ب ط ن

KÖK HARFLER:  ب ط ن

ANLAM: 

بَطُنَ: Çok fazla yemekten ötürü karnı büyümek. 

بَطِنَ: Tokluk nedeniyle karnı şişmek veya sağlığını bozmak; tıka basa doymak. 

بَطَنَ: Midesini bozmak; (hastalık) sistemine girmek veya karnına nüfuz etmek.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

بَطُنَ (geniş zamanlı يَبْطُنُ mastar isim بَطَانَةٌ  ve بَطِنَ geniş zamanlı يَبْطَنُ mastar isim بَطَنٌ):

بَطُنَ : Çok fazla yemekten ötürü karnı büyüdü.

بَطِنَ : Tokluk nedeniyle karnı şişti veya sağlığını bozdu; tıka basa doydu; çok fazla övünüp küstahça davrandı.
بَطَنَ (geniş zamanlı يَبْطُنُ mastar isim بَطَنٌ): anlamları: (1) Midesini bozdu; (2) o şey (hastalık) sistemine girdi veya karnına nüfuz etti; (3) gizliydi veya gizlendi. Kapalı oldu, içte kaldı.

بَطَنَ الْوَادِىَ : Vadiye girdi.

بَطَنَ الْاَمْرَ : İşin içine girdi veya işin iç yüzünü biliyordu.

بَطَنَ بِفُلَانٍ اَوْ مِنْ فُلَانٍ : Onun sırdaşlarından biri oldu.

اَبْطَنَ الشَّىْءَ : O şeyi gizledi.

اَبْطَنْتُ الرَّجُلَ : Onu en yakın arkadaşlarımdan biri yaptım; onu بِطَانَةٌ (yakın arkadaş) olarak benimsedim.

بَطْنٌ (çoğul hali بُطُونٌ b : (1) Göbek veya karın. (2) Herhangi bir şeyin içi.

ذُو الْبَطْنِ : Göbekte olan şey.

اَلْقَتْ ذَاتَ بَطْنِهَا : bir çocuk dünyaya getirdi.

مَاتَتْ فِى بَطْنٍ : Doğum esnasında öldü. 

بَطْنٌ aynı zamanda küçük arazi veya toprak parçası anlamındadır.

بَطْنُ مَكَّةَ : Mekke’nin içi, göbeği, alt tarafı..

بَطْنُ السَّمَاءِ : Gökyüzünün görünen kısmı. 

مَاتَ بِالْبَطْنِ : Karnındaki rahatsızlıktan dolayı öldü.

بَاطِنٌ : Sır, gizli; bir şeyin içteki bölümü veya iç yüzü. Hasse ile idrak edilen şeylere ظَاهِرٌ dendiği gibi, hasse ile idrak edilemeyenlere de بَاطِنٌ denir.

بَاطِنٌ الْاَمْرِ : İşin iç yüzü; gizli düşünceler; zihnin içerisindeki gizli yer.

اَلْبَاطِنُ Allah’ın (c.c.) sıfatlarından biridir ve O, her şeyin içindeki durumu bilir; O, gizli şeylerin sırlarını da bilir; O, umumi bakıştan gizli olandır.

بَاطِنَةٌ (şu sözcüğün dişi halidir: بَاطِنٌ): gizli; sır.

بِطَانَةٌ (çoğul hali بَطَائِنُ ) : ar; bir giysinin iç katı, astar; birinin sakladığı sır; sırdaş veya özel arkadaş ya da dost.

هُوَ بِطَانَتِى : O benim sırdaşım, yakın veya özel arkadaşım.

بِطَانَةُ الرَّجُلِ : Birinin ailesi veya yakın dostları.

مَبْطُونٌ : Karnından bir rahatsızlığı olma; karnındaki bir hastalıktan dolayı vefat eden kişi. 

