ع ر ب

KÖK HARFLER: ع ر ب

ANLAM: 

عَرِبَ : Midesi doluluktan kötü olmak, bozulmak. (Irmak, kuyu) suyla dolup taşmak. عَرُبَ : Herhangi bir kusur olmadan açık, sade veya net bir biçimde konuşmak; güzel ve etkili konuşan bir Arap olmak. Dili yalın Arapça olmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

عَرِبَ (geniş zaman يَعْرَبُ mastar isim عَرَبٌ):

عَرِبَتْ مِعْدَتُهُ : Midesi doluluktan kötü veya bozuk bir duruma girdi.

عَرِبَ (bir ırmağa istinaden kullanıldığında): Suyla dolup taştı.

عَرِبَتِ الْبِئْرُ : Kuyunun suyu dolup taştı.

عَرُبَ : Herhangi bir kusur olmadan açık, sade veya net bir biçimde konuştu; güzel ve etkili konuşan bir Arap idi ya da o hale geldi.

عَرُبَ لِسَانُهُ : Dili yalın Arapça idi ya da o hale geldi.

عَرَبِىٌّ : Arapça ile ilgili olarak; konuşması açık, etkili ve yalın; köklü bir Arap soyundan.

اَعْرَبَ الْكَلَامَ : Arapçayı açık, sade, yalın bir biçimde konuşuyordu.

اَلْعَرَبُ aynı zamanda şu şekilde: اَلْعُرْبُ : Araplar veya Arabistanlılar.

اَلْاَعْرَابُ (tekil hali اَعْرَابِىٌّ ) : Çölde yaşayan Araplar.

عَرُوبٌ : Kocasını tutkulu ve fazlasıyla seven ve ona itaat eden bir kadın. Aynı zamanda kocasına itaat etmeyen ve ona sadık olmayan bir kadın (çoğulu: عُرُبٌ).

اَللُّغَةُ الْعَرَبِيَّةُ : Arap dili.

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


TürAdetAnlamÖrnekAçıklama
عُرُبٌisim1Kocasına karşı sevgi besleyen ve sevgisini açıkca izhar eden kadın (Çoğul)56/37Tekili: عَرُوبٌ
أَعْرَابٌisim10Bedevi, göçebe olarak yaşayan Arap (çoğul).49/14Tekili: اَعْرَابِىٌّ
عَرَبِىٌّisim11Tafsilen açıklayan, Arapça, Arap46/12

Toplam22


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Arûb عُرُوب Erkeğini seven kadın.
A’râb أَعْرَاب Arap, Arabistanlı.
Arabî عَرَبِى Arapça. Araplarla ilgili, Araplara özgü olan.
Arâbe عَرَابَة Fasih, hatasız Arapça konuşmak.
Arâbiyyet عَرَابِيَّة Arapça ile ilgili olan (İlim, fikir veya kitap). Arap edebiyatı.
Arapça ——— Sami dilleri ailesine giren ve Arap ülkelerinde kullanılan dil, Arabi.
Araba عَرَبَة Tekerlekli, motorlu veya motorsuz her türlü kara taşıtı.
İ’râb إِعْرَاب Düzgün konuşmak ve hakikatı açıklamak. 
Taarrüb تَعَرُّب Araplaşma. 
Mütearrib مُتَعَرِّب  Aslında Arap olmayıp sonradan Araplaşmış kimse.
Muarreb مُعَرَّب Arablaştırılmış. Arablaşmış.

Nişanyan Sözlük “araba” kelimesinin eski Türkçe kökenli olduğunu söyler.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

عُرُبٌ : İsim. Çoğul. Tekili: عَرُوبٌ

56:37عُرُبًا أَتْرَابًا
Diyanet Meali:Hep bir yaşta eşlerini çok seven (gösterişli bakireler yaptık).

