KÖK HARFLER: س ح ر

ANLAM: 

سَحَرَ : Birisini kalbinden vurmak ya da yaralamak. Birisini usulünden, yolundan döndürmek.

AÇIKLAMA:

سَحَرٌ : Nefes borusunun ucu. Akciğerler. Korkak biriyle ilgili “utangaçlıktan ve korkaklıktan dolayı akciğerleri şişti” anlamında اِنْتَفَخَ سَحْرُهُ denmiştir.

بَعِيرٌ سَحِيرٌ : Ciğeri (سَحَرٌ) büyük deve.

سُحَارَة : Hayvan boğazlandığında sökülüp atılan سَحَرٌ (nefes borusunun ucu, akciğerler). نُفَايَة (arık) ve سُقَاطَة (döküntü) kelimeleri ile aynı yapıda oluşturulmuştur.

Şöyle denmiştir: سِحْرٌ kelimesi buradan türetilmiştir ki temelde “سَحَرٌ’e dokunma veya vurma” anlamına gelir. سِحْرٌ kelimesi çeşitli anlamlarda kullanılır: 

1. Birincisi: Aldatma, hile ve hiçbir hakikati olmayan hayaller gösterme. Mesela göz bağcının veya hokkabazın el çabukluğuyla, gözleri asıl yaptığından başka tarafa çevirmesi, gözlere başka bir şey yaptığı görüntüsünü vermesi ve nemimecinin, kovcunun kulakların doğruyu, hakikati duymasını engelleyen yaldızlı söz söylemesi gibi. Yüce Allah’ın şu sözünde bu çerçevededir: سَحَرُوا أَعْيُنَ النَّاسِ وَاسْتَرْهَبُوهُمْ : İnsanların gözlerini büyülediler ve onları ürküttüler (7/116). Yüce Allah şöyle buyurmuştur: فَإِذَا حِبَالُهُمْ وَعِصِيُّهُمْ يُخَيَّلُ إِلَيْهِ مِن سِحْرِهِمْ أَنَّهَا تَسْعَى : Sihirbazların değnekleri ve ipleri, sihirleri yüzünden, Musa’ya sanki yürüyorlarmış gibi geldi (20/66). Bu bakış açısından hareketle Hazreti Musa’yı (a.s.) سَاحِرٌ (sihirbaz) olarak adlandırıp şöyle demişlerdir: وَقَالُوا يَا أَيُّهَا السَّاحِرُ ادْعُ لَنَا رَبَّكَ : Ey büyücü, bizim için Rabbine du’â et, dediler (43/49). 
2. İkincisi: Bir şekilde kendisine yaklaşarak, şeytanın yardımını celb etmeyi, çekmeyi isteme. Mesela: هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلَى مَن تَنَزَّلُ الشَّيَاطِينُ * تَنَزَّلُ عَلَى كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ : Şeytanların kime indiğini size bildireyim mi? Onlar her günâhkar iftiracıya iner (26/221-222). Şu sözünde de bu çerçevededir: وَلَكِنَّ الشَّيْاطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ : Fakat şeytanlar küfre sapmıştı; insanlara büyüyü öğretiyorlardı (2/102). 
3. Üçüncüsü: Ağtam’ın savunduğu bir görüştür. Bu bir fiilin adıdır. Bunlar batıl bir şekilde kişinin bu fiilin kuvveti sayesinde suretleri ve tabiatları değiştirip insanı mesela eşek haline getirdiğini iddia ederler. İlimde derinlik sahibi alimlere göre bunun hiçbir gerçekliği yoktur.

Bazen: 

1. Sihrin güzelliği düşünülmüş ve mesela إِنَّ مِنَ الْبَيَانِ لَسِحْرًا “Elbette açık, anlaşılır veya beliğ konuşmada bir sihir vardır” denmiştir. 
2. Bazen de onun gerçekleştirilmesindeki incelik düşünülerek mesela doktorlar اَلطَّبِيعَةُ سَاحِرَةٌ (tabiat büyüleyicidir) demişlerdir. Etkisi ince ve latif olduğundan dolayı da “gıdayı” سِحْرٌ olarak adlandırmışlardır. 