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


Tür Adet Anlam Örnek Âyet Açıklama
بَطَنَ fiil-I 2 Kapalı oldu, içte kaldı 6/120
بَاطِنٌ isim 3 Kapalı olan, içte kalan, duyularla idrak edilemeyen 57/3
بَاطِنَةٌ isim 1 Kapalı olan, içte kalan, duyularla idrak edilemeyen (müennes) 31/20
بِطَانَةٌ isim 2 Astar, sırdaş (İstiare) 55/54 Çoğulu: بَطَائِنُ
بَطْنٌ isim 17 Karın 22/20 Çoğulu: بُطُونٌ

Toplam: 25


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

  • بَاطِنٌ
  • بَطِينٌ
    • ضَامِرٌ > bak: ض م ر 
    • خَمِيصٌ > bak: خ م ص
    • نَاحِلٌ > bak: ن ح ل
    • هَزِيلٌ > bak: ه ز ل
    • نَحِيفٌ
    • أَهْيَفُ
    • رَشِيقٌ

AÇIKLAMA

CEVF ve BATN kelimeleri arasındaki fark

( ب ط ن – ج و ف )

Her iki kelimede “boşluk” anlamı vardır. Fakat batn kelimesi daha çok karın boşluğu manasındadır. Cevf ise göğüs boşluğu demektir. Karın, barsak ve rahim gibi organlar batn içinde yer alırken, kalp cevf içinde yer almaktadır (Sabri Türkmen 119). Bknz: ( ج و ف )

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Batn (Batın) بَطْن İç, karın, insanın içi. Mide.
Çoğul: Bütûn
Bâtın بَاطِن 1: İç. Dâhili. 2: Gizli, görünmeyen. Çoğul: Ebtine
Bâtınî بَاطِنِيّ İçe ait.
Bâtıniyye بَاطِنِيَّة Kur’an-ı Kerim’deki ayetlerin ve hadis-i şeriflerin zahir ve aşikar manalarından ayrılarak, usulsüz ve yanlış te’viller ile ayet ve hadislerin gizli ve sırlı manalarını bulmak iddiasında olan sapık bir tarikat ve buna bağlı olanlar.
Betîn (Batîn) بَطِين Büyük karınlı. Şişman. Irak, baid, uzak.
Bıtn بِطْن Zengin. Obur. Şaşkın. Yalnız kendi nefsini düşünen.
Bıtna بِطْنَة Malın, paranın ve servetin ziyadeliğinden doğan sürur, sevinç. Mide dolgunluğu.
Bitâne بِطَانَة Çarşaf. Kaftan astarı. Çoğul: Betâin
Batânet بَطَانَة Oburluk, çok yiyicilik.
Batancı ——— *Yeniçeride çuha ören bir sınıf.
Battâniye بَطَّانِيَّة Yorgan yerine veya yorgan üstünde kullanılan, çoğu yünden dokunmuş kalınca örtü.
Badana ——— Duvarları boyamak için kullanılan sulandırılmış kireç veya boya. ؟؟
Mebtûn مَبْطُون Karnı hasta olan kimse.
Mubattın(e) مُبَطِّن(ة) Zayıf karınlı kimse.
Tebattun تَبَطُّن Bir şeyin içini dışını iyice anlamak için çalışma.
İstibtân اِسْتِبْطَان Gizliliğe, bir kimsenin iç işlerine vakıf olmak.
Müstebtın مُسْتَبْطِن Bir şeyin ledününe, içyüzüne aşina olan.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

بَطَنَ : Fiil-I.

6:151 وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ
Diyanet Meali: (Zina ve benzeri) çirkinliklere, bunların açığına da gizlisine de yaklaşmayın.
7:33 قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ
Diyanet Meali: De ki: “Rabbim ancak, açık ve gizli çirkin işleri haram kılmıştır.”

بَاطِنٌ : İsim. İsm-i Fâil.

6:120 وَذَرُوا ظَاهِرَ الْإِثْمِ وَبَاطِنَهُ
Diyanet Meali: Günahın açığını da bırakın, gizlisini de.
57:3 هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ
Diyanet Meali: O, ilk ve sondur. Zâhir ve Bâtın’dır. O, her şeyi hakkıyla bilendir.*
57:13 فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ
Diyanet Meali: Derken aralarına kapısı olan bir sur çekilir. Bunun iç tarafında rahmet…

بَاطِنَةٌ : İsim. İsm-i Fâil. Müennes.

31:20 وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً
Diyanet Meali: Allah’ın açıkça yahut gizlice üzerinizdeki nimetlerini tamamladığını görmediniz mi?