أَعْرَابٌ : İsim. Çoğul. Tekili: اَعْرَابِىٌّ

9:90وَجَاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ
Diyanet Meali:Bedevîlerden mazeret ileri sürenler, kendilerine izin verilsin diye geldiler.
9:97الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَنِفَاقًا
Diyanet Meali:Bedevîler inkâr ve nifak bakımından daha ileridirler.
9:98وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يَتَّخِذُ مَا يُنْفِقُ مَغْرَمًا
Diyanet Meali:Bedevîlerden öyleleri vardır ki, (Allah yolunda) harcayacakları şeyi bir zarar sayarlar.
9:99وَمِنَ الْأَعْرَابِ مَنْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ
Diyanet Meali:Bedevîlerden kimileri de vardır ki, Allah’a ve ahiret gününe inanır.
9:101وَمِمَّنْ حَوْلَكُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ
Diyanet Meali:Çevrenizdeki bedevîlerden birtakım münafıklar vardır. Medine halkından da (münafıklıkta direnenler var) …
9:120مَا كَانَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَمَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ أَنْ يَتَخَلَّفُوا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ
Diyanet Meali:Medine halkı ve onların çevresinde bulunan bedevîlere, Allah’ın Resûlünden geri kalmak yaraşmaz.
33:20وَإِنْ يَأْتِ الْأَحْزَابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بَادُونَ فِي الْأَعْرَابِ
Diyanet Meali:Düşman birlikleri (bir daha) gelecek olsa, isterler ki, (çölde) bedevilerin arasında bulunsunlar (da size dair haberleri gidip gelenlerden sorsunlar).
48:11سَيَقُولُ لَكَ الْمُخَلَّفُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ شَغَلَتْنَا أَمْوَالُنَا وَأَهْلُونَا فَاسْتَغْفِرْ لَنَا
Diyanet Meali:Bedevîlerin (savaştan) geri bırakılanları sana, “Bizi mallarımız ve ailelerimiz alıkoydu; Allah’tan bizim için af dile” diyecekler.
48:16قُلْ لِلْمُخَلَّفِينَ مِنَ الْأَعْرَابِ سَتُدْعَوْنَ إِلَىٰ قَوْمٍ أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ يُسْلِمُونَ
Diyanet Meali:Bedevîlerin (savaştan) geri bırakılanlarına de ki: “Siz, güçlü kuvvetli bir kavme karşı teslim oluncaya kadar savaşmaya çağrılacaksınız.”
49:14قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَٰكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا
Diyanet Meali:Bedevîler “İman ettik” dediler. De ki: “İman etmediniz. (Öyle ise, “iman ettik” demeyin.) “Fakat boyun eğdik” deyin.

عَرَبِىٌّ : İsim. 

12:2إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
Diyanet Meali:Biz onu, akıl erdiresiniz diye Arapça bir Kur’an olarak indirdik. *
13:37وَكَذَٰلِكَ أَنْزَلْنَاهُ حُكْمًا عَرَبِيًّا
Diyanet Meali:Böylece biz onu (Kur’an’ı) Arapça bir hüküm olarak indirdik.
16:103وَهَٰذَا لِسَانٌ عَرَبِيٌّ مُبِينٌ
Diyanet Meali:Bu Kur’an ise gayet açık bir Arapça’dır.
20:113وَكَذَٰلِكَ أَنْزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا وَصَرَّفْنَا فِيهِ مِنَ الْوَعِيدِ
Diyanet Meali:İşte böylece biz onu Arapça bir Kur’an olarak indirdik ve (Allah’a karşı gelmekten sakınsınlar, yahut onlara bir uyarı versin diye) onda tehditleri teker teker sıraladık.
26:195بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُبِينٍ
Diyanet Meali:Apaçık Arapça bir dil ile …*
39:28قُرْآنًا عَرَبِيًّا غَيْرَ ذِي عِوَجٍ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ
Diyanet Meali:Biz onu, Allah’a karşı gelmekten sakınsınlar diye hiçbir eğriliği bulunmayan Arapça bir Kur’an olarak indirdik. *
41:3كِتَابٌ فُصِّلَتْ آيَاتُهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ
Diyanet Meali:Bu, bilen bir toplum için Arapça bir Kur’an olarak âyetleri genişçe açıklanmış bir kitaptır. *
42:7وَكَذَٰلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا
Diyanet Meali:Böylece biz sana Arapça bir Kur’an vahyettik…
43:3إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
Diyanet Meali:İyice anlayasınız diye biz, onu Arapça bir Kur’an yaptık.
46:12وَهَٰذَا كِتَابٌ مُصَدِّقٌ لِسَانًا عَرَبِيًّا لِيُنْذِرَ الَّذِينَ ظَلَمُوا
Diyanet Meali:Bu ise, onu doğrulayan ve zulmedenleri uyarmak, (iyilik yapanlara müjde olmak) üzere Arap diliyle indirilmiş bir kitaptır.
41:44أَأَعْجَمِيٌّ وَعَرَبِيٌّ قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ
Diyanet Meali:“Başka dilde bir kitap ve Arap bir peygamber öyle mi?” (derlerdi). De ki: “O, inananlar için bir hidayet ve şifâdır.”