KÖK HARFLER:  ح و ط

ANLAM: 

حَاطَ : Birisini veya bir şeyi korumak, kollamak, onunla ilgilenmek.

AÇIKLAMA:

ٌحَائِط : Bir mekanı ihata eden, etrafını çeviren, kuşatan duvar (جِدَارٌ).

ٌإِحَاطَة (ihâta etmek) kelimesi iki şekilde kullanılır: Birincisi: 

1. “Cisimlerle” ilgili kullanılır. Mesela “Bir yerin etrafında şöyle bir şeyle hata ettim, çevirdim, kuşattım” anlamında أحَطْتُ بِمَكَانٍ كَذَا denir. 
2. “Muhafaza etmek, korumak” anlamında kullanılır. Mesela, إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُحِيطٌ İyi bil ki O, her şeyi her yönden kuşatmıştır (41/54). Yani “her şeyi bütün cihetlerinden, yönlerinden muhafaza eder, korur”.
3. “Men etme, engelleme” anlamında kullanılır. Mesela, إِلاَّ أنْ يُحَاطَ بِكُمْ Hep birlikte kuşatılmanız dışında (12/66). Yani “hepiniz man edilmedikçe, engellenmedikçe… “Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: وَأحَاطَتْ بِهِ خَطِيـئَتُهُ Günâhı tarafından kuşatılırsa (2/Bakara 81). Bu en beliğ istiaredir. Zira, insan bir günah işler ve bunu sürdürürse, bu onu o günahtan daha büyüğünü tekrar tekrar işlemeye ya da daha büyüğüne geri dönmeye sürükler. O kişi en sonunda kalbi üzerine damga vuruluncaya kadar bu şekilde ilerlemeye devam eder. Kalbi üzerine damga vurulduktan sonra da artık o günahı işleme batağından çıkması mümkün olmaz.

اِحْتِيَاطٌ : İçinde hiyâtanın (حِيَاطَةٌ) yani muhafaza etmenin, korumanın bulunduğu şeyi kullanmak.

İkincisi: İlimle ilgili kullanılır. Mesela, أحَاطَ بِكُلِّ شَيْءٍ عِلْماً Her şeyi ilmiyle kuşatmıştır (65/12); إِنَّ اللّهَ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ Hiç şüphesiz Allah’ın bilgisi onların yaptıklarını kuşatmıştır (3/120). Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: إِنَّ رَبِّي بِمَا تَعْمَلُونَ مُحِيطٌ Rabbim, şüphesiz sizin yaptıklarınızı kuşatmıştır (11/92).

اَلْإِحَاطَةُ بِالشَّيْءِ عِلْمًا (Bir nesneyi ilmen ihâta etmek, kuşatmak) demek, “onun 

varlığını, cinsini, miktarını, keyfiyetini/niteliğini, bizatihi kendisinin ve yaratılışının gayesini, kendisiyle olan/kendisinin aracı olduğu ve kendisinden olan/kaynaklanan şeyleri bilmek” demektir ki bu da yalnızca Yüce Allah’a mahsustur. Şöyle buyurmuştur: بَلْ كَذَّبُوا بِمَا لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ Tersine onlar bilgisini ihata etmedikleri, kavrayamadıkları şeyi yalanladılar (10/39). Bu şekilde Yüce Allah bunu onlardan nefyetmiştir, olumsuzlamıştır.

Hazreti Musa’nın (a.s.) yol arkadaşı şöyle demiştir: وَكَيْفَ تَصْبِرُ عَلَى مَا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْراً Sebeplerini kuşatamadığın olaylar karşısında nasıl sabredeceksin (18/68). Burada, tam bir sabrın ancak sabredilen şeyle ilgili ihata edici, kuşatıcı bir bilgiye sahip olunduktan sonra mümkün olabileceğine dikkatler çekilmektedir ki bu da ilahi bir feyzin yardımı olmaksızın zor bir iştir.

Yüce Allah’ın şu sözüne gelince: وَظَنُّوا أنَّهُمْ أُحِيطَ بِهِمْ Çepeçevre kuşatıldıklarını sandıkları zaman (10/22). Burada kastedilen ise, “kudret ile ihata etmedir”. Yüce Allah’ın şu sözünde de böyledir: وَأُخْرَى لَمْ تَقْدِرُوا عَلَيْهَا قَدْ أحَاطَ اللَّهُ بِهَا Bundan başka sizin güç yetiremediğiniz, ancak Allah’ın sizin için kuşattığı ganimetler de vardır (48/21). Şu sözünde de bu çerçevededir: وَإِنِّيَ أخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ مُحِيطٍ Ama sizin hesabınıza kıyamet gününün her taraftan kuşatan azabından korkuyorum (11/84). (Müfredât)

DİĞER BAZI TÜREVLER:

حَاطَ (geniş zaman يَحُوطُ mastar ismi حِيطَةٌ):

حَاطَهُ veya حَاطَ بِهِ : O kişi veya şeyi korudu, kolladı ya da ilgilendi.

حَاطَ بِهِ ve اَحَاطَ بِهِ : O şey ya da kişi, o kişiyi ya da şeyi çevreledi, etrafını sardı, kuşattı.

اَحَاطَ الْقَوْمُ بِالْبَلَدِ : İnsanlar şehrin taraflarını çevreledi, etrafını sardı ya da kuşattı.

اَحَاطَ بِهِ الْاَمْرُ : O şey onu her yandan kuşattı, bu yüzden o şeyden kaçacak hiçbir kaçış yolu yoktu.

اَحَاطَ عَلَيْهِ : Diğerlerini o şeyden mahrum bırakarak tümüyle kendine aldı.

اَحَاطَ بِهِ الْعَدُوُّ : Düşman onun çevresini sarmıştı ya da üzerinde mutlak bir hakimiyet kurmuştu.

اَحَاطَ بِهِ عِلْمًا : O şeye dair mutlak bir bilgisi vardı.

مُحِيطٌ (smi fail ve مُحِيطَةٌ dişil hali): Çevreleyen kişi veya şey; yıkıcı.