خ ص م

KÖK HARFLER:  خ ص م

ANLAM: 

خَصِمَ : Bir anlaşmazlık yaşamak, tartışmak ya da meşru bir anlaşmazlığa düşmek.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

خَصِمَ (geniş zamanlı يَخْصَمُ mastar ismi  خَصْمٌ): Bir anlaşmazlık yaşadı, tartıştı ya da meşru bir anlaşmazlığa düştü.

خَاصَمَهُ (mastar ismi  مُخَاصَمَةٌ ve خِصَامٌ ) : Onunla bir anlaşmazlık yaşadı, tartıştı ya da onunla bir anlaşmazlığa düştü.

خَاصَمْتُهُ فَخَصِمْتُهُ : Onunla bir anlaşmazlık yaşadım ya da onunla tartıştım ya da onunla bir anlaşmazlığa düştüm ve tartışma veya anlaşmazlıkta ona üstün geldim. 

اِخْتَصَمُوا (geniş zamanlı يَخْتَصِمُونَ şu sözcüğe denktir: يَخِصِّمُونَ  veya تَخَاصَمُوا): Onlar birbiriyle tartıştı ya da bir anlaşmazlığa düştü.

اِخْتَصَمَا اِلَيْهِ : Her biri haklı olduğu iddiasında bulunarak bir davanın karara bağlanması için ona başvurdu.

تَخَاصَمَ الْقَوْمُ : İnsanlar çekişti ve tartıştı.

خَصِيمٌ ve خَصْمٌ : Bir tartışmada karşı taraf; davacı; bir muhalif.

خَصْمٌ eril ve dişil ve tekil ve çoğul olarak benzer biçimde kullanılmaktadır, çünkü esasen bir mastar ismidir, ancak şu ikil biçime de sahiptir: خَصْمَانِ ve çoğul hali şudur: خُصُومٌ ve خِصَام .

خَصْمٌ çoğul hali خِصَامٌ : ihtilafçılar, davacılar; hasımlar; düşmanlar manasına gelmektedir.

الخِصَامُ : Niza’, mücadele, çekişme.

خَصِيمٌ : Çekişen, mücadele eden, hasım, taraf tutan, kavgacı.

خَصِمٌ : Ziyade husumet sahibi, pek kavgacı, amansızca düşmanlık eden. Çoğulu: خَصِمُونَ ve اَخْصَام

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


TürAdetAnlamÖrnek
اِخْتَصَمَfiil-VIII8Niza etti, çekişti (cemaat halinde)36/49
خَصِيمٌisim3Çekişen, mücadele eden, hasım, taraf tutan, kavgacı36/77
خَصْمٌisim3Hasım, çekişen38/22
خَصِمٌisim1Ziyade husumet sahibi, çok kavgacı, amansızca düşmanlık eden43/58
خِصَامٌisim2Düşmanlıki tartışma, münakaşa, kavga2/204
تَخَاصُمٌisim1Niza’ etmek, çekişmek (cemaat halinde)38/64

Toplam18

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Hasm خَصْم Muhalif. Karşı taraf. Düşman.
Hasîm خَصِيم Hasım olan, husumet eden, düşmanlık eden.
Husûmet خُصُومَة Hasım olma durumu. Düşmanlık.
Muhâsım مُخَاصِم Birbirine düşman olanlardan her biri. Düşmanlık eden.
Muhâsama مُخَاصَمَة Muhalefet. İki taraf arasındaki düşmanlık. Birbiri ile çekişmek. Birbirine husumet etmek.
İhtisâm اِخْتِصَام Düşmanlık, husumet, muhâsame.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

اِخْتَصَمَ : Fiil-VIII.