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَسْحُورُونَ : Aslında, biz büyüye çarptırılmış bir toplumuz (15/15). Yani “böyle, gerçek bilgimizden uzaklaştırılıp başka bir tarafa çevrilmiş bir toplum…” Şu sözünde de bu çerçevededir: قَالُوا إِنَّمَا أَنْتَ مِنَ الْمُسَحَّرِينَ : “Sen, iyice büyülenmişlerdensin” dediler (26/153). 

1. Şöyle denmiştir: Buradaki أَنْتَ مِنَ الْمُسَحَّرِينَ sözü, “Sen kendisine سَحَرٌ verilenlerdensin” anlamındadır. Burada onun da yiyecek ihtiyacının olduğuna dikkat çekilmek istenmiştir. (Yani müşrikler Hz. Salih’in gıdaya muhtaç olduğuna dikkat çekmek için “Sen kendilerine ciğer (سَحَرٌ) verilenlerdensin” dediler.) Bu bakımdan şu sözüne benzer: وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ : “Nasıl olur da bu elçi yemek yiyor” dediler (25/7). مَا أَنْتَ إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُنَا : Sen de bizim gibi bir insansın (26/154) sözündeki gibi, burada da onun bir beşer olduğuna dikkatleri çekmiştir. 
2. Bir görüşe göre ise bu söz, “Sen kendine sihir verilenlerdensin. O sihrin latifliğiyle ve inceliğiyle getirdiğin ve iddia ettiğin bu şeylerle uğraşıyorsun” anlamındadır.

Yüce Allah’ın şu sözü her iki anlama da hamledilmiştir: إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلاَّ رَجُلاً مَسْحُورًا : Siz büyülenmiş bir adamdan başkasına uymuyorsunuz! (17/47).

Şöyle buyurmuştur: فَقَالَ لَهُ فِرْعَونُ إِنِّي لاَظُنُّكَ يَا مُوسَى مَسْحُورًا : Fir’avn ona: “Ey Mûsâ, ben seni büyülenmiş sanıyorum” demişti (17/101). Şu sözü ikinci anlama delalet eder: إِنْ هَذَا إِلاَّ سِحْرٌ مُبِينٌ : Bu, apaçak bir büyüdür (34/43). Şöyle buyurmuştur: وَجَاءوا بِسِحْرٍ عَظِيمٍ : …ve büyük bir büyü sergilediler (7/116); أَسِحْرٌ هَذَا وَلاَ يُفْلِحُ السَّاحِرُونَ : Büyü müdür bu? Halbuki büyücüler, iflah olmazlar! (10/77); فَجُمِعَ السَّحَرَةُ لِمِيقَاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ : Büyücüler belli bir günün belirlenen vaktinde bir araya getirildi (26/38); فَأُلْقِيَ السَّحَرَةُ سُجَّدًا : Bunun üzerine büyücüler secdeye kapandılar (20/70). 

سَحَرٌ ve سُحْرَةٌ : Gecenin sonundaki karanlığın günün ilk ışıklarıyla karışması. Ayrıca “bu zaman dilimine” ad olarak konmuştur. Şöyle kullanılır:

لَقِيتُهُ بِأَعْلَى السَّحَرَيْنِ : Onunla سَحَرٌ yani seher denen vaktin başlarında karşılaştım.

مُسْحِرٌ : Seher denen vakitte dışarı çıkan.

سَحُورٌ ise, سَحَرٌ yani seher denen vakitte yenen yemeğin adı.

تَسَحُّرٌ : Bu yemeği yemek. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

سَحَرَ (geniş zaman يَسْحَرُ mastar isim سِحْرٌ):

سَحَرَهُ : Onu kalbinden vurdu ya da yaraladı.

سَحَرَهُ عَنْ كَذَا : Onu böyle bir şeyden döndürdü.

سَحَرَهُ عَنْ وَجْهِهِ : Onu usulünden, yolundan veya olma biçiminden döndürdü.

سُحِرَ : Yolundan döndürülmüştü.

