ض ر ب

KÖK HARFLER: ض ر ب

ANLAM: 

ضَرَبَ : Bir kişiye veya şeye çarpmak, cezasını vermek, vurmak ya da dövmek. 

AÇIKLAMA:

xx

DİĞER BAZI TÜREVLER:

xx

KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ: 

Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.


TürAdetAnlamÖrnekAçıklama
ضَرَبَfiil-I55Vurdu, (ْعَن) harf-i ceri ile; kaldırdı, vazgeçti, misal getirdi, kuşattı, yürüyüşe geçti8/12Meçhulü: ضُرِبَ 
ضَرْبٌisim3Vurmak37/93

Toplam58


BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR: 

Benzer Manada Kelimeler

  • ضَرَبَ (a)
  • ضَرَبَ (b)
    • سَافَرَ > bak: س ف ر
    • تَنَقَّلَ
  • ضَرَبَ (c)
    • صَفَعَ
    • رَكَلَ
    • لَكَمَ
    • لَطَمَ
  • ضَرَبَ (d)
    • سَكَّ
    • سَبَكَ
  • ضَرَبَ (e)
  • ضَرْبٌ
    • فِئَةٌ > bak: ف أ ي
    • مَجْمُوعَةٌ > bak: ج م ع
    • ثُلَّةٌ > bak: ث ل ل
    • رَهْطٌ > bak: ر ه ط
    • نَوْعٌ
    • صِنْفٌ
    • جِنْسٌ

Zıt Manada Kelimeler

TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER: 

Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.

Darb ضَرْب 1: Vurma, vuruş, çarpmak.  2: Nev, cins.  3: Benzer, nazir.  4: Eti hafif. Darb-ı mesel
Darbe ضَرْبَة Vuruş, vurma, çarpma.
Madrûb مَضْرُوب Vurulmuş. Dövülmüş. Çarpılmış. Darbolunmuş. Basılmış. Damgalanmış.

Çoğul: Madrûbât
Madreb (Madrıb) مَضْرَب Darb edilecek, vurulacak yer. Çoğulu: Madârib
Madribe مَضْرِبَة Kılıcın çalım yeri, ağzı.
Mıdrâb (Mızrâb) مِضْرَاب Saz zahmesi. (Onunla saz çalarlar). 
Mudârabe مُضَارَبَة Ortaklık.
Iztırâb اِضْطِرَاب Acı, elem, sıkıntı, vesvese, azab.
Muztarib مُضْطَرِب Sıkıntılı. Iztırab çeken.

ÂYETLER:

DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.