3:44 وَمَا كُنْتَ لَدَيْهِمْ إِذْ يَخْتَصِمُونَ
Diyanet Meali: (Bu konuda) tartışırlarken de yanlarında değildin.
22:19 هَٰذَانِ خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ
Diyanet Meali: İşte iki hasım taraf ki, Rableri hakkında tartışmaya girmişlerdir. 
26:96 قَالُوا وَهُمْ فِيهَا يَخْتَصِمُونَ
Diyanet Meali: Orada onlar taptıklarıyla çekişerek şöyle derler…*
27:45 فَإِذَا هُمْ فَرِيقَانِ يَخْتَصِمُونَ
Diyanet Meali: Bir de ne görsün, onlar birbiriyle çekişen iki grup olmuşlar.
36:49 مَا يَنْظُرُونَ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً تَأْخُذُهُمْ وَهُمْ يَخِصِّمُونَ
Diyanet Meali: Onlar ancak, çekişip dururlarken kendilerini yakalayacak korkunç bir ses bekliyorlar.*
38:69 مَا كَانَ لِيَ مِنْ عِلْمٍ بِالْمَلَإِ الْأَعْلَىٰ إِذْ يَخْتَصِمُونَ
Diyanet Meali: “Aralarında tartıştıkları sırada, yüce topluluğa (ileri gelen melekler topluluğuna) dair benim hiçbir bilgim yoktu.”*
39:31 ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عِنْدَ رَبِّكُمْ تَخْتَصِمُونَ
Diyanet Meali: Sonra şüphesiz siz kıyamet günü Rabbinizin huzurunda muhakeme edileceksiniz.*
50:28 قَالَ لَا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَقَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ
Diyanet Meali: Allah, şöyle der: “Benim huzurumda çekişmeyin. Çünkü ben bu (konudaki) uyarıyı size önceden yaptım.”*

خَصِيمٌ : İsim.

4:105وَلَا تَكُنْ لِلْخَائِنِينَ خَصِيمًا
Diyanet Meali:Sakın hainlerin savunucusu olma.
16:4

خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ
Diyanet Meali:İnsanı nutfeden (bir damla sudan) yarattı. Böyle iken bakarsın ki o, Rabbine açık bir hasım kesilmiştir.*
36:77أَوَلَمْ يَرَ الْإِنْسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ
Diyanet Meali:İnsan, bizim, kendisini az bir sudan (meniden) yarattığımızı görmedi mi ki, kalkmış apaçık bir düşman kesilmiştir.*

خَصْمٌ : İsim.

22:19 هَٰذَانِ خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ
Diyanet Meali: İşte iki hasım taraf ki, Rableri hakkında tartışmaya girmişlerdir.
38:21 وَهَلْ أَتَاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرَابَ
Diyanet Meali: Sana davacıların haberi geldi mi? Hani onlar duvarı aşarak mabede girmişlerdi.*
38:22 خَصْمَانِ بَغَىٰ بَعْضُنَا عَلَىٰ بَعْضٍ فَاحْكُمْ بَيْنَنَا بِالْحَقِّ
Diyanet Meali: Biz, iki davacı grubuz. Birimiz diğerine haksızlık etmiştir. Aramızda adaletle hükmet. 

خَصِمُونَ : İsim. Kurallı Erkek Çoğul. Tekili: خَصِمٌ

43:58 مَا ضَرَبُوهُ لَكَ إِلَّا جَدَلًا بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ
Diyanet Meali: Bunu sadece seninle tartışmak için ortaya attılar. Şüphesiz onlar kavgacı bir toplumdur.

خِصَامٌ : İsim.

2:204وَيُشْهِدُ اللَّهَ عَلَىٰ مَا فِي قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ
Diyanet Meali:Bir de kalbindekine (Sözünün özüne uyduğuna) Allah’ı şahit tutar. Hâlbuki o, düşmanlıkta en amansız olandır.
43:18أَوَمَنْ يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ وَهُوَ فِي الْخِصَامِ غَيْرُ مُبِينٍ
Diyanet Meali:Süs içerisinde (narin bir biçimde) yetiştirilen ve tartışmada (delilini erkekler gibi) açıklayamayanı mı Allah’a isnad ediyorlar?*

تَخَاصُمٌ : İsim. Masdar. Tefâul Bâbı (VI. Bâb). 

38:64 إِنَّ ذَٰلِكَ لَحَقٌّ تَخَاصُمُ أَهْلِ النَّارِ
Diyanet Meali: Şüphesiz bu, cehennemliklerin birbirleriyle çekişmesi kesin bir gerçektir.*