KÖK HARFLER:  ج و ر

ANLAM: 

جَارَ : Doğru yoldan ayrılmak ya da sapmak.

AÇIKLAMA:

جَارٌ : Meskeni seninkine yakın olan kişi, komşu. Karşılıklı izafete sahip bağlılaşık isimlerdendir. Çünkü tıpkı kardeş ve dost kelimeleri gibi, bir kimsenin başkasının komşusu olması ancak diğerinin de kendisinin komşusu olmasına bağlıdır. 

Aklen ve şer’an komşu hakkı büyük, önemli görüldüğünden dolayı, “hakkı büyük, önemli olan ya da başkasının hakkını büyük, önemli gören herkes” جَارٌ kelimesi ile ifade edilmiştir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ Yakın komşulara, uzak komşulara.. (4/36).

Fiil olarak “himaye edilmeyi, sığınacak bir yer verilmesini, korunmayı, kurtarılmayı ya da serbest bırakılmayı talep ettim, rica ettim veya niyaz ettim, o da beni himaye etti, bana sığınacak yer verdi, beni korudu, kurtardı ya da serbest bıraktı” anlamında اِسْتَجَرْتُهُ فَأجَارَنِي şeklinde kullanılır. Yüce Allah’ın şu sözünde bu çerçevededir: وَإِنِّي جَارٌ لَكُمْ ve ben size yardımcıyım, zâhirim (8/48). 

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَهُوَ يُجِيرُ وَلا يُجَارُ عَلَيْهِ Her şeyi koruyup kollayan, fakat kendisi korunup kollanmaya muhtaç olmayandır (23/88).

جَارٌ kelimesinde “yakınlık” anlamı olduğu düşünülerek, “bir başkasına yaklaşan kimse” için جَارَهُ ve جَاوَرَهُ ve وَتَجَاوَرَا denmiştir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: لا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلاَّ قَلِيلاً …sonra orada senin civarına pek az yanaşabilirler (33/60). Yine “yakınlık” anlamı göz önünde bulundurularak “yoldan saptı ya da meyletti” anlamında جَارَ عَنِ الطَّرِيقِ denmiştir. Daha sonra bu kullanım “her türlü haktan sapmayla ya da meyletmeyle” ilgili temel yapılmıştır. Buradan hareketle de “hükümde zalimce, haksızca, adaletsizce veya zorba bir şekilde davranma” anlamına gelen جَوْرٌ kullanımı doğmuştur. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: وَمِنْهَا جَائِرٌ Onun kimisi ayrılmıştır (16/9). Yani “yoldan sapmış ya da meyletmiştir.”

Bazıları şöyle demiştir: جَائِرٌ “insanlar arasında, şeriatın buyruğu olan emirlerin yükümlülüğü altına girmekten imtina eden, uzak duran ya da kendini tutan kimsedir”. (Müfredât)

Mücâvere, mekan yakınlığı anlamına gelir. 

Civar, komşular arasındaki yakınlıktır (Farklar Sözlüğü 206).

DİĞER BAZI TÜREVLER:

جَارَ (geniş zaman يَجُورُ mastar isim جَوْرٌ): Doğru yoldan ayrıldı ya da saptı.

جَارَ عَنِ الطَّرِيقِ : Yanlış bir yolu takip etti; yoldan saptı.

جَارَ عَلَيْهِ : Ona karşı haksızca davrandı.

جَارَتِ الْاَرْضُ : Topraktaki otlar uzadı.

جَاوَرَهُ (mastar isim جِوَارٌ): Anlamları: (1) Onun yanında ya da muhitinde yaşadı; (2) Bir sözleşme ile onu koruyacağına dair kendini ona bağlı kıldı. 

جَاوَرَ : Takva ve dua için kendini bir ibadethaneye kapattı. (mastar isim مُجَاوَرَةٌ).

اَقَامَ فِى جِوَارِهِ : Onun muhitinde ikamet etti.

هُوَ فِى جِوَارِى : O benim korumam altında; onu koruyacağıma dair bir sözleşme yaptım.

اَجَارَهُ : Onu korudu; ona barınacak yer verdi ya da onu kurtardı; ona destek verdi; onu kötülükten kurtardı.

اِسْتَجَارَ : Sığınmak istedi ya da sığınma talep etti; sığınma hakkı almak ya da kurtarılmak ya da azat edilmek istedi.

اِسْتَجَارَ مِنْ فُلَانٍ veya اِسْتَجَارَهُ بِفُلَانٍ مِنْ فُلَانٍ : Böyle birinden böyle birinin korunmasını istedi.

جَارٌ (çoğul hali جِيرَانٌ ): Bir komşu; birine yakın ya da bitişik hanede yaşayan kimse; kötü muameleye karşı biri tarafından korunan kişi; sığınma isteyen ya da talep eden kişi; koruyan veya birini korktuğu şeye karşı koruyan kişi; sığınma hakkı tanıyan ya da koruyan kişi; destek çıkan veya destek veren; suç ortağı; bir kadının kocası; bir adamın eşi; mülkünü başka birisiyle paylaşan ya da paylaşmayan bir ortak; başka birisiyle paylaşımda bulunan bir ortak.

تَجَاوَرُوا : Onlar mütekabil komşu oldular; onlar birbirlerini korumak adına kendilerini bir sözleşmeye bağladılar.

جَوْرٌ (sıfat olarak kullanılan bir mastar isim) = جَائِرٌ : Doğru istikametten sapma; haksızca davranma.

طَرِيقٌ جَوْرٌ اَوْ جَائِرٌ : Doğrudan sapan yol.

جَوْرٌ : Zulüm; adaletsizlik.

ذُو جَوْرٍ : Hakim tarafından haksızlığa uğratılan ya da haksızca yargılanan.