سَحَرَهُ : Onu nefretten aşka döndürdü; onu mest etti ya da büyüledi.

سَحَّرَهُ : Onu bir hayli mest etti ya da büyüledi.

سَحَّرَ اَعْيُنَهُ : Gözlerini mest etti ya da büyüledi.

سَحَّرَ الشَّىْءَ عَنْ وَجْهِهِ : O (büyücü) görünüşte o şeyin olduğu biçimini değiştirdi, batıl olanın doğru ve hak biçiminde görünmesini sağladı ve o şeyin gerçekte olduğundan farklı bir şekilde farz edilmesine sebep oldu.

سَحَرَهُ بِكَلَامِهِ (aynı zamanda şu şekilde: سَحَّرَهُ): Yumuşak ve zarif konuşması ve mahiyetinin güzelliği sayesinde onun ona meyletmesine sebep oldu.

سَحَرَهُ : Onu kandırdı, aldattı, aklını çeldi, büyüledi ya da altetti.

سَحَرَهُ بِالطَّعَامِ وَالشَّرَابِ : Onu besledi, yiyecek ve içeceğe dair hissiyatından saptırdı.

سَحَرَ الْفِضَّةَ : Gümüşü parlattı.

سَحَرَ الْمَطَرُ الطِّينَ : Yağmur balçığı, toprağı veya tozu berbat etti ki kullanmaya uygun değildi.

سَحَرَ عَنِ الْاَمْرِ : Belli bir mesafeye gitti ya da işten çok uzaklaştı.

سِحْرٌ : Bir şeyin olduğu biçimden başka bir biçime dönmesi, sihir veya büyü, çünkü büyücü batıl olanın hak biçiminde görünmesine, o şeyin gerçekte olduğundan farklı bir şekilde farz edilmesine sebep olduğunda, o şeyi olduğu biçimden farklı bir biçime çevirmiş gibidir; batıl olanın hak biçiminde ortaya koyulması; sebebi saklı olan ve olduğundan farklı bir biçimde farz edilen her tür hadise; taklit ve hileyle yapılmış süsleme. Çürütme ve bozma; hileli bir yöntem; hilekarlık; kötülük; ustaca konuşma, anlamına da gelmektedir. Beceri, bilim. Yiyecek.

اِنَّ مِنَ الْبَيَانِ لَسِحْرًا : Muhakkak ki büyü gibi olan bir tür konuşma sanatı vardır (Hadis-i şerif). 

مَنْ تَعَلَّمَ بَابًا مِنَ النُّجُومِ فَقَدْ تَعَلَّمَ بَابًا مِنَ السِّحْرِ : Astronominin işleyişini öğrenen kimse bilimin bir dalını öğrenir (Hadis-i şerif). 

غَيْثٌ ذُو سِحْرٍ : Aşırı bol yağmur.

سَاحِرٌ (çoğul hali سَحَرَةٌ ve سَاحِرُونَ): Bir büyücü; bir sihirbaz; bir sahir. ساحِرٌ bilgili, usta veya zeki, manasına da gelmektedir.

لَهَا عَيْنٌ سَاحِرَةٌ : Büyüleyici veya mest eden bir gözü var.

سَحَّارٌ kelimesi سَاحِرٌ ile eş anlamlıdır ancak daha yoğun bir anlamı vardır ya da alışkanlık veya sıklıkla yapılma manasındadır.

سَحَرَ (geniş zaman يَسْحَرُ): Sabah erkenden, günün ilk kısmında, ya da sabah namazı ile gün doğumu arasında çıkıp gitti.

سَحَرٌ : Şafaktan önceki zaman; seher vakti; ya da gecenin son kısmı; karanlığın üzerine yayılan aydınlık; had (çoğulu: اَسْحَارٌ).

اٰتَيْتُهُ بِسَحَرٍ : Şafaktan az önce ona geldim.

مَسْحُورٌ (ismi meful): Büyülenmiş.

مُسَحَّرٌ : Büyülenmiş kişi, مَسْحُورٌ ile eş anlamlı: fakat daha yoğun bir manada.