KÖK HARFLER: ح س س
ANLAM:
حَسَّ : Birini öldürmek, onu imha etmek, onu hızlı bir biçimde katletmek.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
حَسَّ (geniş zamanlı يَحُسُّ mastar ismi حَسًّا):
حَسَّهُ : Onu öldürdü, onu imha etti ya da onu hızlı bir biçimde katletti; onu hızlı ve kökünden kazır bir biçimde katletti; sesini kesti ya da hareketsiz bıraktı.
حُسَّ : Tamamen yok edilmişti, yerinde yeller esiyordu.
حَسَّهُمْ : Onları ayaklar altına aldı ve hor gördü.
حَسَّ الْبَرْدُ الزَّرْعَ : Soğuk ekini öldürdü, kesti, azalttı, kuruttu, tahrip etti ya da yaktı.
حَسَّ اللَّحْمَ : Eti kehribarların üzerine koydu.
حَسَّ (geniş zamanlı يَحَسُّ ve يَحِسُّ):
حَسَّ بِالْخَبَرِ : Habere inandı; doğru olduğuna inandı.
حَسَّ لِفُلَانٍ : Ona karşı hassas veya merhametliydi ya da o hale geldi.
اَحَسَّ الشَّىْءَ (mastar ismi اِحْسَاسٌ): O şeyi sezdi; herhangi bir duyu sayesinde o şeyi bildi.
اَحَسَّ : Sezdi; gördü; hissetti; bildi; düşündü ya da fikir yürüttü.
حَسِيسٌ : Bir ses; düşük, belli belirsiz, ince veya yumuşak bir ses; hareket; maktül veya öldürülmüş; bir kişinin algılanmasını sağlayan ses; herhangi bir şeyin birinin yanından geçmesi ki görmeden onu duyabilir.
حِسٌّ : Bir algı; algı yetisi; herhangi bir hareket veya düşük ses; çocuk doğduktan sonra kadının karnında hissettiği acı veya çocuk doğumunun verdiği acı.
اَلْحَوَاسُ الْخَمْسَةُ : İşitme; görme; koklama; tatma ve dokunma.
حَوَاسُ الْاَرْضِ : Soğuk, dolu, rüzgar, çekirgeler ve hayvanlar.
اَصَابَتْهُمْ حَاسَّةٌ : Ziyan olmuşlardır.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| حَسَّ | fiil-I | 1 | Öldürdü, kökünü kazıdı | 3/152 |
| أَحَسَّ | fiil-IV | 3 | Hissetti, idrak etti, bildi | 3/52 |
| تَحَسَّسَ | fiil-V | 1 | Araştırdı, haber edindi | 12/87 |
| حَسِيسٌ | isim | 1 | Ses yahut sesli hareket | 21/102 |
|
| Toplam | 6 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Hâss | حَاسّ | Duyan. Hisseden |
|
| Hâsse (Hassa) | حَاسَّة | Bir şeye mahsus kuvvet. Hal. Duygu. | Çoğul: Havâss |
| Hasîse | حَسِيسَة | Kötü huy. Fena tabiat. |
|
| Hiss | حِسّ | Duymak. Farkına varmak. Duygu. |
|
| Hissiyât | حِسِّيَات | Duygular, sezişler. |
|
| Hassâs | حَسَّاس | 1: Duyum ve duyguları algılayan. 2: Çabuk duygulanan, duygun, duyarlı, içli, alıngan. 3: Yapımı ve bakımı özen isteyen, aksamadan çok doğru çalışan, kesin ölçüler gerektiren işlerde kullanılan (alet). |
|
| Hassâsiyet | حَسَّاسِيَّة | 1: Duygululuk. 2: Duyarlık. 3: Duyarlılık. |
|
| Mahsûs | مَحْسُوس | Duyulmuş. Hissedilmiş. |
|
| Mahsûsât | مَحْسُوسَات | Gözle görülen, hisle anlaşılan şeyler. |
|
| Ahsâs | أَحْسَاس | Hisler. Duygular. |
|
| Tahsîs | تَحْسِيس | Rağbet ettirmek. Meylettirmek, yöneltmek. |
|
| İhsâs | إِحْسَاس | Hissetmek. Hissettirmek. |
|
| Tahassüs | تَحَسُّس | Duygulanma, duygulanım. |
|
| Mütehassis | مُتَحَسِّس | Duygulanmış. |
|
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
حَسَّ : Fiil-I.
| 3:152 | وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ |
| Diyanet Meali: | Andolsun, Allah, izniyle, onları (müşrikleri) kırıp geçirdiğiniz sırada size olan va’dini gerçekleştirdi. |
أَحَسَّ : Fiil-IV.
| 3:52 | فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَىٰ مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ |
| Diyanet Meali: | İsa, onların inkârlarını sezince, “Allah yolunda yardımcılarım kim?” dedi. |
| 19:98 | هَلْ تُحِسُّ مِنْهُمْ مِنْ أَحَدٍ أَوْ تَسْمَعُ لَهُمْ رِكْزًا |
| Diyanet Meali: | Onlardan hiçbirini hissediyor yahut onların bir fısıltısını olsun işitiyor musun? |
| 21:12 | فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُمْ مِنْهَا يَرْكُضُونَ |
| Diyanet Meali: | Onlar azabımızı hissedince, hemen oradan süratle kaçıyorlardı. * |
تَحَسَّسَ : Fiil-V.
| 12:87 | يَا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَأَخِيهِ |
| Diyanet Meali: | “Ey oğullarım! Gidin Yûsuf’u ve kardeşini araştırın.” |
حَسِيسٌ : İsim.
| 21:102 | لَا يَسْمَعُونَ حَسِيسَهَا وَهُمْ فِي مَا اشْتَهَتْ أَنْفُسُهُمْ خَالِدُونَ |
| Diyanet Meali: | Onlar cehennemin hışıltısını bile duymazlar. Canlarının istediği nimetler içinde ebedî olarak kalırlar. * |