ضَرَبَ : Fiil-I. Meçhulü: ضُرِبَ 

2:26إِنَّ اللَّهَ لَا يَسْتَحْيِي أَنْ يَضْرِبَ مَثَلًا مَا بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا
Diyanet Meali:Allah, bir sivrisineği, ondan daha da ötesi bir varlığı örnek olarak vermekten çekinmez.
2:60وَإِذِ اسْتَسْقَىٰ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ
Diyanet Meali:Hani, Mûsâ kavmi için su dilemişti. Biz de, “Asanı kayaya vur” demiştik.
2:61وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ
Diyanet Meali:Böylece zillet ve yoksulluk onları kapladı. Onlar, Allah’ın gazabına uğradılar.
2:73فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا كَذَٰلِكَ يُحْيِي اللَّهُ الْمَوْتَىٰ
Diyanet Meali:“Sığırın bir parçası ile öldürülene vurun” dedik. (Denileni yaptılar ve ölü dirildi.) İşte, Allah ölüleri böyle diriltir.
3:112ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ أَيْنَ مَا ثُقِفُوا
Diyanet Meali:Onlar nerede bulunurlarsa bulunsunlar, (Allah’ın ve mü’min insanların güvencesine sığınmadıkça) kendilerini zillet kaplamıştır.
3:112وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الْمَسْكَنَةُ
Diyanet Meali:Onlar Allah’ın gazabına uğradılar ve yoksulluk onları kapladı.
3:156إِذَا ضَرَبُوا فِي الْأَرْضِ أَوْ كَانُوا غُزًّى لَوْ كَانُوا عِنْدَنَا مَا مَاتُوا وَمَا قُتِلُوا
Diyanet Meali:(Kardeşleri) sefere veya savaşa çıktığında (onlar hakkında), “Onlar bizim yanımızda olsalardı, ölmezlerdi ve öldürülmezlerdi” (diyen inkârcılar gibi olmayın).
4:34فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ
Diyanet Meali:(Evlilik yükümlülüklerini reddederek başkaldırdıklarını gördüğünüz kadınlara) öğüt verin, onları yataklarında yalnız bırakın. (Bunlar fayda vermez de mecbur kalırsanız) onları (hafifçe) dövün.
4:94يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا
Diyanet Meali:Ey iman edenler! Allah yolunda sefere çıktığınız zaman, gerekli araştırmayı yapın.
4:101وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاةِ
Diyanet Meali:Yeryüzünde sefere çıktığınız vakit (kâfirlerin size saldırmasından korkarsanız), namazı kısaltmanızdan ötürü size bir günah yoktur.
5:106إِنْ أَنْتُمْ ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَأَصَابَتْكُمْ مُصِيبَةُ الْمَوْتِ
Diyanet Meali:Yahut; seferde olup da başınıza ölüm musibeti gelirse…
7:160وَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ مُوسَىٰ إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ
Diyanet Meali:(Tîh sahrasında susuzluktan sıkılan) kavmi Mûsâ’dan su istediğinde biz ona, “Asânı taşa vur” diye vahyettik.
8:12فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْنَاقِ
Diyanet Meali:“Şimdi vurun boyunlarının üstüne.”
8:12وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ كُلَّ بَنَانٍ
Diyanet Meali:“Vurun, onların bütün parmaklarına.”
8:50وَلَوْ تَرَىٰ إِذْ يَتَوَفَّى الَّذِينَ كَفَرُوا الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُم
Diyanet Meali:Melekler, kâfirlerin yüzlerine ve artlarına vura vura canlarını alırken bir görseydin.
13:17كَذَٰلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَالْبَاطِلَ
Diyanet Meali:İşte Allah, hak ile batıla böyle misal getirir.
13:17كَذَٰلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ
Diyanet Meali:İşte Allah, böyle misaller verir.
14:24أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ
Diyanet Meali:Görmedin mi, Allah güzel bir sözü nasıl misal  getirdi? (Güzel bir söz, kökü sağlam, dalları göğe yükselen) güzel bir ağaç gibidir.
14:25وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ
Diyanet Meali:Öğüt alsınlar diye Allah insanlara misaller getirir.
14:45وَتَبَيَّنَ لَكُمْ كَيْفَ فَعَلْنَا بِهِمْ وَضَرَبْنَا لَكُمُ الْأَمْثَالَ
Diyanet Meali:“Onlara ne yaptığımız ise size belli olmuştu. Size misaller de vermiştik.”
16:74فَلَا تَضْرِبُوا لِلَّهِ الْأَمْثَالَ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
Diyanet Meali:Artık Allah’a (şanına uymayan) benzetmeler yapmaya kalkmayın. Çünkü Allah bilir, siz bilmezsiniz. *
16:75ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا عَبْدًا مَمْلُوكًا لَا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ
Diyanet Meali:Allah, hiçbir şeye gücü yetmeyen ve başkasının malı olan bir köle ile, (kendisine verdiğimiz güzel rızıktan gizli ve açık olarak Allah yolunda harcayan kimseyi) misal verir.
16:76وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَبْكَمُ لَا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ
Diyanet Meali:Allah, (şöyle) iki adamı da misal verdi: Onlardan biri dilsizdir, hiçbir şeye gücü yetmez…
16:112وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا
Diyanet Meali:Allah, şöyle bir kenti misal verdi: Orası güven ve huzur içinde idi. Oraya (her taraftan) bolca rızık gelirdi.
17:48انْظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا
Diyanet Meali:Bak, senin için ne türlü benzetmeler yaptılar da saptılar. Artık (doğru) yolu bulamazlar. *
18:11فَضَرَبْنَا عَلَىٰ آذَانِهِمْ فِي الْكَهْفِ سِنِينَ عَدَدًا
Diyanet Meali:Bunun üzerine biz de nice yıllar onların kulaklarını (dış dünyaya) kapattık (Onları uyuttuk). *
18:32وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا رَجُلَيْنِ جَعَلْنَا لِأَحَدِهِمَا جَنَّتَيْنِ مِنْ أَعْنَابٍ
Diyanet Meali:Onlara şu iki adamı örnek ver: Onlardan birine iki üzüm bağı vermiştik.
18:45وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ
Diyanet Meali:Onlara dünya hayatının örneğini ver: (Dünya hayatı), gökten indirdiğimiz yağmur gibidir…
