KÖK HARFLER: د ل ك
ANLAM:
دَلَكَ : Elbiseyi düzeltmek, ütülemek, iyi hale getirmek. Gözlerini ovuşturmak. Bir şeyi ovmak, sürtmek, çitilemek. Hamuru yoğurmak. (Güneş) doruk noktasından alçalmak; meyletmek; kaymak; sarı olmak; batmak.
AÇIKLAMA:
xx
DİĞER BAZI TÜREVLER:
دَلَكَ (geniş zaman يَدْلُكُ mastar isim دَلْكٌ):
دَلَكَ الثَّوْبَ : Elbiseyi düzeltti, ütüledi veya onu iyi yaptı.
دَلَكَ عَيْنَيْهِ : Gözlerini ovuşturdu.
دَلَكَتِ الشَّمْسُ (mastar isim دُلُوكٌ ) : Güneş doruk noktasından alçaldı; meyletti; kaydı; sarı oldu; battı.
دَلَكَتِ الشَّمْسُ güneş yükseldi, manasına da gelmektedir.
دُلُوكٌ (mastar isim): Alçalma, solma ve batma. Arapların dilinde, دُلُوكٌ şu sözcük ile eş anlamlı olduğu söylenmektedir: زَوَالٌ ve bu nedenle, güneşin دَالِكَةٌ olduğu söylenmektedir, yani öğle vaktinde kaydığı zaman ve battığı zaman.
KUR’ÂN’DA GEÇEN TÜREVLERİ:
Aşağıdaki tabloda Kur’ân’da geçen ve bu kökten gelen kelime türevleri, bunların gramatik adlandırılışları, Kur’ân’da kaç kere geçmiş olduğu belirtilmiş ve örnek bir ayet için, sûre/âyet numarası verilmiştir.
|
| Tür | Adet | Anlam | Örnek |
| دُلُوكٌ | isim | 1 | Meyl etme, yönelme. | 17/78 |
|
| Toplam | 1 |
|
|
TÜRKÇEYE GEÇEN KELİMELER:
Aşağıdaki tabloda bu kökten Türkçeye geçmiş olan kelimeler, bunların Arapça yazılışları, Türkçe anlamları verilmiştir. Bu kelimelerin bazılarına günümüz Türkçesinde pek rastlanmaz. Daha çok Osmanlıca metinlerde görülmektedir.
| Delk | دَلْك | Ovma, ovuşturma. |
|
| Dülûk | دُلُوك | Batma, güneş batması. |
|
| Dellâk | دَلَّاك | Hamamlarda müşterileri keseleyip yıkayan kimse, tellak. | Tellâk |
| Tedlîk | تَدْلِيك | Masaj yapma. |
|
| Tedellük | تَدَلُّك | Sürtme. Oğma. |
|
Dellak kelimesinin kökü (د ل ق) da olabilir. Nişanyan Sözlük bunun böyle olduğunu söyler. Türkün Dili Kur’an Sözü ise kökün (د ل ك) olduğunu söyler.
ÂYETLER:
DİKKAT! İncelediğimiz kökten gelen kelimeleri, Kur’an-ı Kerim’deki yerlerinde, yakın çevresindeki kelimelerle ilişkilerini gösterecek şekilde listeliyoruz. Uzun ayetlerin sadece bir bölümünü ele aldık. Bazı ayetlerin sadece bir kısmını gördüğümüz için, ayetler hakkında yanlış bir hüküm verilmemesi gerekir. Tamamını ele aldığımız ayetlerin meallerinin sonuna bir yıldız (*) işareti konmuştur.
دُلُوكٌ : İsim.
| 17:78 | أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَىٰ غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ |
| Diyanet Meali: | Güneşin zevalinden (öğle vaktinde Batı’ya kaymasından) gecenin karanlığına kadar (belli vakitlerde) namazı kıl. Bir de sabah namazını kıl. |