminde yapıldığı gibi, ayrıca başkasının da öldürülmesi şeklinde olur.

Araplar مَرَرْتُ بِكُمْ فَسَرَفْتُكُمْ sözü de buradan gelir. Buradaki فَسَرَفْتُكُمْ fiili “sizi bilmezlikten geldim” anlamındadır. Çünkü bunu diyen kişi, geçmemesi gereken bir şeyi geçerek onu bilmezlikten gelmiştir. Bundan dolayı سَرَفَ fiili bu anlamda yorumlanmıştır.

سُرْفَةٌ : Yaprak yiyen bir tür böcek. Onda israf anlamının olduğu düşünüldüğünden dolayı böyle adlandırılmıştır. “Ağacın yaprakları سُرْفَةٌ tarafından yendi veya ağaca سُرْفَةٌ düştü” anlamında سُرِفَتِ الشَّجَرَةُ denir. Böyle olan ağaca مَسْرُوفَةٌ denir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

سَرِفَ (geniş zaman يَسْرَفُ mastar isim سَرَفٌ):

سَرَفَ الْاَمْرَ : İşe karşı dikkatsiz, ihmalkar veya ihtiyatsızdı.

مَا فِى عَطَائِهِمْ مَنٌّ وَ لَا سَرَفٌ : Onların çıkarlarında herhangi bir ayıp veya gaflet yoktur.

اَسْرَفَ (mastar isim اِسْرَافٌ): Dikkatsiz, ihmalkar veya ihtiyatsızdı; meşru sınırı veya ölçüyü aştı ya da geçti; aşırı veya ölçüsüz bir biçimde davrandı.

اَسْرَفَ الْمَالَ veya اَسْرَفَ فِى مَالِهِ : Malını savurgan bir biçimde harcadı.

اِسْرَافٌ birçok hatanın, cürümün, suçun, günahın işlenmesi, manasına da gelmektedir.

اَلْاِسْرَافُ فِى الْقَتْلِ : Gerekli yetki olmaksızın öldürme; bir maktül için birden fazla kimseyi öldürme; öldürmeden önce sakatlama ya da kötürüm bırakma.

اَكَلَهُ اِسْرَافًا : O şeyi hızlı bir biçimde yedi.

مُسْرِفٌ (ismi fail): Aşırılık yapan ya da doğru sınırları aşan kişi; haddi aşma.