KÖK HARFLER: ف س د
ANLAM:
فَسَدَ – فَسُدَ : (Bir şey veya kişi) kötü, şer, yozlaşmış, güvenilmez, ahlaksız, bozulmuş olmak. Erdem veya faydadan yoksun olmak. Berbat olmak, fesada uğramış, bozulmuş bir durumda olmak. Bir düzensizlik, yıkım, ziyan veya çöküş durumunda olmak. Daha da kötüleşmek. Hükümsüz, geçersiz veya önemsiz hale gelmek. Boşa çıkmak, helak olmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
فَسَدَ (geniş zaman يَفْسُدُ ve يَفْسِدُ) ve فَسُدَ (geniş zaman يَفْسُدُ mastar isim فَسَادٌ ve فُسُودٌ): O şey veya kişi kötü, şer, yozlaşmış, güvenilmez, ahlaksız, bozulmuş idi; erdem veya faydadan yoksundu; berbat olmuş, fesada uğramış, bozulmuş bir durumda idi; bir düzensizlik, yıkım, ziyan veya çöküş durumundaydı; o şey daha da kötüleşti; o şey hükümsüz, geçersiz veya önemsiz hale geldi; o şey boşa çıktı ya da helak oldu (zıt anlamlısı: صَلَحَ).
اَفْسَدَ : O kişi veya şey kötü, şer, yozlaşmış, güvenilmez, ahlaksız; erdemden, faydadan yoksun kıldı; o şey berbat etti, bozdu, ziyan verdi, bulaştırdı; o şey mahvetti, harap etti, düzenini bozdu, altüst etti (zıt anlamlısı: اَصْلَحَ).
اَفْسَدَ الْمَالَ : Malı ziyan etti.
اَفْسَدَ اِلَيْهِ : Ona karşı dürüst olmayan bir biçimde davrandı ya da ona kötülük yaptı.
اَفْسَدَ الْقَوْمَ : İnsanlar arasında bozgun veya ihtilaf yarattı, ihtilafa neden oldu.
مُفْسِدٌ : Dürüst olmayan bir biçimde davranan, bozguna neden olan kişi, ahlaksız veya kötü bir kimse.
فَسَادٌ : Kötülük, ahlaksızlık, bayağılık veya sahtekarlık; erdem veya faydadan yoksun olma durumu; berbat olmuş, bozulmuş bir durum; bir kargaşa, düzensizlik veya yıkım, ziyan veya çöküş durumu (zıt anlamlısı: صَلَاحٌ); iyiliğin kuraklığı, kısırlığı, yokluğu veya kıtlığı.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| فَسَدَ | fiil-I | 3 | Bozuldu, fesada uğradı | 23/71 |
| أَفْسَدَ | fiil-IV | 15 | İfsad etti, bozdu, fesat çıkardı | 47/22 |
| فَسَادٌ | isim | 11 | Bozulmak, fesada uğramak | 89/12 |
| مُفْسِدٌ | isim | 21 | Fesad çıkaran | 18/94 |
|
| Toplam | 50 |
|
|
BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR:
Benzer Manada Kelimeler
- فَسَدَ (a)
- فَسَدَ (b)
- فَسُدَ
- أَفْسَدَ (a)
- أَفْسَدَ (b)
- فَسَادٌ (a)
- فَسَادٌ (b)
- فَسَادٌ (c)
- مُفْسِدٌ
Zıt Manada Kelimeler
- فَسَدَ (a)
- فَسَدَ (b)
- فَسُدَ
- أَفْسَدَ (a)
- أَفْسَدَ (b)
- فَسَادٌ (a)
- فَسَادٌ (b)
- فَسَادٌ (c)
- مُفْسِدٌ
AÇIKLAMA:
‘USUVV ile FESÂD kelimeleri arasındaki fark
( ع ث و – ف س د )
‘Usuvv, “fesâdın çokluğu anlamına gelir. Yüce Allah, velâ ta’sû fi’l arzi müfsidîne (yeryüzünde fesâdı çoğaltmayın) (Bakara / 60) buyurmaktadır. (Farklar Sözlüğü 312) Bknz: ( ع ث و )
FESÂD ile KABÎH kelimeleri arasındaki fark
( ف س د – ق ب ح )
Fesâd, “hikmetin gerektirdiği ölçüyü değiştirmek”tir. Bunun delili, kelimenin “hikmetin gerektirdiği doğru yol” anlamına gelen salâh kelimesinin zıddı olmasıdır. Biri, hikmetin gerektirdiği ölçüyü eksik bırakır ya da bu ölçüyü aşarsa, “salâh yapmamış” olur. Bu ölçüye uygun davranırsa, “salah yapmış” olur. Kabîh ise, “hikmeti ortadan kaldıran şey”dir ve bu kelimede “ölçü” anlamı yoktur. (Farklar Sözlüğü 312) Bknz: ( ق ب ح )
FESÂD ile GAYY kelimeleri arasındaki fark
( ف س د – غ و ي )
Her gayy, “kabîh / çirkin”dir. Oysa fesâd, “kabîh / çirkin” olmayabilir. Çürüdüğü için elmanın fesâdı / bozulması gibi. Böylece elmanın ilk bulunduğu durumda değişiklik olur. “Falan kişi fâsiddir (bozuktur)” dediğimiz zaman, bu, o kimsenin “fâcir” (günahkâr) olmasını gerektirir. Eğer ennehû gâvin (o azgındır) dersen, bu da, onun mezheb ve itikâdının fâsid / bozuk olmasını gerektirir.
