ز ي ن

KÖK HARFLER: ز ي ن

ANLAM: 

زَانَ : Bir kişiyi veya şeyi süslemek, bezemek, donatmak, allayıp pullamak, güzelleştirmek, süslemek.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

زَانَ (geniş zaman يَزِينُ mastar isim زَيْنٌ) ve زَيَّنَ (geniş zaman يُزَيِّنُ mastar isim تَزْيِينٌ):

زَيَّنَهُ ve زَانَهُ : O kişi veya şey, o kişiyi veya şeyi süsledi, bezedi, donattı, allayıp pulladı, güzelleştirdi, süsledi.

زَيَّنَهُ şu manaya da gelmektedir: O şeyin güzel görünmesini sağladı, o şey onun gösterişiydi, o şeyi ona methetti.

زِينَةٌ : Sayesinde birinin süslendiği, bezendiği, donatıldığı, allayıp pullandığı, güzel hale getirildiği, güzelleştirildiği bir şey; kullanılması ile birinin süslendiği bir şey; bir ziynet, süs, bezeme, süsleme, güzellik veya güzelleştirme, süsleme, vb. yolları; güzellik. Güzellik üç türdür: zihinsel, ilim veya bilim ve hayırlı inançlar; ve bedensel, güç ve endam, ve görünüş ve dış güzellik; zenginlik ve mertebe veya makam veya saygınlık gibi ( زِينٌ çoğul hali). Tüm bu türlerden Yüce Kur’an’da bahsedilmiştir (57:20;24:31;18:46).

زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا : Zenginlik ve çocuklar dahil olmak üzere dünya hayatının süsü, süslemesi, gösterişi, ihtişamı veya şatafatı.

يَوْمُ الزِّينَةِ : Bayram günü (20:59)

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek Açıklama
زَيَّنَ fiil-II 26 Güzelleştirdi, süsledi, tezyin etti 8/48 Meçhulü: زُيِّنَ
اِزَّيَّنَ fiil-V 1 Güzelleşti, süslendi, müzeyyen oldu 10/24 Aslı: تَزَيَّنَ
زِينَةٌ isim 19 Süs, zinet 20/87

Toplam 46


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

  • زَانَ
  • زَيَّنَ

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Zeyn زَيْن Ziynet, süs. Süslemek.
Zînet (Ziynet) زِينَة Süs, bezek. Kadınlara mahsus kıymetli eşya.
Tezyîn تَزْيِين Bezeme, süsleme, donama.
Müzeyyen مُزَيَّن Süslenmiş, bezenmiş, ziynetli.
İzyân إِزْيَان Süslenme, donatılma.
Tezeyyün تَزَيُّن Süslenme. Bezenme.
Mütezeyyin مُتَزَيِّن Süslenen, ziynetlenen.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