20:77أَنْ أَسْرِ بِعِبَادِي فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِيقًا فِي الْبَحْرِ يَبَسًا
Diyanet Meali:“Kullarımı (İsrailoğullarını) geceleyin (Mısır’dan) yürütüp çıkar. (Yakalanmaktan korkmaksızın), endişe etmeksizin onlara denizde kuru bir yol aç” (diye vahyettik).
22:73يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ
Diyanet Meali:Ey insanlar! Size bir örnek verildi. Şimdi ona iyi kulak verin.
24:31وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ
Diyanet Meali:Başörtülerini ta yakalarının üzerine kadar salsınlar.
24:31وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ
Diyanet Meali:Gizledikleri zinetler bilinsin diye ayaklarını yere vurmasınlar.
24:35وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
Diyanet Meali:Allah, insanlar için misaller verir. Allah, her şeyi hakkıyla bilendir.
25:9انْظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا
Diyanet Meali:(Ey Muhammed!) Senin hakkında bak nasıl da temsiller getirdiler de (haktan) saptılar. Artık onlar doğru yolu bulamazlar. *
25:39وَكُلًّا ضَرَبْنَا لَهُ الْأَمْثَالَ وَكُلًّا تَبَّرْنَا تَتْبِيرًا
Diyanet Meali:Bunların her birine misaller getirdik, (öğüt almadıkları için) hepsini kırıp geçirdik. *
26:63فَأَوْحَيْنَا إِلَىٰ مُوسَىٰ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْبَحْرَ
Diyanet Meali:Bunun üzerine Mûsâ’ya, “Asan ile denize vur” diye vahyettik.
29:43وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ
Diyanet Meali:İşte bu temsilleri biz insanlar için getiriyoruz. Onları ancak bilginler düşünüp anlarlar.  *
30:28ضَرَبَ لَكُمْ مَثَلًا مِنْ أَنْفُسِكُمْ
Diyanet Meali:Allah, size kendinizden şöyle bir örnek getirdi.
30:58وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِي هَٰذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ
Diyanet Meali:Andolsun, biz bu Kur’an’da insanlara her türlü misali verdik.
36:13وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ
Diyanet Meali:(Ey Muhammed!) Onlara, o memleket halkını örnek ver. Hani oraya elçiler gelmişti. *
36:78وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيمٌ
Diyanet Meali:Bir de kendi yaratılışını unutarak bize bir örnek getirdi. Dedi ki: “Çürümüşlerken kemikleri kim diriltecek?” *
38:44وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَلَا تَحْنَث
Diyanet Meali:“Eline bir demet sap al ve onunla vur, yeminini bozma.” 
39:27وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِي هَٰذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ
Diyanet Meali:Andolsun, öğüt alsınlar diye biz bu Kur’an’da insanlar için her türlü misali verdik. *
39:29ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلًا فِيهِ شُرَكَاءُ مُتَشَاكِسُونَ
Diyanet Meali:Allah, birbiriyle çekişen ortak sahipleri bulunan bir (köle) adam (ile yalnızca bir kişiye ait olan bir köle adamı) örnek verdi.
43:5أَفَنَضْرِبُ عَنْكُمُ الذِّكْرَ صَفْحًا أَنْ كُنْتُمْ قَوْمًا مُسْرِفِينَ
Diyanet Meali:Haddi aşan bir topluluk oldunuz, diye vazgeçip Zikir’le (Kur’an’la) sizi uyarmaktan geri mi duralım? *
43:17وَإِذَا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِمَا ضَرَبَ لِلرَّحْمَٰنِ مَثَلًا ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا
Diyanet Meali:Onlardan biri, Rahmân’a örnek kıldığı (isnad ettiği kız çocuğu) ile müjdelendiği zaman, (öfkesinden) yüzü simsiyah kesilir. 
43:57وَلَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلًا إِذَا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ
Diyanet Meali:Meryem oğlu İsa bir örnek olarak anlatılınca bir de ne göresin, senin kavmin (seni susturacak bir delil buldukları zannıyla) hemen şamata etmeye başlar. *
43:58وَقَالُوا أَآلِهَتُنَا خَيْرٌ أَمْ هُوَ مَا ضَرَبُوهُ لَكَ إِلَّا جَدَلًا
Diyanet Meali:Bizim tanrılarımız mı hayırlı, yoksa İsa mı?” dediler. Bunu sadece seninle tartışmak için ortaya attılar.
47:3كَذَٰلِكَ يَضْرِبُ اللَّهُ لِلنَّاسِ أَمْثَالَهُمْ
Diyanet Meali:İşte Allah, onların örnek teşkil edecek durumlarını insanlara böyle anlatır.
47:27فَكَيْفَ إِذَا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ
Diyanet Meali:Melekler, onların yüzlerine ve sırtlarına vurarak canlarını alırken hâlleri nasıl olacak? *
57:13فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ
Diyanet Meali:Derken aralarına kapısı olan bir sur çekilir. Bunun iç tarafında rahmet, (onlar tarafındaki dış cihetinde ise azap) vardır.
59:21وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ
Diyanet Meali:İşte misaller! Biz onları insanlara düşünsünler diye veriyoruz.
66:10ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ
Diyanet Meali:Allah, inkâr edenlere, Nûh’un karısı ile Lût’un karısını örnek gösterdi.
66:11وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ
Diyanet Meali:Allah, iman edenlere ise, Firavun’un karısını örnek gösterdi.
73:20وَآخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ
Diyanet Meali:Bir kısmınızın Allah’ın lütfundan rızık aramak üzere yeryüzünde dolaşacağını … (bilmektedir).

ضَرْبٌ : İsim. 

2:273لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ
Diyanet Meali:(Sadakalar) kendilerini Allah yoluna adayan, yeryüzünde dolaşmaya güç yetiremeyen fakirler içindir.
37:93فَرَاغَ عَلَيْهِمْ ضَرْبًا بِالْيَمِينِ
Diyanet Meali:Derken üzerlerine yürüyüp onlara güçlü bir darbe indirdi. *
47:4فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ
Diyanet Meali:Savaşta) inkâr edenlerle karşılaştığınız zaman boyunlarını vurun.