ف ي ض

KÖK HARFLER: ف ي ض

ANLAM: 

فَاضَ : (Sel) büyük miktarda olmak ve vadi kenarının üzerinden akmak. Dolup taşmak. (Bir şey) çok, bol, bir yığın olmak. (Haber) yayılmak.

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


 Tür Adet Anlam Örnek
فَاضَ fiil-I 2 Boşandı, aktı, döküldü 9/92
أَفَاضَ fiil-IV 7 Yürüdü, akın etti 2/199

Toplam 9

BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Kök Harflerinin Yer Değişimi

Mahreci Benzeyen Kökler

Benzer Manada Kelimeler

  • فَاضَ (a)
    • غَمَرَ > bak: غ م ر
    • طَمَا
    • جَاشَ
  • فَاضَ (b)
    • اِنْسَكَبَ > bak: س ك ب
    • اِنْصَبَّ > bak: ص ب ب
    • سَالَ > bak: س ي ل
    • اِنْسَجَمَ
    • أَرَاقَ
  • فَاضَ (c)
  • فَاضَ (d)
  • إِفَاضَةٌ
    • كَثْرَةٌ > bak: ك ث ر
    • تَوَسُّعٌ > bak: و س ع
    • فَيْضٌ > bu kök
  • اِسْتِفَاضَةٌ
    • تَوَسُّعٌ > bak: و س ع
    • إِسْهَابٌ
  • مُسْتَفِيضٌ (a)
    • وَاسِعٌ > bak: و س ع
    • مُسْهَبٌ
  • مُسْتَفِيضٌ (b)
    • فَضْفَاضٌ

Zıt Manada Kelimeler

  • فَاضَ (a)
  • فَاضَ (b)
  • فَاضَ (c)
    • قَلَّ > bak: ق ل ل
    • ضَؤُلَ
    • نَزَرَ
  • فَاضَ (d)
  • إِفَاضَةٌ
    • قِلَّةٌ > bak: ق ل ل
    • اِقْتِصَارٌ > bak: ق ص ر
    • إِيجَازٌ
    • اِخْتِزَالٌ
    • تَلْخِيصٌ
  • اِسْتِفَاضَةٌ
    • اِقْتِضَابٌ > bak: ق ض ب
    • إِيجَازٌ
  • مُسْتَفِيضٌ (a)
    • مُقْتَضَبٌ > bak: ق ض ب
    • قَصِيرٌ > bak: ق ص ر
    • مُوجَزٌ
  • مُسْتَفِيضٌ (b)

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Feyz (Feyiz) فَيْض İlim, irfan; bolluk, bereket. Çoğulu: Füyûz
Füyûzât فُيُوضَات Füyuzlar. 
Feyzî فَيْضِى Bollukla, bereketle ilgili.
Feyyâz فَيَّاض Bereket ve bolluk veren Allah.
Fâiz فَائِض Ödünç verilen para için alınan ve şer’an haram olan kar.
İfâza إِفَاضَة Bereketlendirmek. Feyz vermek. Bol bol dağıtmak ve akıtmak.
Tefeyyüz تَفَيُّض Feyizlenmek. İlerlemek.
Mütefeyyiz مُتَفَيِّض Feyizlenen. Bolluğa kavuşan, bereket bulan.

Faiz kelimesi, “artık, artan, taşıp dökülen, fazla” anlamındaki fâid (فائض) sözcüğünden gelmektedir. Bu kelime “taştı, arttı, döküldü” anlamındaki fâde (فَاضَ) fiilinin ism-i fail kalıbıdır. 

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

فَاضَ : Fiil-I. 

5:83 تَرَىٰ أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ
Diyanet Meali: (Peygamber’e indirileni, Kur’an’ı dinledikleri zaman) hakkı tanımalarından dolayı gözlerinin yaşla dolup taştığını görürsün.
9:92 تَوَلَّوْا وَأَعْيُنُهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَنًا أَلَّا يَجِدُوا مَا يُنْفِقُونَ
Diyanet Meali: Bu uğurda harcayacakları bir şey bulamadıklarından dolayı üzüntüden gözleri yaş döke döke geri dönen (kimselere de bir sorumluluk yoktur).

أَفَاضَ : Fiil-IV. 

2:198 فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ
Diyanet Meali: Arafat’tan ayrılıp (sel gibi Müzdelife’ye) akın ettiğinizde, Meş’ar-i Haram’da Allah’ı zikredin.
2:199 ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ
Diyanet Meali: Sonra insanların akın ettiği yerden siz de akın edin ve Allah’tan bağışlanma dileyin.
2:199 ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ
Diyanet Meali: Sonra insanların akın ettiği yerden siz de akın edin ve Allah’tan bağışlanma dileyin.
7:50 وَنَادَىٰ أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنَا مِنَ الْمَاءِ
Diyanet Meali: Cehennemlikler de cennetliklere, “Ne olur, sudan biraz da bizim üzerimize akıtın” diye çağrışırlar.
10:61 إِلَّا كُنَّا عَلَيْكُمْ شُهُودًا إِذْ تُفِيضُونَ فِيهِ
Diyanet Meali: (Ey Muhammed! Sen hangi işte bulunursan bulun, ona dair Kur’an’dan ne okursan oku ve ey insanlar, sizler de hangi şeyi yaparsanız yapın), siz ona daldığınızda biz sizi mutlaka görürüz.
24:14 لَمَسَّكُمْ فِي مَا أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذَابٌ عَظِيمٌ
Diyanet Meali: (Eğer size dünya ve ahirette Allah’ın lütfu ve rahmeti olmasaydı), içine daldığınız bu iftiradan dolayı size mutlaka büyük bir azap dokunurdu!
46:8 هُوَ أَعْلَمُ بِمَا تُفِيضُونَ فِيهِ كَفَىٰ بِهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ
Diyanet Meali: “O, sizin, hakkında (düşüncesizce) yaygara kopardığınız şeyi daha iyi bilir. Benimle sizin aranızda şâhit olarak O yeter!”