(Farklar Sözlüğü 313) Bknz: ( غ و ي )
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Fesâd | فَسَاد | Bozuk ve fenalık. Karışıklık. |
| Fâsid | فَاسِد | Bozguncu. |
| Mefsedet | مَفْسَدَة | Bozukluk, fenalık, fesatçılık. |
| İfsâd | إِفْسَاد | Bozmak. Azdırmak. Fesada uğratmak. Fitne salmak. Karıştırmak. |
| Müfsid | مُفْسِد | İfsad eden, fenalaştıran. Bozan. |
| İnfisâd | اِنْفِسَاد | Bozulma, fesada uğrama. |
| İstifsâd | اِسْتِفْسَاد | Bir şeyin bozulmasını arzulama, fesadını isteme. |
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
فَسَدَ : Fiil-I.
| 2:251 | وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ |
| Diyanet Meali: | Eğer Allah’ın; insanların bir kısmıyla diğerlerini savması olmasaydı, yeryüzü bozulurdu. |
| 21:22 | لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا |
| Diyanet Meali: | Eğer yerde ve gökte Allah’tan başka ilâhlar olsaydı, kesinlikle ikisinin de düzeni bozulurdu. |
| 23:71 | وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَاءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ |
| Diyanet Meali: | Eğer hak onların arzularına uysaydı, gökler ile yer (ve onlarda bulunanlar) elbette bozulur giderdi. |
أَفْسَدَ : Fiil-IV.
| 2:11 | وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ قَالُوا إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ |
| Diyanet Meali: | Bunlara, “Yeryüzünde fesat çıkarmayın” denildiğinde, “Biz ancak ıslah edicileriz!” derler. * |
| 2:27 | وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ |
| Diyanet Meali: | Onlar, Allah’ın korunmasını emrettiği bağları (iman, akrabalık, beşerî ve ahlâkî bütün ilişkileri) koparan ve yeryüzünde bozgunculuk yapan kimselerdir. İşte onlar ziyana uğrayanların ta kendileridir. |
| 2:30 | قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ |
| Diyanet Meali: | Onlar, “Orada bozgunculuk yapacak, kan dökecek birini mi yaratacaksın?” demişlerdi. |
| 2:205 | وَإِذَا تَوَلَّىٰ سَعَىٰ فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا |
| Diyanet Meali: | O, (senin yanından) ayrılınca yeryüzünde bozgunculuk yapmağa… çalışır. |
| 7:56 | وَلَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا |
| Diyanet Meali: | Düzene sokulduktan sonra yeryüzünde bozgunculuk yapmayın. Allah’a (azabından) korkarak ve (rahmetini) umarak dua edin. |
| 7:85 | وَلَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا |
| Diyanet Meali: | “Düzene sokulduktan sonra yeryüzünde bozgunculuk etmeyin.” |
| 7:127 | أَتَذَرُ مُوسَىٰ وَقَوْمَهُ لِيُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | Sen (sihirbazları cezalandıracaksın da) Mûsâ’yı ve kavmini, bu ülkede fesat çıkarsınlar diye bırakacak mısın?” |
| 12:73 | قَالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ عَلِمْتُمْ مَا جِئْنَا لِنُفْسِدَ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | Dediler ki: “Allah’a andolsun, siz de biliyorsunuz ki biz bu ülkede fesat çıkarmaya gelmedik.” |
| 13:25 | وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَٰئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ |
| Diyanet Meali: | Allah’ın korunmasını emrettiği şeyleri (akrabalık bağlarını) koparanlar ve yeryüzünde fesat çıkaranlar var ya; işte lânet onlara, yurdun kötüsü (cehennem) de onlaradır. |
| 16:88 | زِدْنَاهُمْ عَذَابًا فَوْقَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يُفْسِدُونَ |