زَيَّنَ : Fiil-II. Meçhulü: زُيِّنَ

2:212 زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا
Diyanet Meali: İnkâr edenlere dünya hayatı süslü gösterildi. 
3:14 زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ
Diyanet Meali: Kadınlar, oğullar … gibi nefsin şiddetle arzuladığı şeyler insana süslü gösterildi.
6:43 وَلَٰكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
Diyanet Meali: Fakat (onu yapmadılar) kalpleri katılaştı. Şeytan da yapmakta olduklarını zaten onlara süslü göstermişti.
6:108 كَذَٰلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ
Diyanet Meali: Böylece her ümmete yaptıklarını süslü gösterdik. Sonra dönüşleri ancak Rablerinedir. 
6:122 كَذَٰلِكَ زُيِّنَ لِلْكَافِرِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
Diyanet Meali: İşte kâfirlere, işlemekte oldukları çirkinlikler böyle süslü gösterilmiştir.
6:137 وَكَذَٰلِكَ زَيَّنَ لِكَثِيرٍ مِنَ الْمُشْرِكِينَ قَتْلَ أَوْلَادِهِمْ شُرَكَاؤُهُمْ
Diyanet Meali: Yine bunun gibi, Allah’a ortak koşanların çoğuna, koştukları ortaklar, çocuklarını öldürmelerini güzel gösterdi ki..
8:48 وَإِذْ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ الْيَوْمَ مِنَ النَّاسِ
Diyanet Meali: Hani şeytan onlara yaptıklarını süslemiş ve, “Bu gün artık insanlardan size galip gelecek (kimse) yok..” demişti. 
9:37 فَيُحِلُّوا مَا حَرَّمَ اللَّهُ زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمَالِهِمْ
Diyanet Meali: Böylece Allah’ın haram kıldığını helâl kılmak için (haram ayı bir yıl helâl, bir yıl haram sayıyorlar). Onların bu çirkin işleri, kendilerine süslenip güzel gösterildi.
10:12 كَذَٰلِكَ زُيِّنَ لِلْمُسْرِفِينَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
Diyanet Meali: İşte o haddi aşanlara, yapmakta oldukları şeyler, böylece süslenmiş (hoş gösterilmiş)tir.
13:33 بَلْ زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مَكْرُهُمْ وَصُدُّوا عَنِ السَّبِيلِ
Diyanet Meali: Hayır, inkâr edenlere hileleri güzel gösterildi ve onlar doğru yoldan saptırıldılar. 
15:16 وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِي السَّمَاءِ بُرُوجًا وَزَيَّنَّاهَا لِلنَّاظِرِينَ
Diyanet Meali: Andolsun, biz gökte burçlar yaptık ve onu, bakanlar için süsledik. *
15:39 قَالَ رَبِّ بِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ
Diyanet Meali: İblis, “Rabbim! Beni azdırmana karşılık, andolsun ki yeryüzünde kötülükleri onlara güzel göstereceğim
16:63 تَاللَّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَىٰ أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ
Diyanet Meali: Allah’a andolsun, senden önceki ümmetlere peygamberler gönderdik. Fakat şeytan onlara işlerini güzel gösterdi. 
27:4 إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَيَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ
Diyanet Meali: Şüphesiz, ahiret hayatına inanmayanların işlerini biz kendilerine güzel göstermişizdir..
27:24 وَجَدْتُهَا وَقَوْمَهَا يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ
Diyanet Meali: “Onun ve kavminin, Allah’ı bırakıp güneşe taptıklarını gördüm. Şeytan, onlara yaptıklarını süslü göstermiş..”
29:38 وَعَادًا وَثَمُودَ وَقَدْ تَبَيَّنَ لَكُمْ مِنْ مَسَاكِنِهِمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ
Diyanet Meali: Âd ve Semûd kavimlerini de helâk ettik. Bu, onların (harap olmuş) yurtlarından size besbelli olmuştur. Şeytan, onlara işlerini süslemiş…
35:8 أَفَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ
Diyanet Meali: Kötü ameli kendisine süslü gösterilip de onu güzel gören kimse, (ameli iyi olan kimse gibi mi olacaktır)? Şüphesiz Allah dilediğini saptırır…
37:6 إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ
Diyanet Meali: Biz, en yakın göğü zinetlerle, yıldızlarla donattık. *
40:37 وَكَذَٰلِكَ زُيِّنَ لِفِرْعَوْنَ سُوءُ عَمَلِهِ وَصُدَّ عَنِ السَّبِيلِ
Diyanet Meali: Böylece Firavun’a yaptığı kötü iş süslü gösterildi ve doğru yoldan saptırıldı.
41:12 وَزَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَحِفْظًا
Diyanet Meali: En yakın göğü kandillerle süsledik ve onu koruduk.
41:25 وَقَيَّضْنَا لَهُمْ قُرَنَاءَ فَزَيَّنُوا لَهُمْ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ
Diyanet Meali: Biz onların başına birtakım arkadaşlar sardık da bu arkadaşlar onlara (geçmişlerini ve) geleceklerini süslü gösterdiler. 
47:14 أَفَمَنْ كَانَ عَلَىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ كَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ
Diyanet Meali: Rabbinin katından açık bir belgesi olan kimse, kötü işleri kendisine güzel gösterilen kimseler gibi midir?
48:12 وَزُيِّنَ ذَٰلِكَ فِي قُلُوبِكُمْ وَظَنَنْتُمْ ظَنَّ السَّوْءِ
Diyanet Meali: Bu, sizin gönüllerinize güzel gösterildi de kötü zanda bulundunuz.
49:7 وَلَٰكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ
Diyanet Meali: Fakat Allah, size imanı sevdirmiş ve onu gönüllerinize güzel göstermiştir.
50:6 أَفَلَمْ يَنْظُرُوا إِلَى السَّمَاءِ فَوْقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْنَاهَا وَزَيَّنَّاهَا
Diyanet Meali: Üstlerindeki göğe bakmazlar mı? Onu nasıl bina ettik, nasıl donattık!
67:5 وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِلشَّيَاطِينِ
Diyanet Meali: Andolsun biz, en yakın göğü kandillerle donattık. Onları şeytanlara atılan taşlar yaptık.