بِطَانَةٌ : İsim. Çoğulu: بَطَائِنُ

3:118 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِكُمْ
Diyanet Meali: Ey iman edenler! Sizden olmayanlardan hiçbir sırdaş edinmeyin.
55:54 مُتَّكِئِينَ عَلَىٰ فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ
Diyanet Meali: Onlar astarları kalın ipekten olan döşeklere yaslanırlar. 

بَطْنٌ : İsim. Çoğulu: بُطُونٌ

2:174 أُولَٰئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ
Diyanet Meali: İşte onlar karınlarına ateşten başka bir şey doldurmuyorlar. 
3:35 إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي
Diyanet Meali: Karnımdaki çocuğu sırf sana hizmet etmek üzere adadım. Benden kabul et.
4:10 إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا
Diyanet Meali: …ancak ve ancak karınlarını doldurasıya ateş yemiş olurlar ve zaten onlar çılgın bir ateşe (cehenneme) gireceklerdir.
6:139 وَقَالُوا مَا فِي بُطُونِ هَٰذِهِ الْأَنْعَامِ خَالِصَةٌ لِذُكُورِنَا
Diyanet Meali: Bir de dediler ki: “Şu hayvanların karınlarındaki yavrular (canlı olursa) sırf erkeklerimize aittir.”
16:66 نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِهِ مِنْ بَيْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَبَنًا خَالِصًا
Diyanet Meali: Onların karınlarındaki fışkı ile kan arasından (süzülen) halis süt içiriyoruz.
16:69 يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ
Diyanet Meali: Onların karınlarından çeşitli renklerde bal çıkar. Onda insanlar için şifa vardır.
16:78 وَاللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَيْئًا
Diyanet Meali: Allah, sizi analarınızın karnından, siz hiçbir şey bilmez durumda iken çıkardı. 
22:20 يُصْهَرُ بِهِ مَا فِي بُطُونِهِمْ وَالْجُلُودُ
Diyanet Meali: Onunla, karınlarının içindekiler ve derileri eritilir.*
23:21 نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِهَا وَلَكُمْ فِيهَا مَنَافِعُ كَثِيرَةٌ
Diyanet Meali: Onların içlerindeki sütten size içiririz. Onlarda sizin için daha birçok faydalar da vardır.
24:45 فَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَىٰ بَطْنِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَىٰ رِجْلَيْنِ
Diyanet Meali: İşte bunlardan bir kısmı karnı üzerinde sürünür, kimi iki ayak üzerinde yürür.
37:66 فَإِنَّهُمْ لَآكِلُونَ مِنْهَا فَمَالِئُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ
Diyanet Meali: Cehennemlikler ondan yiyecekler ve onunla karınlarını dolduracaklardır.*
37:144 لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ
Diyanet Meali: Mutlaka insanların diriltileceği güne kadar balığın karnında kalırdı.*
39:6 يَخْلُقُكُمْ فِي بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ خَلْقًا مِنْ بَعْدِ خَلْقٍ فِي ظُلُمَاتٍ ثَلَاثٍ
Diyanet Meali: Sizi annelerinizin karnında bir yaratılıştan öbürüne geçirerek üç (kat) karanlık içinde oluşturuyor.
44:45 كَالْمُهْلِ يَغْلِي فِي الْبُطُونِ
Diyanet Meali: Kaynar suyun kaynaması gibi karınlarda kaynar.*
48:24 وَهُوَ الَّذِي كَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنْكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ عَنْهُمْ بِبَطْنِ مَكَّةَ
Diyanet Meali: O, Mekke’nin göbeğinde, onların ellerini sizden, sizin ellerinizi onlardan çekendir.
53:32 إِذْ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَإِذْ أَنْتُمْ أَجِنَّةٌ فِي بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ
Diyanet Meali: Sizi, topraktan yarattığında da ve analarınızın karnında ceninler iken de, (en iyi bilendir).
56:53 فَمَالِئُونَ مِنْهَا الْبُطُونَ
Diyanet Meali: Karınlarınızı ondan dolduracaksınız.*