| Diyanet Meali: | Yapmakta oldukları bozgunculuklarına karşılık azaplarının üstüne azap ekleriz. |
| 17:4 | لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ |
| Diyanet Meali: | “Yeryüzünde muhakkak iki defa bozgunculuk yapacaksınız.” |
| 26:152 | الَّذِينَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَلَا يُصْلِحُونَ |
| Diyanet Meali: | “Yeryüzünde ıslaha çalışmayıp fesat çıkaranlar…” * |
| 27:34 | قَالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ إِذَا دَخَلُوا قَرْيَةً أَفْسَدُوهَا |
| Diyanet Meali: | (Kraliçe Belkıs) şöyle dedi: “Krallar bir memlekete girdi mi, orayı harap ederler.” |
| 27:48 | وَكَانَ فِي الْمَدِينَةِ تِسْعَةُ رَهْطٍ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَلَا يُصْلِحُونَ |
| Diyanet Meali: | Şehirde dokuz kişilik bir çete vardı. Bunlar yeryüzünde bozgunculuk yapıyorlar ve ıslaha çalışmıyorlardı. * |
| 47:22 | فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | Demek, yüz çevirdiğinizde yeryüzünde bozgunculuk çıkaracaksınız, öyle mi? |
فَسَادٌ : İsim.
| 2:205 | لِيُفْسِدَ فِيهَا وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْفَسَادَ |
| Diyanet Meali: | Yeryüzünde bozgunculuk yapmağa, ekin ve nesli yok etmeğe (çalışır). Allah ise bozgunculuğu sevmez. |
| 5:32 | مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا |
| Diyanet Meali: | “Kim, bir insanı, bir can karşılığı veya yeryüzünde bir bozgunculuk çıkarmak karşılığı olmaksızın öldürürse, o sanki bütün insanları öldürmüştür.” |
| 5:33 | إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا |
| Diyanet Meali: | Allah’a ve Resûlüne savaş açanların ve yeryüzünde bozgunculuk çıkarmaya çalışanların cezası; ancak öldürülmeleri …dir. |
| 5:64 | وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | Onlar yeryüzünde bozgunculuk çıkarmaya çalışırlar. Allah, bozguncuları sevmez. |
| 8:73 | إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِيرٌ |
| Diyanet Meali: | Eğer siz bunların gereğini yapmazsanız, yeryüzünde bir karışıklık ve büyük bir bozulma olur. |
| 11:116 | فَلَوْلَا كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُو بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | Sizden önceki nesillerden aklı başında kimseler (insanları) yeryüzünde bozgunculuk yapmaktan alıkoysalardı ya! |
| 28:77 | وَأَحْسِنْ كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | “Allah’ın sana iyilik yaptığı gibi sen de iyilik yap ve yeryüzünde bozgunculuk isteme.” |
| 28:83 | نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لَا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا |
| Diyanet Meali: | (İşte ahiret yurdu). Biz, onu yeryüzünde büyüklük taslamayan ve bozgunculuk çıkarmayanlara has kılarız. |
| 30:41 | ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ |
| Diyanet Meali: | İnsanların kendi işledikleri (kötülükler) sebebiyle karada ve denizde bozulma ortaya çıkmıştır. |
| 40:26 | إِنِّي أَخَافُ أَنْ يُبَدِّلَ دِينَكُمْ أَوْ أَنْ يُظْهِرَ فِي الْأَرْضِ الْفَسَادَ |
| Diyanet Meali: | “Çünkü ben onun, dininizi değiştireceğinden, yahut yeryüzünde bozgunculuk çıkaracağından korkuyorum.” |
| 89:12 | فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسَادَ |
| Diyanet Meali: | Bunlar, … oralarda pek çok bozgunculuk çıkaran kimselerdi. * |
مُفْسِدٌ : İsim. İsm-i Fâil. İf’âl Bâbı (IV. Bâb).