اِزَّيَّنَ : Fiil-V. Aslı: تَزَيَّنَ

10:24 حَتَّىٰ إِذَا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَهَا وَازَّيَّنَتْ وَظَنَّ أَهْلُهَا أَنَّهُمْ قَادِرُونَ عَلَيْهَا أَتَاهَا أَمْرُنَا
Diyanet Meali: Nihayet yeryüzü (o bitkilerle) bütün zinet ve güzelliklerini alıp süslendiği ve sahipleri de onun üzerine (her türlü tasarrufa) kadir olduklarını sandıkları bir sırada, ansızın ona emrimiz (afetimiz) geliverir..

زِينَةٌ : İsim. 

7:31 يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ
Diyanet Meali: Ey Âdemoğulları! Her mescitte ziynetinizi takının (güzel ve temiz giyinin).
7:32 قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ
Diyanet Meali: De ki: “Allah’ın, kulları için yarattığı zîneti ve temiz rızkı kim haram kılmış?” 
10:88 وَقَالَ مُوسَىٰ رَبَّنَا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَمَلَأَهُ زِينَةً
Diyanet Meali: Mûsâ, şöyle dedi: “Ey Rabbimiz! Gerçekten sen Firavun’a ve onun ileri gelenlerine nice zinet (ve mallar) verdin.”
11:15 مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا
Diyanet Meali: Kim yalnız dünya hayatını ve onun zinetini isterse, biz onlara yaptıklarının karşılığını orada tastamam öderiz.
16:8 وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَزِينَةً
Diyanet Meali: Hem binesiniz diye, hem de süs olarak atları, katırları ve merkepleri de yarattı. 
18:7 إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا
Diyanet Meali: İnsanların hangisinin daha güzel amel yaptığını deneyelim diye şüphesiz biz yeryüzündeki şeyleri ona bir zinet yaptık. *
18:28 وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali: Dünya hayatının zînetini arzu edip de gözlerini onlardan ayırma.
18:46 الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا
Diyanet Meali: Mallar ve evlatlar, dünya hayatının süsüdür.
20:59 قَالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَأَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى
Diyanet Meali: Mûsâ, “Buluşma vaktimiz, bayram günü, insanların toplandığı kuşluk vaktidir” dedi. *
20:87 وَلَٰكِنَّا حُمِّلْنَا أَوْزَارًا مِنْ زِينَةِ الْقَوْمِ فَقَذَفْنَاهَا
Diyanet Meali: Fakat biz Mısır halkının mücevheratından yüklü miktarlarda takınmıştık. İşte onları ateşe attık.
24:31 وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا
Diyanet Meali: (Yüz ve el gibi) görünen kısımlar müstesna, zînet (yer)lerini göstermesinler. 
24:31 وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ
Diyanet Meali: Zinetlerini, kocalarından, yahut babalarından … başkalarına göstermesinler.
24:31 وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ
Diyanet Meali: Gizledikleri zinetler bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar. 
24:60 فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ
Diyanet Meali: Zinetlerini göstermeksizin dış elbiselerini çıkarmalarında kendileri için bir günah yoktur. 
28:60 وَمَا أُوتِيتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَزِينَتُهَا
Diyanet Meali: (Dünyalık olarak) size verilen her şey, dünya hayatının geçimliği ve süsüdür. 
28:79 فَخَرَجَ عَلَىٰ قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ
Diyanet Meali: Kârûn, zineti ve görkemi içerisinde kavminin karşısına çıktı. 
33:28 إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ
Diyanet Meali: “Eğer dünya hayatını ve onun süsünü istiyorsanız, gelin size mut’a vereyim (ve sizi güzelce bırakayım).”
37:6 إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ
Diyanet Meali: Biz, en yakın göğü zinetlerle, yıldızlarla donattık. *
57:20 اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ
Diyanet Meali: Bilin ki, dünya hayatı ancak bir oyun, bir eğlence, bir süs, aranızda karşılıklı bir övünmeden ibarettir.