KÖK HARFLER:  ح ل م

ANLAM: 

حَلَمَ: (Uykusunda) bir rüya veya düş görmek.

حَلُمَ : Hoşgörülü olmak; cürümleri bağışlamak ve gizlemek; ılımlı, kibar, sabırlı ve akıllı olmak.

AÇIKLAMA:

حِلْمٌ : Öfkenin harekete geçmesi, kabarması durumunda nefsi ve tabiatı, seciyeyi zapt etmek, tutmak veya bunlara hakim olmak. Çoğulu أَحْلاَمٌ şeklinde gelir. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: أمْ تَأْمُرُهُمْ أحْلاَمُهُمْ بِهَذَا Onların akılları mı bunu emreder (52/32). Buradaki أَحْلاَمٌ kelimesinin “akıl” anlamında olduğu söylenmiştir. حِلْمٌ kelimesi hakikatte “akıl” anlamına gelmez. Ama akıllılığın nedenlerden biri olmasından dolayı onu akıl anlamında tefsir etmişlerdir. 

Şöyle kullanılır: 

حَلُمَ : O, hilm sahibi idi ya da o hale geldi.

حَلَّمَهُ الْعَقْلُ : Aklı onu hilm sahibi haline getirdi.

تَحَلَّمَ : Hilm sahibi gibi görünmeye çalıştı, zoraki kendini hilm sahibi gibi göstermeye çalıştı.

أحْلَمَتِ المَرْأةُ : Kadın halîm, hilm sahibi (حَلِيمٌ) çocuklar doğurdu.

Yüce Allah şöyle buyurmuştur: إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أوَّاهٌ مُنِيبٌ İbrahim, çok halîmdir, yanıktır ve kendini Allah’a adamıştır (11/75).

Şu sözüne gelince: فَبَشَّرْنَاهُ بِغُلامٍ حَلِيمٍ Biz ona yumuşak huylu bir erkek çocuk müjdeledik (37/101). Yani “kendisinde hilm kuvvesi bulunan bir çocuk…” Şu sözüne gelince: وَإِذَا بَلَغَ اْلأطْفَالُ مِنْكُمُ الْحُلُمَ Çocuklarınız ergenlik çağına girince (24/59). Buradaki حُلُمٌ kelimesi “ergenlik zamanı” anlamındadır. حُلُمٌ olarak adlandırılmasının nedeni, buluğa ermiş kişiye hilmin yaraşmasıdır.

Fiil olarak “Uykusunda bir rüya, düş gördü” anlamında birinci bâbdan حَلَمَ فِي نَوْمِهِ-يَحْلُمُ şeklinde kullanılır. Mastarı حُلْمٌ ve حُلَمٌ şekillerinde gelir. Bir görüşe göre ise, mastarı رُبُعٌ kalıbında حُلُمٌ şeklinde de gelir. Ayrıca yine fiil olarak aynı anlamda تَحَلَّمَ ve اِحْتَلَمَ şekillerinde de kullanılır.

حَلَمْتُ بِهِِ فِي نَوْمِي : Uykumda onu gördüm. Yüce Allah şöyle buyurmuştur: قَالُوا أضْغَاثُ أحْلاَمٍ Dediler ki; Bu gördükleriniz, karışık düşlerden ibarettir (12/44).

حَلَمَةٌ : Büyük kene. Bir görüşü göre böyle adlandırılmasının nedeni onun, çok sessiz ve sakin oluşundan dolayı, hilm sahibi biri suretinde düşünülmesidir.

“Meme başına” حَلَمَةٌ denmesinin nedeni ise, biçim olarak حَلَمَةٌ olan keneye benzetilmesidir.

حَلِمَ الْجِلْدُ : Deriye حَلَمَةٌ denen keneden üşüştü.

حُلِّمَ الْبَعِيرَ : Devenin üzerinden, kendisine yapışmış olan bir حَلَمَةٌ koparıldı. Bu temel anlamdan sonra, tıpkı üzerindeki keneyi kopararak deveyi sakinleştirip, rahatlatıp böylece üzerinde bir hakimiyet kurduğun gibi, “bir kimseye kendisini sakinleştirmek, rahatlatmak ve üzerinde bir hakimiyet kurmak için dostça görünüp yumuşak, nazik davrandığında” حَلَّمْتُ فُلاَناً denir. (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَلَمَ (geniş zaman يَحْلُمُ mastar ismi حُلْمٌ ve حُلُمٌ):

حَلَمَ فِى نَوْمِهِ : Uykusunda bir rüya veya düş gördü.

حَلَمَ بِهِ : O şeyin rüyasını gördü; o şeyi uykusunda gördü.

حَلَمَ الصَّبِىُّ اَوْ اِحْتَلَمَ : Oğlan ergenlik dönemine veya erkeklik çağına erişti.

حَلُمَ (mastar ismi حِلْمٌ) : Hoşgörülüydü ya da o hale geldi; cürümleri bağışladı ve gizledi; ılımlı, kibar, sabırlı ve akıllıydı ya da o hale geldi.

حَلُمَ عَنْهُ : Ona hoşgörülü ve merhametli bir biçimde davrandı.

حُلْمٌ ve حُلُمٌ (çoğul hali اَحْلَامٌ) : Uykuda bir rüya veya düş. (Şu sözcükle eş anlamlıdır: رُؤْيَا fakat özellikle şer anlamında). 

اَلرُّؤْيَا مِنَ اللّٰهِ وَالْحُلْمُ مِنَ الشَّيْطَانِ : Anlamı رُؤْيَا Allah (c.c.)’tandır ve حُلْمٌ Şeytan’dandır.

اَضْغَاثُ اَحْلَامٍ : Karışık veya kötü rüyalar.

حُلُمٌ : Ergenlik çağı.

الحِلْمُ : Hilm, yumuşak huyluluk, öfkeyi yenmek (Çoğulu: اَحْلام/  حُلُومٌ)

اُولُوا الْاَحْلَامِ : Anlayış sahibi insanlar.

حَلِيمٌ : Hoşgörülü; merhametli; zeki ve akıllı.

اَلْحَلِيمُ : Allah’ın (c.c.) sıfatlarından biridir.