| 2:12 | أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَلَٰكِنْ لَا يَشْعُرُونَ |
| Diyanet Meali: | İyi bilin ki, onlar bozguncuların ta kendileridir. Fakat farkında değillerdir. * |
| 2:60 | وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | “Yalnız, yeryüzünde bozgunculuk yaparak fesat çıkarmayın.” |
| 2:220 | وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ |
| Diyanet Meali: | “Eğer onlara karışıp (birlikte yaşar)sanız (sakıncası yok). (Onlar da) sizin kardeşlerinizdir. Allah, bozguncuyu yapıcı olandan ayırır.” |
| 3:63 | فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِالْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | Eğer yüz çevirirlerse, şüphesiz ki Allah fesat çıkaranları çok iyi bilir. * |
| 5:64 | وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | Onlar yeryüzünde bozgunculuk çıkarmaya çalışırlar. Allah, bozguncuları sevmez. |
| 7:74 | فَاذْكُرُوا آلَاءَ اللَّهِ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | “Artık Allah’ın nimetlerini anın da yeryüzünde bozgunculuk yaparak karışıklık çıkarmayın.” |
| 7:86 | وَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | “Bakın, bozguncuların sonu nasıl oldu!?” |
| 7:103 | فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | Bak, bozguncuların sonu nasıl oldu. |
| 7:142 | اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | “Kavmim arasında benim yerime geç ve yapıcı ol. Sakın bozguncuların yoluna uyma.” |
| 10:40 | وَمِنْهُمْ مَنْ لَا يُؤْمِنُ بِهِ وَرَبُّكَ أَعْلَمُ بِالْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | (İçlerinden öylesi var ki ona, Kur’an’a inanır); yine onlardan öylesi de var ki ona inanmaz. Rabbin bozguncuları daha iyi bilendir. |
| 10:81 | إِنَّ اللَّهَ سَيُبْطِلُهُ إِنَّ اللَّهَ لَا يُصْلِحُ عَمَلَ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | “(Sizin bu yaptığınız sihirdir). Allah, onu elbette boşa çıkaracaktır. Çünkü Allah, bozguncuların işini düzeltmez. |
| 10:91 | آلْآنَ وَقَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَكُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | Şimdi mi?! Oysa daha önce isyan etmiş ve bozgunculardan olmuştun. * |
| 11:85 | وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | “İnsanların eşyalarını (mallarını ve haklarını) eksiltmeyin. Yeryüzünde bozgunculuk yaparak karışıklık çıkarmayın.” |
| 18:94 | إِنَّ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | “Ye’cüc ve Me’cüc (adlı kavimler) yeryüzünde bozgunculuk yapmaktadırlar.” |
| 26:183 | وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | “İnsanların mallarını ve haklarını eksiltmeyin. Yeryüzünde bozgunculuk yaparak karışıklık çıkarmayın.” * |
| 27:14 | فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | Ama bozguncuların sonunun nasıl olduğuna bir bak! |
| 28:4 | يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | (Onlardan bir kesimi eziyor), oğullarını boğazlıyor, kadınlarını ise sağ bırakıyordu. Şüphesiz o, bozgunculardandı. |
| 28:77 | وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | “Yeryüzünde bozgunculuk isteme. Çünkü Allah, bozguncuları sevmez.” |
| 29:30 | قَالَ رَبِّ انْصُرْنِي عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | (Lût) “Ey Rabbim! Şu bozguncu kavme karşı bana yardım et” dedi. * |
| 29:36 | وَارْجُوا الْيَوْمَ الْآخِرَ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ |
| Diyanet Meali: | “ Ahiret gününe ümit besleyin ve yeryüzünde bozgunculuk yaparak karışıklık çıkarmayın.” |
| 38:28 | أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَالْمُفْسِدِينَ فِي الْأَرْضِ |
| Diyanet Meali: | Yoksa biz iman edip salih ameller işleyenleri, yeryüzünde fesat çıkaranlar gibi mi tutacağız? |